Sviđalo se to nama ili ne, genocid u Srebrenici je strašni aksiom života generacije kojoj pripadam.
Iako možda ne izgleda tako na prvi pogled, Srebrenica je takođe važna odrednica za generacije koje su rođene nakon pakla Potočara, Ahmića, Tomašice, Vukovara, Korićanskih Stijena, Omarske, Lore, etničkog čišćenja Krajine, Dretelja i kosovskih hladnjača, da pomenem samo najdrastičnije primjere. Očigledno je da političke elite koje vladaju prostorom što je donedavno bio SFRJ ne dozvoljavaju današnjoj mladosti da odrasta izvan krvoločnog kognitivnog okvira koji omeđavaju pomenute lokacije.
Jedan od načina da se takav okvir razgradi jeste prihvatanje istine utemeljene u činjenicama, počevši sa Srebrenicom. Odgovorna društva i oni koji ih vode se mogu lako odrediti prema toj istini ako to zaista žele i ako drže do sopstvenog dostojanstva i morala.
Usuđujem se da kažem da smo tokom posljednjih nekoliko godina bili svjedoci brojnim primjerima koji ukazuju na to da Crna Gora ipak nije odgovorno društvo i da oni koji je danas formalno vode malo drže do pomenutih principa.
DVIJE SKUPŠTINSKE REZOLUCIJE
Tokom posljednje dvije decenije strukture vlasti u Crnoj Gori su usvojile dvije skupštinske rezolucije - 2009. i 2021. godine - koje se odnose na genocid u Srebrenici. Oba dokumenta su važna kao pokazatelji konteksta u kojem su nastali i kao testamenti osjetljivog političkog balansa u Crnoj Gori.
Dokumentom iz 2009. godine se prihvatila pozicija koju je povodom srebreničkog genocida zauzelo tijelo Evropske unije. Ovom dokumentu je očigledno nedostajala jasna i nedvosmislena konstatacija o stavu Crne Gore, bez korišćenja posrednika iz EU. Ipak, to posredništvo je bilo potrebno jer ova rezolucija nije bila odraz volje svih političkih činilaca da se 2009. godine zvanično suoče sa istinom o Srebrenici. Stoga je izabrano kompromisno rješenje da se podrži Rezolucija Evropskog parlamenta, odnosno zajednice kojoj Crna Gora formalno teži.
I pored ovog značajnog nedostatka, skupštinska rezolucija iz 2009. godine je bila izuzetno važan korak u crnogorskom suočavanju s nedavnom prošlošću i sa kleronacionalističkom ideologijom koja je tu prošlost okupala krvlju stotina hiljada nevinih.
Rezolucija iz 2021. je bila bolja jer je bila direktnija i konkretnija. Njome se jasno naznačila pozicija Crne Gore u odnosu na genocid u Srebrenici i pravno utemeljene konstatacije o tome. Ova rezolucija je bila moguća uprkos ishodu izbora iz prethodne godine, jer su nove vlasti tada žarko željele da pokažu svoje progresivno i proevropsko lice, a tadašnji konstituenti Demokratskog fronta su se još uvijek ustručavali da manifestuju sopstveni kleronacionalistički poriv.
Oni su čekali pravi trenutak: da politički ojačaju, preuzmu vlast ,,po dubini“, a svoje političke partnere pretvore u funkcionalne ovisnike o volji zajedničkog upravitelja Aleksandra Vučića. Vrijeme je potvrdilo utemeljenost izreke ,,Ko čeka, taj dočeka“.
STAV PREDSJEDNIKA I NE-STAV PREMIJERA
Tih dana je sadašnji predsjednik države bio primoran da nešto kaže o genocidu u Srebrenici, jer je Crnu Goru tresla afera oko ministra negatora genocida, Leposavića. Jakov Milatović se tada potrudio da Srebrenicu pozicionira u širi kontekst ,,svih zločina počinjenih kod nas“. Nije vremenski ograničio to ,,svih“, pa se moglo pretpostaviti da ono ne seže u prošlost dalje od Drugog svjetskog rata. U ovoj tački se sadašnji predsjednik Crne Gore tada svrstao u redove relativizatora ovog genocida.
Tri godine kasnije, i iz pozicije predsjednika države, Jakov Milatović iznova politizuje genocid, a Srebrenicu koristi za lični i politički obračun sa partijskim suparnikom koji trenutno obnaša funkciju predsjednika Vlade. Veoma opasno zvuči nedavna predsjednikova izjava i njegov pokušaj da odvoji politiku Vlade od zvaničnog državnog kursa, odnosno da svojeg suparnika Spajića opiše kao mogućeg negatora genocida.
Predsjednikov komentar je, u stvari, napor da se preko pitanja odnosa prema UN rezoluciji o Srebrenici delegitimizuje Vlada Crne Gore. Jakov Milatović istovremeno nastoji da sebe pozicionira izvan institucija sistema kao osobu koja nema nikakvog uticaja na definisanje političke trase kojom trenutno posrće Crna Gora.
Ono što je svima očigledno, a o čemu predsjednik i premijer neće da govore jeste da kao i njene dvije prethodnice, ni sadašnja Vlada Crne Gore nema kapacitet da donosi nezavisne odluke u sferi spoljne politike, a upitno je da li takve odluke može donositi i kada su u pitanju druge zone njene formalne nadležnosti.
KLERONACIONALISTIČKA KOŠAVA I SIBIRSKA MEĆAVA
Trenutna vlast svakodnevno demonstrira besmislenost termina ,,zvanična spoljna politika“ Crne Gore. Vjerovatnije je da se radi o poslovičnoj šupljoj tikvi kroz koju prijeteći i u jedan urlik zavijaju ledena beogradska kleronacionalistička košava i sibirska mećava. Nije daleko od istine reći da je ova vlada postala svojevrsni kolektivni Leposavić: istovremeno negator genocida u Srebrenici i poslušni klijent beogradskog autokrate.
Zato ne treba da čudi ćutanje Vlade oko jednog od najvažnijih pitanja naše bliske prošlosti i naše budućnosti: odnos Crne Gore prema zločinu genocida koji je počinjen u Srebrenici i odnos naše države prema međunarodnim institucijama i pravnim tijelima koja su taj genocid prepoznala i pravno ga sankcionisala.
Nedavni sramni nastup Aleksandra Vučića na sjednici Savjeta bezbjednosti UN i njegova histerična reakcija na opomenu i verbalni poraz koji je tamo doživio, pokazuju kolika je cijena koju bi mogao da plati njegov neposlušni bašibozuk u Crnoj Gori.
To je ćutanje kroz koje zamuckuje zvanično negiranje genocida i projektuje se želja da se zločinci zaštite. Ono takođe govori o nama i onima koje biramo da budu vlast neuporedivo više i gromoglasnije nego sve do sada napisane analize naše zbilje.
Nije nemoguće da se ova vlada uzdrži prilikom glasanja u UN uz negatorsko opravdanje koje je već ponudio trampista Ričard Grenel: da je kontraproduktivno fokusirati se na ovu temu, jer ona samo produbljuje podjele. Možda će njihova Crna Gora i ovaj put da ostane zagledana u svijetlu kriptovalutnu budućnost i tako izbjegne da se suoči s istinom i da se zamjeri opasnim sponzorima iz Beograda i Moskve.
Ćutanje oko kosponzorisanja rezolucije UN i moguća uzdržanost pri glasanju će neminovno pozicionirati ovu vladajuću strukturu, ali i državu koju ona sada vodi, u notorni klub međunarodnih negatora genocida u Srebrenici. To je tačka u kojoj se gubi svaki kredibilitet.
