Jovović je direktor kompanije Comp Comerc doo Nikšić koja je dio regionalnog predstavništva Mađarske agencije za promociju izvoza (Hungarian export promotion agencyHEPA) za Balkan. Kancelarija u Podgorici je otvorena u novembru 2019. godine i dio je velikog regionalnog predstavništva u Beogradu. Kancelacija u Podgorici bavi se promocijom HEPA za Crnu Goru, Bosnu i Hercegovinu i Albaniju.
Kakvi su ekonomski i politički odnosi Crne Gore i Mađarske?
Mađarska je tradicionalni prijatelj Crne Gore, a svoje prijateljstvo je nabolje dokazala snažnim lobiranjem za prijem Crne Gore u NATO kao glavna kontakt ambasada. Pored toga, dvije zemlje imaju potpisan veliki broj međudržavnih sporazuma iz oblasti politike, ekonomijei obrazovanja. Nakon obnove nezavisnosti Crne Gore, prva prijateljska fudbalska utakmica,odigrana je sa reprezentacijom Mađarske. Robna razmjena u stalnom rastu, baš kao i brojturista kako mađarskih u Crnoj Gori, tako i naših građana u Mađarskoj. Mađarska je ikonstanstno visoko pozicionirana kada su u pitanju strane direktne investicije u Crnoj Gori.Mađarska je među prvi ino zemljama prepoznala Crnu Goru kao sigurno trziste za investiranjeo čemu svjedoče projekti Crnogorske komercijalne banke, Hungest hotel u Herceg Novom kaoi Telekom. Takođe, kao jednu od važnih saradnji, navodim poslovnu saradnju izmeđumađarske komapnije Zipp Technologies i kompanije Sl Monetenegro – u pitanju jeorganizovanje, kupovina i instalacije opreme za proizvodnju piva, čime je Crna Gora dobila prvo pravo kraft pivo- Mammut. Ovo je jedan od uspješnih projekata koji su realizovani posredstvom Hepa agencije.
U Nikšiću, jedna od ulica nosi naziv „Ul. Crnogorsko-mađarskog prijateljstva" i shodno svemu navedenom, mogu slobodno reći da je Mađarska jedan od najboljih prijatelja Crne Gore. Koje su to oblasti od kojih možemo učiti od Mađarske i gdje vidite prostor za dodatnuekonomsku saradnju?
U brojnim oblastima je Mađarska naprednija od Crne Gore, a prije svega u ekonomskim kretanjima. S toga sam mišljenja da možemo puno naučiti od Mađarske i to primjeniti zahvaljujući prijateljstvu o kome sam prethodno govorio. Mađarska je prepoznata kao proizvođač i izvoznik velikog broja proizvoda, po čemu se posebno ističe prehrambena industrija. Pored toga, Mađarska izvozi industrijske proizvode, odjeću i obuću, transportna sredstva i postrojenja. Mađarska ima razvjenu i zdravstvenu industrju naročito farmaceutsku industriju, proizvodnju medicinskih uređaja i opreme, industriju biljnih ljekova, kao i biotehnologiju, genetiku i bioniku.
Mađarska zdravstvena industrija ima ogroman potencijal, a pandemija Covid- 19 pojačava prognoze prema kojima bi udio domaćih proizvođača u prodaji medicinskih proizvoda mogao da poraste na 50 odsto sa sadašnjih 18 procenata. Neophodno je spomenuti da je zbog duge poljoprivredne tradicije Mađarska takođe lider u oblasti zdravstvene zaštite životinja. Brojne mađarske kompanije razvijaju veterinarske ljekove, od kojih značajan dio izvoze u inostranstvo. Energetski potencijal Mađarske je značajan. Ovaj sektor bi mogao da bude pokretač rasta u regionu što može doprinijeti iskoršćavanju velikog potencijala obnovljive energije i energetske efikasnosti kako kod nas, tako i u regionu. Takođe, mađarska berza struje HUPX Ltd. je operator organizovanog mađarskog tržišta električne energije sa vodećom pozicijom u srednjoj i istočnoj Evropi.
Koliko je učešće prehrambenog sektora Mađarske u njihovom BDP-u?
Prehrambena industrija i poljoprivreda u Mađarskoj doprinose sa 4,5% ukupnom BDP-u, dok ove dvije grane zapošljavaju ukupno 8% zaposlenih u Mađarskoj. Međutim, agrobiznis pored ovih osnovnih grana obuhvata i brojne prateće zajedničke djelatnosti kao što su snabdjevanje, prerada i distribucija. Shodno tome, učešće prehrambene i srodnih industrija u Mađarskoj prema procjenama iznosi oko 25% BDP-a.
Kakav je odnos uvoza i izvoza prehrambenih proizvoda u Mađarskoj i u koje zemlje se najviše izvozi?
Mađarska značajno više izvozi nego uvozi poljoprivredne proizvode. Vrijednost izvoza mađarskih poljoprivrednih proizvoda je oko 9 milijardi eura, dok uvozi 6,2 milijarde eura, pa je trgovinski suficit ove grane oko 2,8 miliardi eura. Gotovo polovina izvezene hrane se plasirana pet najznačajnijih izvoznih tržišta i to u: Njemačku, Rumuniju, Italiju, Austriju i Slovačku.
Šta dominira u izvozu, sirovine ili gotovi proizvodi?
Nešto veći procenat izvoza prehrambenih i poljoprivrednih proizvoda se odnosi na sekundarno prerađene (gotove proizvode), u odnosu na sirovine i primarno obrađene proizvode. Poljoprivredna produktivnost mađarskih proizvođača je značajno porasla u prethodnih 10 godina, pa je iz tog razloga ovaj odnos veći u korist gotovih proizvoda. Prednost sekundarno prerađenih proizvioda je što se mogu transportovati na veće udaljenosti , što omogućava veću diverzifikaciju izvoznih tržišta.
Po kojim je to prozvodima Mađarska posebno poznata?
Veliki broj mađarskih proizvoda je prepoznat po visokom kvalitetu, ali i cijenovno konkurentan. Neki od prozvoda imaju značajno učešće na evropskom kao i globalnom nivou. Najbolji primjer je slatki kukuruz, čija proizvodnja na godišnjem nivou iznosi 500.000 tona. To Mađarsku čini vodećim proizvođačem u Evropskoj uniji, a drugim proizvođačem u svijetu.
Izvoz meda čini 4% globanog izvoza, a izvoz meda takođe ima lidersku poziciju u EU. Kada su u pitanju sekundani proizvodi, Mađarska je poznata po kvalitetnim mesnim prerađevinama (salamama), i pozicionirana je kao dvanaesta u svjetskom izvozu. Kada su u pitanju zemlje EU, ispred Mađarske su samo Italija i Španija. Postoji ogroman broj drugih proizvoda koji su visokog kvaliteta, kao što su vina, konditorski proizvodi, mliječni proizvodi i slično.
Da li su mađarski prehrambeni proizvodi bezbjedni, i da li je dozvoljena proizodnja GMO proizvoda?
Mađarski prehrambeni proizvodi su apsolutno bezbjedni i prouzvedni su po najvišim EUstandardima i aposlutno bez GMO. Upravo je prva zabrana uzgoja genetsko modifikovanih proizvodau EU propisana mađarskim Ustavom. Glavna konkurentska prednost mađarskih prehrambenih proizvoiđača na ino tržištima su: visok kvalitet, strogi zahtjevi i kontrole, poljoprivredno gajenje bez GMO kao i najviši stepen stručnosti pri proizvodnji.
