Dugoročni proces transformacije Crne Gore u sigurno i stabilno društvo već uveliko se odvija. Ključne reforme na planu dostizanja evropskih i međunarodnih standarda su u toku, usvajaju seznačajni zakonski akti, i odnosi sa njenim najbližim susjedima dokaz su da je Crna Gora katalizator pozitivnih promjena u regionu, ocijenio je u autorskom tekstu dostavljenom Portalu Analitika generalni sekretar OEBS-a, ambasador Lamberto Zanijer.
Zanijer će sjutra posjetiti Crnu Goru, tokom koje će prisustvovati donatorskoj konferenciji za projekat MONDEM.
Naravno, još ima dosta posla, i nijedan proces transformacije nije bio kratak, pogotovo u uslovima ekonomskih poteškoća i ograničenja. No, ipak, čine se važni pomaci u suočavanju sa izazovima i približavanju najvišim standardima, navodi Zanijer.
Međutim, jedan od najznačajnih i najkorisnijih projekata na terenu za Crnu Goru ostaje program demilitarizacije poznat kao MONDEM, koji je rezultat partnerstva Vlade, OEBS-a i UNDP-ja, a koji još uvijek nije zaokružen. Program se sastoji od uklanjanja i uništavanja viška naoružanja i municije, i opasnog toksičnog otpada, no ovaj posao je tek napola završen. Danas se pridružujem donatorskoj konferenciji u Podgorici, sa svojim apelom međunarodnoj zajednici da finansijski podrži završetak ovog projekta.
Sa MONDEM programom se otpočelo jos 2006. godine, kada je Vlada Crne Gore sačinila nacrt reforme odbrambenog sistema i demilitarizacije. Taj je plan dostavljen OEBS-u, od koga je zatražena stručna podrška za program uništavanja viškova lakog i malog naoružanja i konvencionalne municije, i bezbjedno odlaganje opasnog, toksičnog otpada.
Sa realizacijom projekta se počelo naredne godine, i ona je rezultirala jednim od najboljih primjera saradnje između vlade i međunarodne zajednice. U toku prvih nekoliko godina, uništeno je oko 3.300 tona teškog naoružanja, uključujući i 60 borbenih tenkova, 900 komada artiljerijskog naoružanja i raketnih lansera, i oko 120 tona opasnog, toksičnog oksidatora i raketnog goriva. Vlada je takođe donijela pametnu odluku da preusmjeri prihod od recikliranog metalnog otpada nazad u projekat, čime se dobilo dodatnih 0,75 miliona eura.
U toku 2010. godine, uništeno je oko 430 tona viška municije, zajedno sa 715 tona nestabilnog viška municije koji je uništen između 2010. i 2012. godine. U isto vrijeme, izvršena je sanacija skladišta municije “Taraš” kod Danilovgrada, u vrijednosti od 1,23 miliona eura, čime je ostvareno poboljšanje uslova za upravljanje uskladištenom municijom.
Rezultat tog projekta je bezbjednija životna sredina, ne samo za stanovnike Crne Gore, već i čitavog regiona. Prethodno su čitava područja bila pod prijetnjom od eksplozije nestabilne municije, ali i od mogućeg trovanja toksičnim materijama koji su prijetile da se izliju i zagade tlo i vodene tokove u blizini.
Moramo istaći da se partnerstvom između OEBS-a, UNDP-ja i crnogorske Vlade postiglo mnogo, no potrebno je uraditi još dosta posla. Preko hiljadu tona nestabilne i zastarele municije mora se uništiti do kraja 2014. godine, i za taj će poduhvat biti potrebno još oko milion eura. Takođe, još uvijek predstoji posao na poboljšanju infrastrukture u najvećem skladištu municije “Brezovik” kod Nikšića, i za taj će posao biti potrebno oko 2,4 miliona eura investicije.
Dakle, svrha konferencije je prikupljanje pomenutih finansijskih sredstava za ovaj projekat, koja nam nedostaju. OEBS se nada da će ova dodatna novčana podrška pristići, uz već utrošenih jedan million doniranih od strane Vlade Crne Gore, 2,6 miliona od strane UNDP-ja, kao i uz donacije koje su obezbijedile neke zemlje učesnice OEBS-a, Belgija, Danska, Mađarska, Italija, Lihtenštajn, Luksemburg, Norveška, Slovačka, Slovenija, Španija i Turska.
Velikodušnost onih koji će se ovim donacijama pridružiti danas umnogome će doprinijeti naporima Crne Gore da stvori i održi sigurniju i bezbjedniju budućnost za njene današnje stanovnike, ali i za sve buduće generacije.
(Autor je generalni sekretar OEBS-a)
