"Projekat istraživanja brodom "Herkules" je aktivan još od 2009. godine i do sada je rekognoscirano crnogorsko podmorje od Bokokotorskog zaliva sve do uvale Čanj. Na tom području otkriveno je dvadeset dva arheološka podvodna lokaliteta, datovana u širokom vremenskom rasponu od antike do modernog doba", kaže Gazivoda.
On naglašava da se u istraživanjima koristi najsavremenija tehnologija, tako da je od ove godine, daljinska detekcija izvođena multizračnim sistemom MS 1000 iz Kongsberg Pomorskog odjeljenja povezanim sa autonomnim podvodnim vozilom (AUV), koje je proizvedeno u Ocean Server Technologies Inc., kao i sa sonarom za skeniranje manjih sektora.
Naš sagovornik objašnjava da je AUV skenirao morsko dno u širokom opsegu (makro), dok je sonar služio za dokumentovanje već detektovanih arheoloških lokaliteta u ranijim kampanjama, radi njihovog preciznijeg vizuelnog sagledavanja. U drugoj fazi se i dalje upotrebljava daljinski upravljano vozilo ROV (engl. Remotely Operated Vehicle - ROV), model Seaeye Panther XT, koji odlično obavlja zadate funkcije dokumentovanja i verifikacije arheoloških lokaliteta i vađenja amfora radi datovanja novopronađenih podvodnih lokaliteta.
U našem podmorju nalazi se veliki broj brodoloma, a od dvadeset dva podvodna lokaliteta otkrivena u ovom projetu, njih 10 su antički.
U Crnoj Gori trenutno su zakonski zaštićena dva podvodna lokaliteta i to zaliv Bigovica i podmorje između Rta Strpačkog i Rta Murove. Pored ovih, detektovan je veći broj lokaliteta tokom proteklih decenija na manjim dubinama, ali je veći dio bio na udaru pljačkaša, čime su djelimično ili u potpunosti devastirani, kaže Gazivoda i naglašava da je trenutno najbolji vid zaštite držanje u tajnosti lokacija brodoloma.
Upitan da li se kod nas planira zaštita podvodnih lokaliteteta kavezima, kao što su to na pojedimim mjestima uradili u Hrvatskoj, sagovornik
Portala Analitikakaže da je bilo planova, ali da za sada nisu realizovani.
"Tokom 2012. godine bilo je planirano da JU Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore kao partner Regionalnom centru za obuku ronilaca za podvodno razminiranje, zaštitu i spašavanje iz Bijele, koji je tada zajedno sa Hrvatskim restauratorskim zavodom aplicirao za dodjelu novčanih sredstava kroz Projekat prekogranične „Razvoj novih turističkih sadržaja u zajedničkom turističkom i kulturnom prostoru“ učestvuje u njegovoj realizaciji. U pitanju je bila zaštita brodoloma iz IV vijeka p.n.e. na dubini od 46 m, primjenom hrvatskog modela pokrivanja lokaliteta metalnim kavezom, što bi bio pionirski poduhvat u podvodnoj arheologiji Crne Gore, ali za sada to nije urađeno. Kada ojačamo crnogorski kadar u oblasti podvodne arheologije, nadamo se realizaciji takvih projekata koji iziskuju velika novčana sredstva i veći broj stručnjaka", kaže Gazivoda.
On ističe da za koji dan počinje prvi projekat podvodnog istraživanja Risanskog akvatorija u organizaciji Centra za konzervaciju i arheologiju Crne Gore.
"U okviru projekta „Risinium prijestonica kraljice Teute“ tokom 2005. i 2006. godine izvršena je podvodna prospekcija u Risanskom zalivu, kada je pronađen veći broj ulomaka antičke keramike, a sada istraživanja nastavljamo", kaže naš sagovornik.
Upitan da li imamo obučene stručnjake za podvodnu arheologiju, Gazivoda kaže da Crna Gora konačno ima stručni kadar koji može samostalno da vodi projekte.
To su arheolozi Marija Jabučanin, mr Dejan Gazivoda, Nikola Borovinić i Dragutin Radimir-konzervator. Oni mogu samostalno da rone i istražuju podvodne lokalitete do dubine od 40 m, a sudeći po broju arheoloških lokaliteta kod nas, neće im faliti posla.
