- Grčki dug je ogroman, a njen devizni priliv je skroman, tako da je novi otpis neizbježan – tvrdi Mlađen Kovačević, redovni član Akademije ekonomskih nauka. – Njeni povjerioci moraju da plate ceh olako odobravanih zajmova već prezaduženoj zemlji.
Nevolja je u tome što oprost čekaju i Ukrajina, Gana, Jamajka, Venecuela, do takođe prezaduženih SAD.
Za britanski „Telegraf” oprost dugova je uobičajena kategorija odnosa povjerilaca i dužnika poznata i primjenjivana od vremena drevne Vavilonije, Starog i Novog zavjeta do danas. Vladari su opraštali dugove potčinjenima, ali i države drugim državama – svojim dužnicima. Ovaj list navodi da je vavilonski kralj Hamurabi 1792. godine prije naše ere naložio da se sunarodnicima oproste svi njihovi dugovi prema državi i zvaničnicima.
„U vremenima velikih nedaća, dugove treba pustiti niz vodu”, smatrao je davno kralj Hamurabi.
Državni dugovi su tokom antike i srednjeg vijeka bili povodi za ratove i mnogobrojne spletke, da bi u vrijeme industrijske revolucije postali predmet ozbiljnih teorijskih proučavanja.
Čuveni britanski ekonomista Adam Smit je 1776. godine u knjizi „Bogatstvo nacije” upozorio da „kada državni dug naraste do određenog (visokog) nivoa, postoje male šanse da će biti fer i u potpunosti otplaćen”. Prosječni javni dug razvijenih zemalja danas je dostigao 108 odsto BDP-a, a MMF smatra da bi razvijene zemlje trebalo da održe javni dug ispod 85 odsto BDP-a, dok bi države u naglom ekonomskom razvoju trebalo da ga obuzdaju ispod 70 odsto BDP.
Inače, savremena svjetska istorija vrvi od državnih bankrota i oprosta suverenih dugova. U periodu 1820–2013. godine 107 država je 248 puta stranim povjeriocima objavilo bankrot, rezultat je istraživanja ekonomista Majkla Tomca i Marka Rajta, prenio je londonski „Fajnenšl tajms”.
Dva svjetska rata u 20. vijeku, uz nenadoknadive ljudske žrtve, finansijski su skupo koštali većinu evropskih država. Evropa je iz Prvog svjetskog rata izašla prezadužena i u recesiji. Sredinom tridesetih godina prošlog vijeka veliki broj država napustio je zlatni standard sa namjerom da doštampavanjem novca podstaknu razvoj domaćih ekonomija. U okviru tog procesa, povjerioci su – zagledani u buduće profite osnaženih industrija – većini evropskih vlada zauvijek otpisali dužničke obaveze. Između 1932. i 1939. godine povjerioci su razvijenim zemljama u prosjeku otpisali 19 odsto dugova, Francuskoj pri tom čak polovinu, a ondašnjoj Grčkoj u visini 40 odsto BDP-a.
„Njemačka je pravi primjer zemlje koja nikada u istoriji nije otplatila sve svoje dugove”, podsjetio je Njemce francuski ekonomista Toma Piketi u razgovoru za tamošnji nedjeljnik „Cajt”. Ta zemlja je u 20. vijeku najmanje tri puta bankrotirala, tvrdi njemački istoričar Albert Ritšl.
Nakon prvog bankrota tridesetih godina, SAD su 1953. godine na Međunarodnoj konferenciji u Londonu oglasile za oprost gotovo cjelokupnog duga od oko 280 odsto BDP između 1947. i 1953. godine. Londonska konferencija o dugovima završena je uz klauzulu da u slučaju ujedinjenja dvije poslijeratne Njemačke (zapadne i istočne) sporazum iz 1953. godine treba revidirati u pogledu dodatne isplate minimalnih suma obeštećenja.
Njemački kancelar Helmut Kol je zatim 1990. godine odbio da primijeni ovaj „aneks”. Sem kompenzacija žrtvama prisilnog rada, Njemačka od 1990. nije isplatila nikakvu reparaciju, niti je otplaćivala kredite i troškove zemljama koje je okupirala tokom Drugog svjetskog rata, tako ni Grčkoj, navodi Ritšl.
Njemačka je danas najjača privredna sila Evrope.
Politika.rs
