Liturgijskim sasluživanjem predstojatelja 10 crkava u Sabornome hramu Sv. Mučenika Mine u Iraklionu, administrativnome centru grčkoga ostrva Krit, juče je, na praznik Pedesetnicu, otpočeo radni dio skupa koji nosi naziv Sveti i Veliki Sabor. „Danas je dan jedinstva. Božanska evharistija ujedinjuje. Prvobitna Crkva su bili onih 3.000 koji su prvi kršteni. I danas smo jedna Crkva, iako dolazimo iz različitih kultura i nacija“, poručio je Vartolomej Arhondonis, patrijarh carigradski. Bogosluženju je, pored drugih sekularnih zvanica, prisustvovao i predśednik Grčke Prokopis Pavlopulos, koji je pročitao „Oče naš“, a zatim za crkvene delegacije priredio svečani ručak.
Istovremeno, za jedinstvo Crkve se pomolio i patrijarh ruski Kiril Gundjajev, ali daleko od Krita. On je služio u moskovskome Uspenjskome saboru, uz sasluženje drugih arhijereja i prisustvo brojnih predstavnika ruskih državnih vlasti. Uprkos obnovljenome pozivu 10 predstojatelja crkava okupljenih na Kritu, upućenog u petak 17. juna, da dođu u Iraklion, te liturgijski saslužuju na Pedesetnicu ili Svetu Trojicu – dan kada je, prema predanju, pedeseti dan poslije Vaskrsa na apostole sišao Sveti Duh, što se, jednostavnije rečeno, slavi kao „rođendan Crkve“ – delegacije Ruske, Bugarske, Antiohijske i Gruzijske crkve nijesu se odazvale.
Predstojatelji i većina arhijereja, čak u 6 od 10 na Kipru prisustvujućih crkava, po nacionalnosti su Grci. Osim Vartolomeja carigradskoga, te predstojateljâ Kiparske i Grčke crkve, arhiepiskopâ Hrizostoma II Dimitriu-Englistrotisa i Jeronima II Liapisa, Grci su i poglavar Aleksandrijske crkve – njen patrijarh Teodor II Horeftakis je rođen 1954. upravo kod Hanije na Kritu, te poglavari Jerusalimske i Albanske crkve – patrijarh Teofil III Janopulos i arhiepiskop Anastasije Janulatos. U tim crkvama jedini službeni ili jedan od službenih jezika je grčki. U svakome slučaju, od vaseljenskoga pravoslavlja, koje „The World Factbook – CIA“ procjenjuje na ukupno oko 220 miliona ljudi, na Kritu je, preko delegacija matičnih crkva, zastupljena tek manjina – ispod jedne četvrtine svih pravoslavnih. Naime, Carigradska patrijaršija ima oko 5,2 miliona vjernika: 3,8 miliona u Grčkoj, zatim 1,5 u Americi i Australiji, Zapadnoj Evropi, te veoma mali broj u Turskoj; 280.000 vjernika ima Aleksandrijska patrijaršija uz, kako se tvrdi, još 6 miliona širom Afrike; 130.000 Jerusalimska patrijaršija; 7,5-8 miliona Srpska crkva; 19 miliona Rumunska crkva, a 9,2 miliona vjernika Grčka crkva. Albanska crkva ima pastvu nešto manju od 7 odsto ukupne populacije u Albaniji, ili oko 190.000 vjernika, mahom etničkih Grka. Pastva Poljske crkve, prema optimističkoj procjeni, broji 600.000, značajnim dijelom manjinskih Bjelorusa, Rusa, Ukrajinaca; radi poređenja, 87 odsto populacije su katolici, pravoslavni u Poljskoj su svega 1,3 odsto. Konačno, Crkva čeških zemalja i Slovačke ima oko 50.000 u Slovačkoj i svega 23.000 vjernika u Češkoj. To je ukupno oko 50 miliona pravoslavnih koji su pod jurisdikcijom 10 crkava okupljenih na Kritu, što je duplo manje samo od najskromnije procjene brojnosti pastve Ruske crkve.
Mediji na grčkome jeziku tvrde kako je, dolaskom delegacije Srpske crkve na Krit, Vartolomej carigradski već uspio da izigra Ruse, te ne samo očuva, već navodno i ojača primat u pravoslavlju. Portal CNN Grčka, u tekstu od 18. juna, naslovljenom „Vartolomej matirao Moskvu u borbi za ’prsten’ vaseljenskoga pravoslavlja“, piše kako je „Moskovska patrijaršija planirala da Sabor na Kritu poništi Srpska crkva, ali je, uprkos početnim rezervama, izraženim od patrijarha Irineja Gavrilovića, te moćnoga presinga da postane lakej Moskovske patrijaršije, on herojski izdržao i napravio veliku stvar za pravoslavlje – došao je na Krit u pratnji srpskih episkopa“. „Ovaj preokret je od izuzetnoga značaja, ocijenio je visokopozicionirani crkveni izvor, jer je cilj Rusije bio da se Sabor transformiše samo u redukovani skup crkvenih jerarhija koje govore grčki jezik“, piše CNN Grčke i dodaje kako je „mitropolit Crne Gore, Amfilohije Radović, član delegacije Patrijaršije Srbije, tokom predsaborske procedure izrade poruke Sabora, plasirao jasnu izjavu da Sabor ima univerzalni karakter“. Amfilohije je, uoči Sabora, 15. juna u izjavi za beogradsku „Politiku“ saopštio kako, izvjesna, neimenovana, uticajna strana, očekuje „da će naša Crkva doći na zasijedanje i smatraju da je to istorijska uloga Srpske crkve u trenutku kad dolazi do konfrontacije između jelinskih [grčkih] i slovenskih crkava“. (opširnije u Pobjedi)
