U godišnjem izvještaju UNHCR-a pod nazivom Globalni trendovi, koji pruža uvid u prinudno raseljavanje u čitavom svijetu na osnovu podataka dobijenih od vlada, partnera, kao i putem sopstvenog izvještavanja, piše da je 65,3 miliona ljudi bilo raseljeno na kraju 2015. godine, u poređenju sa 59,5 miliona samo 12 mjeseci ranije. Time je po prvi put pređena granica od 60 miliona raseljenih.
Ukupna brojka od 65,3 miliona raseljenih obuhvata 3,2 miliona ljudi u razvijenim zemljama koji su na kraju 2015. godine čekali na odluke po zahtjevima za azil (najveći broj koji je UNHCR ikad zabilježio), zatim 21,3 miliona izbjeglica širom svijeta (što predstavlja 1,8 miliona više u odnosu na 2014. godinu i najveći broj izbjeglica od ranih devedesetih godina 20. vijeka), te 40.8 miliona onih koji su bili prinuđeni da napuste svoje domove, ali su ostali u okvirima granica svoje zemlje (što je povećanje od 2.6 milona u odnosu na 2014. i najveći broj interno raseljenih ikad zabilježen).
Kada se ove brojke uporede sa populacijom na Zemlji od 7.349 milijardi, to znači da je svaki 113 čovjek na svijetu tražilac azila, interno raseljeno lice ili izbjeglica – što je nivo ugroženosti koji je bez presedana otkad UNHCR postoji. Ukupno gledano, na svijetu danas ima više raseljenih nego što Francuska ima stanovnika – a to je 22. po veličini zemlja po broju žitelja.
Prinudno raseljavanje je u porastu u svim regionima od bar sredine devedesetih godina prošlog vijeka, ali se tokom prethodnih pet godina stopa rasta uvećala. Tri su razloga za to. Prvo, okolnosti usljed kojih dolazi do velikih kretanja izbjeglica traju duže (na primjer, sukobi u Somaliji i Avganistanu već ulaze u svoju treću odnosno četvrtu deceniju). Drugo, dramatična nova ili ponovno aktivirana žarišta se često javljaju (danas je najveće ono u Siriji, ali tokom posljednjih pet godina i ona u Južnom Sudanu, Jemenu, Burundiju, Ukrajini, Centralnoj Afričkoj Republici itd). Treće, tempo kojim se pronalaze rješenja za izbjeglice i interno raseljene je u padu još od kraja Hladnog rata. Samo prije 10 godina, na kraju 2005. godine, UNHCR je izračunao da 6 ljudi biva raseljeno svakog minuta. Danas je taj broj 24 za minut, što je skoro pa uobičajena frekvencija disanja kod odraslih.
„Sve više ljudi biva raseljeno usljed rata i progona i to je samo po sebi zabrinjavajuće, ali se i faktori koji ugrožavaju izbjeglice takođe umnožavaju", kazao je Visoki komesar UN za izbjeglice Filipo Grandi. „Na moru, zastrašujući broj izbjeglica i migranata umire svake godine; na kopnu, ljudima koji su u bijegu od rata zatvorne granice blokiraju put. Politika u nekim zemljama zazire od azila. Spremnost država da sarađuju, ne samo radi izbjeglica, već i za kolektivni ljudski interes, je upravo ono što se testira danas. A upravo taj duh jedinstva očajnički treba da prevlada."
Iz tri zemlje dolazi polovina izbjelica na planeti
Među zemljama koje su obuhvaćene izvještajem Globalni trendovi ističe se nekoliko: Sirija sa 4,9 miliona, Avganistan sa 2,7 miliona i Somalija sa 1,1 milionom, što ukupno čini više od polovinu izbjeglica koje su pod zaštitom UNHCR-a širom svijeta. S druge strane, Kolumbija sa 6,9, Sirija sa 6,6 i Irak sa 4,4 miliona imaju najveći broj interno raseljenih lica. U Jemenu je tokom 2015. godine bilo najviše novih interno raseljenih – 2,5 miliona, ili 9 odsto ukupnog stanovništva.
A najviše ih je na Globalnom jugu
Muke Evrope da izađe na kraj sa nešto više od milion izbjeglica i miganata koji su stigli preko Sredozemnog mora bila je dominantna tema kod mnogih tokom 2015. godine. Međutim, izvještaj pokazuje da se većina izbjeglica na planeti zapravo nalazi u drugim područjima. Ukupno gledano, 86 odsto izbjeglica pod zaštitom UNHCR-a tokom 2015. godine boravilo je u zemljama sa niskim ili srednjim dohotkom koje se nalaze u blizini žarišta sukoba. Ova brojka ide i do preko 90 odsto ukune izbjegličke populacije na svijetu ukoliko se uračunaju i izbjeglice iz Palestine koje su pod zaštitom UNRWA, sestrinske agencije UNHCR-a. Na globalnom nivou, Turska je sa 2,5 miliona država u kojoj boravi najveći broj izbjeglica. Liban je, s druge strane, primio najviše izbjeglica po glavi stanovnika (183 izbjeglice na 1.000 stanovnika). U poređenju sa ekonomskom razvijenošću, Demokratska Republika Kongo prihvatila je najviše izbjeglica (471 izbjeglica na svaki dolar bruto domaćeg proizvoda po glavi stanovnika, mjereno u odnosu na paritet kupovne moći).
Porast zahtjeva za azil
Među razvijenim zemljama, 2015. je bila rekordna kada su u pitanju novi zahtjevi za azil, sa 2 miliona prijava (što čini dio ukupnog broja od 3,2 miliona slučajeva koji su bili u postupku na kraju godine). Njemačka je primila više zahtjeva za azil nego ijedna druga zemlja (441.900), što odslikava spremnost te države da primi ljude koji su izbjegli u Evropu preko Sredozemlja. SAD su na drugom mjestu po broju primljenih zahtjeva za azil (172.700), a mnoga od ovih lica su pobjegla od nasilja organizovanih bandi u Centralnoj Americi. Veliki broj podnijetih zahtjeva za azil zabilježen je i u Švedskoj (156.000) i Rusiji (152.500).
Oko polovina izbjeglica na svijetu su djeca
Prema podacima koje je UNHCR uspio da sakupi, djeca su činila 51 odsto izbjeglica na svijetu u toku 2015. godine (kompletni demografski podaci nisu bili dostupni autoru izvještaja). Ono što je zabrinjavajuće jeste da su mnogi maloljetnici bili odvojeni od roditelja ili putovali sami. Ukupno je bilo 98.4000 zahtjeva za azil koje su podnijeli maloljetnici bez pratnje odraslih i djeca odvojena od porodice. Ovo je najveći broj koji je UNHCR ikad zabilježio i on na tragičan način pokazuje kako prinudno raseljavanje širom svijeta nesrazmjerno pogađa mlade živote.
U nemogućnosti da se vrate svojim domovima
Iako su ukupne brojke globalnog raseljavanja veće nego ikad, broj ljudi koji su bili u mogućnosti da se vrate kući ili nađu neko drugo rješenje (lokalna integracija u prvoj zemlji u koju su izbjegli ili preseljenje na neko drugo područje) bio je mali. Svega 201.400 izbjeglica bilo je u mogućnosti da se vrati u zemlju porijekla tokom prošle godine (najčešće su u pitanju Avganistan, Sudan i Somalija). Ovo je više od ukupnog broja povratnika tokom 2014. godine (126.800), ali i dalje značajno manje u odnosu na vrhunac tokom ranih devedesetih godina prošlog vijeka. Oko 107.100 izbjeglica primljeno je u sklopu programa za preseljenje u 30 zemalja tokom 2015. godine, što predstavlja svega 0,66 odsto izbjeglica pod zaštitom UNHCR-a (poređenja radi, 26 zemalja prihvatilo je 105.200 izbjeglica u okviru programa za preseljenje tokom 2014. godine, što je 0.73 procenta ukupne izbjegličke populacije o kojoj se stara UNHCR). Najmanje 32.000 izbjeglica dobilo je državljanstvo tokom prošle godine – najviše njih u Kanadi, a manji broj u Francuskoj, Belgiji, Austriji i drugim zemljama.
