Piše: Miloš MIRKOVIĆ
Naime, Evropska unija se, po svim parametrima, trenutno nalazi na sudbonosnoj raskrsnici svog već dugog putovanja. Dok zastajkuje na putu proširenja, za koje se ne očekuje da će uskoro nastupiti, već pravi planove kako da učvrsti političko jedinstvo dvadesetsedmorice, uprkos raznim pojavama koje ga tresu u temelju. U haotičnoj situaciji gdje je tek počela brakorazvodna parnica između EU i Ujedinjenog Kraljevstva, određene stare-nove ideje dobijaju na zamahu, dok mnogi na Balkanu očekuju snažniju i stabilniju Evropu.
Nema skorijeg proširenja EU: Sadašnji predsjednik Evropske Komisije, Žan Klod Junker, strogo i decidno je napravio svoj prvi korak na tom mjestu izjavom da za vrijeme njegovog mandata neće biti proširenja Evropske unije, što je bila i direktna neugodna poruka zemljama aspirantima za članstvo. Naime, Junker je nastupio tezom da se Unija mora najprije srediti, pa tek onda nastaviti proces širenja; ostatak poruke, upućene balkanskoj šestorici, glasio je isto: prvo sređivanje, pa tek zatim ulazak u EU.
Mnogi problemi nagomilali su se u agendi ovog vrsnog evropskog političara. Neki datiraju iz događaja koji su prethodili njegovom dolasku, poput krize evrozone, planova za dalji razvoj Unije, tačnije izbor njenog puta ka labavijoj ili jačoj zajednici. Neka pitanja su se pojavila tokom njegovog predsjedavanja, kao što je pitanje nezavisnosti Katalonije, kao izuzetno delikatan izazov samoj Uniji. Treba podsjetiti da Junker svakako pripada tvrdoj lini EU politike. Izlazivši iz redova federalista, elitnog i uskog kruga najubijeđenijih evropljana, on u konceptu Evropske unije vidi najprije ambiciju njene političke kohezije, kao brod kojim bi ova plivala ka najsigurnijoj luci za stari kontinent: federalizaciji.
Nakon mučne debate koja je prethodila Bregzitu, te nesigurnog početka brakorazvodne parnice sa Ujedinjenim Kraljevstvom, francuski predsjednik Makron je upravo zvanično i predložio neke ideje koje idu u korist Junkerovoj Evropi. Tačnije, on je ponudio da se monetarna i finansijska politika eurozone povjeri jedinstvenom evropskom ministru za finansije, koji bi upravljao budžetom eurozone, u cilju izbjegavanja novih grčkih kriza. Izgledi su da Angela Merkel podržava ovo kao put kojim bi se ubrizgala stabilizacija u najklimaviji dio Evropske unije. Njen četrvti mandat je dodatni garant ostvarivanja ovih i drugih ideja koje bi vodile ka stabilnijoj Evropi.
Vojska EU: Dodatno, jedna od nezaobilaznih tema postaje i stvaranje zajedničke oružane sile zemalja članica Evropske unije, kao potentnog garanta makro-stabilnosti evropskog kontinenta. Kao element takozvane političke unije, ova ideja je jako simpatična sadašnjem predjsedniku Evropske komisije, dok mnogi drugi nijesu skrivali olakšanje nakon Bregzita, jer njime se sklonila i najveća prepreka ovog projekta, upravo Ujedinjeno Kraljevstvo. Međutim, da li su ove zemlje dostigle i da li uopšte mogu dostići taj stepen međuzavisnosti koji bi bio osnova i za dijeljenje ove tako delikatne državne alatke ? Iskreno zalaganje za ovaj put iznio je Makron, dok i Angela Merkel nije krila naklonost ovakvom razmišljanju. Ostaje da se vidi uzgred do koje granice se planira ovo produbljivanje vojne saradnje, koja je in primis odgovor na ukrajinsku krizu te i želja da se na neki način dokaže Moskvi da Evropa ima snage.
Može se gledati na potenciranje stvaranja EU armije kao na mač sa dvije oštrice, barem što se tiče dva cilja koja Unija teži da ostvari: političko ujedinjenje, to jest ideja za koju bi ono predstavljalo prečicu ili definitivni krah; stabilnost u atlantskim odnosima, kao linija koja bi vjerovatno olabavila pratećim povlačenjem značajnog američkog vojnog prisustva na starom kontinentu.
Već je rečeno da je članstvo u NATO savezu većine zemalja EU dovoljan garant mira na starom kontinentu, te da se ne smije duplirati ta funkcija stvaranjem novog subjekta koji bi ovome u neku ruku parirao. Svakako, nije li preuranjeno pričati o zajedničkoj vojsci Evrope koja se još uvijek nije ujedinila. Iako bi na taj način zauvijek odstranila mogućnost ozbiljnih konflikata i zacementirala stabilnost u svakom svom kraju, Unija ne smije trčati pred rudu. Izgleda da je impuls koji je natjerao lidere na ovu priču dat Bregzitom, koji u sebi jeste provokacija evrointegracija i ideje ujedinjene Evrope.
Rusija nastoji da podijeli Evropljane: Najveći izazovi za stabilnost Evrope dolaze izvan nje same i to od strane aktera koji žele iskoristiti momenat pauze u evropskom projektu da zacementiraju svoj uticaj u određenim njenim krajevima. Nakon ukrajinske krize, upravo je Rusija ta koja uporno pokušava da podijeli Evropljane, igrajući delikatnim potezima meke moći, ekonomskog uticaja, kao i preuzimanjem džojstika kojim bi upravljala nacionalnim tenzijama na Balkanu, kao izvorom najveće nestabilnosti za Evropu. Bacanjem pred njena vrata novih konfliktnih situacija među i u balkanskim državama plasira se izazov prije svega evropskom liderstvu.
Proširenje, iako ocijenjeno kao rizično te stvaljeno na čekanje, može biti najhrarbiji potez Evropske unije u ovom trenutku. To se može vidjeti najprije u geopolitičkom okviru: Evropa bi matirala Rusiju na Balkanu, gašenjem požara koji bi zaprijetili da zahvate i drveće stabilnosti, ekonomskog prosperiteta starog kontinenta koje ona zaliva od početka svog postojanja; afirmisala bi se kao svjetski lider i dalje kapitalizovala takvu ulogu za stabilizaciju svog istočnog krila, srednjeg istoka, tačnije Sirije, te sjevera Afrike. Evropa bi dalje skoncentrisala svoju spoljnopolitičku ulogu na migrantsku krizu, te lakše našla rješenja da se oslobodi ovog moralnog i ekonomskog tereta.
Federacija: Kada bi Evropska unija, u nekom jačem i kohezivnijem formatu saradnje, nalik federaciji, upravo i predstavljala gnijezdo stabilnosti i sigurnosti, strani akteri ne bi smjeli ni pomisliti na projektovanje svojih ambicija načinima kao što su neuspjeli, perfidni pokušaj državnog udara u Crnoj Gori, planiranim za 16. oktobar 2016 godine. Drugim riječima, borba čiju je zadnju bitku Crna Gora hrabro dobila, možda se ne bi ni vodila. Snažnija saradnja u oblasti bezbjednosti, pored zvaničnog zvanja saveznika, učinila bi da zemlje članice Unije imaju dodatni podsjetnik šta ona zapravo znači. Reflektovanje bezbjednosnih pored samih ekonomskih benefita, definitivno bi učinilo samu Evropsku uniju političkim liderom u svijetu. U vremenu kada se sa više adresa sama ideja evrointegracija poziva na test svrsishodnosti, kada je jedna od vodećih zemalja članica odlučila da napusti evropsku zajednicu, skepticizam dovodi u pitanje vjeru u bolje sjutra strahovima o sučeljavanju svjetskih razmjera. Svakako, Junkerova ideja je komplementarna aktuelnom viđenju stvari. Možda će nastupiti jača Evropa. Trebalo bi da Crna Gora, ako je među prvima odbila napad na evropske vrijednosti, prva slijedeća i uđe u ovu zajednicu i time potvrdi evropsku viziju. Ujedinjena i sve snažnija Evropa je više od budućnosti, ona postaje sudbina. (Autor je magistar pravnih nauka sa Univerziteta Roma Tre u Rimu)
