Javnost u Srbiji se o svakoj inicijativi u Crnoj Gori koja ima cilj uređenje odnosa u sferi nasljeđa, bilo da se radi o istorijskom ili sakralnom, informiše kao o otimanju srpskog nasljeđa, podižući uvijek tenzije, ne obazirući se na činjenice, bilo formalno-pravne, bilo istorijski utemeljene. Kao neko ko vjeruje da odsustvo dijaloga i poštovanja činjenica vodi ka iracionalnim i konfliktnim posljedicana, u najboljoj namjeri sam iznio više nego uvjerljive dokaze da Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori nema nikakve dokaze vlasništva za većinu objekata sakralnog nasljeđa. Makar onih koji nijesu proizvod voluntarizma sudova u potonjih deceniju-dvije.
IstorIja
Nema potrebe dokazivati da je u knjaževini/kraljevini Crnoj Gori vlasništvo nad crkvenom imovinom bilo u rukama crnogorskih vladara, odnosno države.
Recimo, Skupštinom glavara, održanom 1868. godine na Cetinju, objekti i imovina se predaju „upravi preosvećenog G. Ilariona (Roganović) sadašnjeg Mitropolita crnogorskog“, s tim „da glava crkve pod bilo kakvim izgovorom, bez znanja vlasti, ne može ništa prodati, promijeniti ili darovati od onoga što crkvi prinadleži“ („Orlić“, 1869. str. 62. i 63). Pravo upravljanja, ne i vlasništva, potvrđuje član 719. Opšteg imovinskog zakonika za Knjaževinu Crnu Goru od 1888. godine, u kome se kaže: „Nepokretna dobra pravoslavnih crkava i manastira ne mogu se prodavati ili inače ustupati bez naročitog dopuštenja državne vlasti“.
Status upravljanja državnom imovinom potvrđuju i crkveni akti - Ustav Svetog sinoda u Knjaževini Crnoj Gori, od 12. januara 1904. i Ustav pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori, od 14. januara 1904. godine. Uostalom, i Milan Piroćanac, kojeg je Ilija Garašanin, tadašnji predśednik srpske vlade, uputio na Cetinje da izvidi ima li bilo kakve podrške kod Crnogoraca za tzv. veliku Srbiju (upravo se taj izraz koristi za „našu stvar“), piše o neprikosnovenoj volji „gospodarevoj“ kada je u pitanju crkvena imovina i crkva.
Slično govori i zahtjev Mitrofana Bana, potonjeg crnogorskog mitropolita do obnove Crnogorske pravoslavne crkve krajem XX stoljeća, da bude sahranjen u porti Cetinjskog manastira, koji mu kralj Nikola I nije odobrio. Odobrili su mu oni koji su ukinuli CPC.
Takozvanim ujedinjenjem pravoslavnih crkava 1920, slučajno ili ne, imovina CPC nije uknjižena na novoformiranu SPC (ne postoji nijedan dokument, čak ni u obimnoj arhivi Ministarstva vera KSHS), već je i dalje imala, formalnopravno, nepromijenjen status korisnika objekata i imanja. Nakon 1945. godine, crkvena imovina je vraćena državi Crnoj Gori. SPC, odnosno njene eparhije u Crnoj Gori, dobijaju status „zaštićenog korisnika“, što je bio čest status u to vrijeme i kod korisnika druge vrste objekata, posebno onih koje je država rekvirirala, što ovđe nije slučaj.
Francuska
Nije nepoznato da ogroman novac prihoduju eparhije SPC u Crnoj Gori, i to zarađujući na objektima koji su oduvijek bili u vlasništvu države. Na te prihode ne plaćaju nikakve dažbine državi, niti je moguće utvrditi koliko i po kom osnovu se sliva novca u kasu SPC, kao i kuda taj novac odlazi. Da ne pominjemo investicionu i djelatnosti koje nemaju nikakve veze sa vjerskim karakterom crkve.
Država mora ozbiljno da se zamisli nad inicijativom Amaneta, ne samo zbog toga što je to građanska inicijativa, već i zbog više nego opravdanog razloga da se pravično i u skladu sa pravnim normama razriješi situacija u kojoj država nema kontrolu nad prvoklasnim istorijskim nasljeđem i resursima koji zauzimaju veliki dio teritorije Crne Gore.
Nema logike u tome da tako veliki dio teritorije kontroliše organizacija koja pripada drugoj državi i koja, čak, nije ni registrovana u Crnoj Gori.
Ako je jedna Francuska, kojoj se sve može spočitati samo ne da nije demokratska zemlja, dekretom preuzela sve sakralne objekte kao svoje vlasništvo, sve vjerske službenike registrovala kao zapošljene u administraciji, a sve prihode od vjerskog turizma i trgovine relikvijama kao dio budžeta koji se koristi za održavanje i izgradnju vjerskih objekata, onda ne postoji nijedan razlog da Crna Gora ne učini nešto slično. Tim prije što formalnopravno jeste nominovana kao vlasnik sakralnog nasljeđa.
Takođe, na takav način bi se održavalo i rekonstruisalo postojeće nasljeđe u skladu sa civilizacijskim i normama kojima se štiti istorijsko nasljeđe, a i spriječila dalja gradnja rogobatnih i kičastih zdanja koji ruže i ambijent i predstavljaju ruganje tradicionalnoj gradnji.
Ne znam treba li reći da tekst nije objavljen u Danasu. Nije teško pomisliti kakav bi bio odnos drugih medija u Srbiji prema ovom pitanju. Budemo li se obazirali i očekivali razumijevanje sa te strane, uzalud ćemo čekati. Neke stvari se moraju uraditi bez obzira na očekivane i nedobronamjerne reakcije.
