Dan državnosti Crne Gore, kojim se obilježava i 77 godina od istorijskog Trinaestojulskog ustanka crnogorskog naroda protiv fašizma, dočekuje, kaže, duboko i istinski ponosan na antifašističku tradiciju zemlje, čiji je donedavno bio predsjednik. „Crnogorski antifašizam jedinstven je i veličanstven i služi na vječni ponos Crnoj Gori.
Crnogorski antifašizam takav je jer je pripadao najprogresivnijem pokretu u istoriji čovječanstva; takav je jer je bio osnova obnove crnogorske države; takav je jer je svojom masovnošću, kako je rekao veliki francuski i svjetski filozof Žan Pol Sartr, čovječanstvo upozorio kojim putem da se kreće.
U crnogorskom antifašističkom Trinaestojulskom ustanku učestvovalo je više od 45.000 ljudi, dakle, deset procenata stanovništva, od čega je stradalo čak 18.573 borca.
Tokom rata, od 23 člana partizanskog Vrhovnog štaba, čak osmorica su bila Crnogorci; od 1041 narodnog heroja Jugoslavije, njih 245 su iz Crne Gore. Nije naodmet podsjetiti ni da je, pored Rusije i Engleske, Crna Gora bila jedina država koja je 1941. imala organizovanu borbu protiv fašizma. Pljevaljska bitka od 1. decembra 1941. jedina je borba na tadašnjem frontu u Jugoistočnoj Evropi“, kaže predsjednik Filip Vujanović. „Tokom svog trajanja, crnogorski antifašizam jasno je saopštio i tri svoja velika istorijska - ne…“
POBJEDA: Koja?
VUJANOVIĆ: ,,Ne“ fašizmu; „ne“ Podgoričkoj skupštini 1918. koja je, bez obzira na to što je Crna Gora pripadala državama pobjednicama Prvog svjetskog rata, brutalno poništila crnogorsku državnost; i ,,ne“ Petrovdanskoj skupštini 12. jula 1941, kada je prirodna potreba obnove crnogorske države pokušana kroz kvislinštvo sa italijanskim fašističkim okupatorom. Svemu ovome je opštenarodni antifašistički ustanak od 13. jula 1941. dao jedinstven istorijski odgovor. Zato on snažno obavezuje i savremenu Crnu Goru i sve njene građane, bez obzira na njihove vjerske, nacionalne, ideološke i političke razlike, garantujući joj i stabilnost i vječnost.
POBJEDA: Srpski i hrvatski istoričari Milivoj Bešlin i Hrvoje Klasić često ističu da je Crna Gora jedina država bivše Jugoslavije u kojoj se sa državnog nivoa nikada nijesu vijorile kvislinške zastave.
VUJANOVIĆ: To doživljavam kao kompliment crnogorskoj državnoj politici kojoj sam pripadao i koja nikada nije dovodila u pitanje antifašističke temelje Crne Gore. Nemojmo zaboraviti da je u novembru 1943. u prijestonici crnogorske slobode, u Kolašinu, održana sjednica Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja, kojoj je prisustvovalo 544 delegata i koja je promovisala Crnu Goru i njeno vraćanje na mapu država. Već naredne godine formirana je Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja (CASNO), iz koje je aprila 1945. konstituisana Crnogorska narodna skupština. Hoću da kažem da je od 13. jula 1941. do 21. maja 2006. antifašizam osnov crnogorske državnosti i najsnažniji garant crnogorske državne i nacionalne vječnosti.
POBJEDA: Prvi put nakon petnaest godina Trinaesti jul ne proslavljate kao predsjednik Crne Gore. Kako se osjećate?
VUJANOVIĆ: Osjećam se izuzetno ponosno zbog poruka koje i ovim povodom dolaze od politike kojoj sam posljednjih četvrt vijeka pripadao. Veoma sam srećan zbog toga što sam, kao predsjednik Crne Gore, aprila 2008. prvo državno odlikovanje dodijelio SUBNOR-u; što sam odlikovao velikane našeg antifašizma – Andriju Nikolića i Branka Pavićevića; i što sam posljednje odlikovanje u svojstvu predsjednika uručio antifašisti i Kolašincu Gojku Vlahoviću.
Žalim zbog jedne svoje replike
POBJEDA: Moram da Vas podsjetim i na jednu neslavnu epizodu u Vašoj političkoj biografiji. Naime, iako pravnik i advokat, u crnogorskoj Skupštini ste, polemišući sa Slavkom Perovićem, kao ministar pravde pročitali nepotpisano, opskurno pismo protiv tadašnjeg predsjednika Liberalnog saveza Crne Gore. Kako danas gledate na taj događaj?
VUJANOVIĆ: Ako već pokušavamo da protumačimo gest o kojem me pitate, moramo se vratiti u to vrijeme. Gledano sa ove distance, svakako bih bio srećniji da se to nije dogodilo. Tim prije što sam sa Slavkom Perovićem imao dobru komunikaciju još u vrijeme kada je on bio tužilac, a ja advokat. Pored toga, porodicu Perović i Slavka Perovića i lično veoma cijenim, baš kao što sam uvijek veoma cijenio ono što je suština i doprinos liberalnog pokreta i njihovih ideja crnogorskom društvu. Ovo što ste pomenuli zaista je bila veoma neprijatna polemika unutar parlamenta, u kojoj smo nas dvojica razmijenili teške riječi praćene burom emocija. Te riječi su očito pogodile mene koliko i gospodina Perovića; tim prije što su bile veoma lične i veoma porodične. Anonimno pismo koje pominjete nijesam pročitao; ono je već bilo objavljeno u beogradskim novinama, pa sam kazao nešto o čemu je javnost prethodno bila obaviještena. Ipak, danas mi je žao što se to dogodilo. Baš kao što mi je i godinama kasnije bilo žao što se izvorni Liberalni savez Crne Gore na čelu sa Slavkom Perovićem 2006. godine nije našao u prvom redu obnove crnogorske nezavisnosti.
Opširnije u Pobjedi
