Ako ste se ikad zanimali za astronomiju, vjerovatno ste čuli za Habl. Možda ne znate o čemu se radi, možda otprilike imate ideju koja je njegova uloga...no ako ste ikad gledali slike udaljenih nebula obasjanih šarenim bojama, velike su šanse da iza njih stoji upravo on.
Što je to zapravo Habl?
Svemirski teleskop Habl (skraćeno HST) zapravo je 2.4 metra dugačak svemirski teleskop optimizovan za posmatranje svih talasnih dužina svjetlosti - od ultraljubičastog do infracrvenog, a nastao je zahvaljujući saradnji ESA-e i NASA-e. Habl je u svemir lansiran još 1990., a za njegov servis i održavanje odgovorni su astronauti koji ga povremeno posjećuju. Habll je, bez sumnje, jedan od najvećih naučnih projekata na planeti, a njegova misija je otvoriti nam oči prema čudima našeg planetarnog susjedstva. Habl je odgovoran za revoluciju moderne astronomije te se trenutno smatra najučinkovitijim dostupnim alatom za otkrivanje novih tajni svemira.
Zašto svemirski teleskop? Zato jer svjetlo koje dolazi iz dalekog svemira ulaskom u našu atmosferu gubi dio svojeg izvornog spektra. Izbacivanjem teleskopa iz atmosfere dobijamo nesmetani receptor za svjetlost koja stiže iz udaljenog svemira - svjetlost koja nam je omogućila da snimimo fotografije poput ovih.
Uoči 29. rođendana misije Habl, NASA i ESA izdali su još jednu fotografiju u kojoj se vidi vrlo neobičan prizor.
Svemirska maglina službenog imena Hen 2-104 nalazi se nekoliko hiljada svjetlosnih godina od Zemlje, i to u južnoj hemisferi sazviježđa Kentaur. Njen izgled je takođe interestantan: ona izgleda kao dvije strukture u obliku pješčanog sata, a razlog takvom obliku su dvije brzo rotirajuće zvijezde smještene unutar binarnog sistema. Ti 'plesni partneri' su prastara zvijezda crveni div i izgorela zvijezda bijeli patuljak. Dok crveni div izbacuje svoje vanjske slojeve, izbačenu materiju 'sakuplja' gravitacija susjednog bijelog patuljka.
Kosmički valcer
Rezultat ovog kosmičkog plesa položaj je obje zvijezde, kao i vodoravni disk gasa koji se među njima raspinje. Ovaj pojas materijala zapravo ograničava rasipavanje gasa, tako da se on širi samo iznad i ispod diska. Rezultat ovoga svega je prizor koji gledate - maglina u obliku pješčanog sata.
Balončići gasa i prašine koji su najviše vidljivi na samom rubu imaju naličje rakovih nogu koje se vjerovatno nalaze tamo gdje mlazovi ispuštenog plina udaraju u obližnju međuzvjezdanu prašinu i plin.
Ovaj izliv materije trajaće nekoliko hiljada godina, odnosno jako mali dio sveukupnog životnog vijeka sistema. Vanjska struktura stara je svega nekoliko hiljada godina, dok je unutrašnji 'pješčani sat' nastao tek nedavno. Crveni div će se s vremenom urušiti sam u sebe te postati bijeli patuljak, dok će nastali patuljci nastaviti osvjetljavati ljušturu sastavljenu od gasa koju zovemo planetarnom maglinom.
Ovaj neobični svemirski objekt prvi put je snimljen šezdesetih, no pretpostavljalo se da je riječ o običnoj zvijezdi. Zahvaljujući nizu nadogradnji dobili smo sliku koja otkriva velik dio neviđenog spektra te nam tek sada daje pravi uvid u udaljeni binarni sistem zarobljen u očaravajućem kosmičkom plesu.
