Stav Svjetske zdravstvene organizacije je jasan: sve vrste duvana su toksične po zdravlje, uključujući i nove duvanske proizvode poput onih koji funkcionišu po principu zagrijavanja duvana (HTP). Duvan je toksičan i sadrži kancerogene materije čak i u svom prirodnom obliku. Stoga, za sve vrste duvanskih proizvoda, uključujući i HTP duvanske proizvode, treba da važi jedinstveni režim zabrane, u skladu sa obavezama ratifikovane SZO Okvirne konvencije o kontroli upotrebe duvana (SZO FCTC).
ČINJENICE
Kao odgovor na dokumentovane činjenice o štetnom uticaju duvanskih proizvoda na zdravlje čovjeka, pušača i nepušača, duvanska industrija lansirala je novu generaciju duvanskih proizvoda kod kojih duvan ne sagorijeva, već se samo zagrijava na temperaturama do 350 C, pri čemu se stvara para i aerosol. Navodno, riječ je o „revolucionarnoj tehnologiji kod koje se duvan zagrijava bez sagorijevanja, dajući ukus pravog duvana, bez dima, pepela i sa manje mrisa“.
Ipak, može biti „dima“ i bez vatre. Štetne komponente duvanskog dima su proizvod nepotpunog saogrijevanja (pirolize) i degradacije duvana kroz zagrijavanje (termo-degradacija). Potpuno sagorijevanje se dešava na visokim temperaturama (preko 1300C), dakle mnogo većim od one koja je potrebna za zagrijavanje duvana (manje od 800C). Tipični marker pirolize i termo-degradacije duvana u cigaretama su acetaldehid – otrovno, kancerogeno organsko jedinjenje, benzopiren (aromatični policiklični hidrokarboni sa mutagenim i kancerogenim efektom) i ugljenmonoksid.
Nedavno su u renomiranom naučnom časopisu The Journal of the American Medical Association objavljeni rezultati analize koja je potvrdila da novi duvanski proizvodi koji rade po principu zagrijavanja proizvode paru, organska jedinjenja - policiklični hidrokarboni sa mutagenim i kancerogenim efektom – i ugljenmonoksid. Na oktobarskom zasijedanju COP FCTC - konferencije potpisnica SZO Okvirne konvencije o kontroli upotrebe duvana iz 2018, konstatovano je da se novi duvanski proizvodi HTP stavljaju na tržište i reklamiraju kao proizvodi sa „manjim rizikom“ po zdravlje, „čistije alternative u odnosu na konvencionalne cigarete“ i kao alternativa pušenja bez dima.
Nakon opsežne diskusije, zemlje potpisnice SZO FCTC konvencije usaglasile su preporuke da je potrebno spriječiti iniciranje novih duvanskih proizvoda; zaštititi građane od izloženosti emisijama novih duvanskih proizvoda i primjenjivati jedinstven regulatorni režim zabrane upotrebe (Cl 8 FCTC) i svih mjera koje se tiču reklamiranja (Cl 13, FCTC).
KOMITET
U januaru 2018. zasijedao je Naučni komitet o upotrebi duvana, kao savjetodavno tijelo Američke agencije za hranu i ljekove i po zahtjevu duvanske industrije (Philip Morris Products S.A.) razmatrao nivo rizika i štetnosti po zdravlje kao posljedicu konzumiranja nove generacije duvanskih proizvoda (IQOS system with Marlboro Heatsticks, IQOS system with Marlboro Smooth Menthol Heatsticks, and IQOS system with Marlboro Fresh Menthol Heatsticks). Sa apsolutnom većinom glasova (bez ijednog glasa protiv) zaključeno je da nema naučnih dokaza da se potpunim prelaskom sa cigareta na upotrebu novih duvanskih proizvoda može smanjiti rizik obolijevanja od bolesti povezanih sa duvanom.
Činjenica je da su HTP duvanski proizvodi (duvan se zagrijava a ne gori) na tržištu samo kratak vremenski period, nedovoljan za ozbiljne analize koje bi potvrdile tendenciozne navode duvanske industrije iz komercijalnih interesa da duvanski proizvodi nove generacije mogu pomoći u odvikavanju od pušenja. Ples sa definicijom „šta je dim i šta nije“ je neetično ponašanje. Ne postoji bezbjedan nivo izloženosti karcinogenim i toksičnim supstancama koje su rezultat upotrebe duvanskih proizvoda. Osim toga, i prvi princip za implementaciju člana 8 SZO FCTC konvencije ističe da bismo morali odbaciti ideju da postoji granična vrijednost za toksično dejstvo pasivnog pušenja. Identičan režim za nove duvanske proizvode i konvencionalne cigarete je potvrda odgovornog odnosa kreatora politike prema zdravlju građana.
Prema podacima SZO, u periodu 2000- 2016, prevalenca pušenja u svijetu je opala sa 27 do 20 odsto. Region Evrope i dalje bilježi najveći broj pušača, 29 procenata, i to u populaciji muškaraca u odnosu na žene. Prema posljednjim podacima, prevalenca pušenja u Crnoj Gori je 35,5 odsto. Nedavno objavljeni SZO izvještaj za Evropu ukazuje da je u devet od 10 smrtnih slučajeva od kancera pluća uzrok zapravo pušenje.
Drugim riječima, 90 odsto obolijevanja od kancera pluća može se izbjeci na način što će se reći „stop“ pušenju.
(Autorka je šefica SZO kancelarije u Crnoj Gori)
