Na glasačkim listićima su imena kandidata koja birač može da vidi, ali ne i da glasa za njih neposredno, kao što bi trebalo po Ustavu. To, u sadržinskom smislu, nijesu otvorene liste. Nazvao bih ih poluotvorenim i to nije dovoljan napredak - rekao je za Pobjedu prof. dr Đorđe Blažić, pridruženi član Odbora za sveobuhvatnu reformu izbornog i drugog zakonodavstva iz akademske zajednice.
Radna grupa Odbora za reformu izbornog i drugog zakonodavstva završila je radnu verziju zakona o izboru odbornika i poslanika, ali će rad na tom tekstu biti nastavljen u Odboru čiji je sastav proširen sa dva člana iz Demokratske Crne Gore. Blažić kaže da je predlaganje „poluotvorenih“ lista veliki napredak u odnosu na dosadašnje apsolutno zatvorene liste, ali to, kako je istakao, nije dovoljno.
- Potrebno je uvesti sistem otvorenih lista, da se glasa pojedinačno za kandidate, jer to proizilazi iz ustavnog određenja izbornog prava – kaže za Blažić, dodajući da Ustav, u članovima 45 i 83, reguliše kako se biraju odbornici i poslanici, odnosno da su izbori neposredni, te da iz te dvije norme proizilazi sistem otvorenih lista. Član 45 Ustava, između ostalog, predviđa da su izbori slobodni i neposredni, a u članu 83 navodi se da Skupštinu čine poslanici koji se biraju neposredno, na osnovu opšteg i jednakog biračkog prava i tajnim glasanjem.
Blažić objašnjava da bi lista, prema predloženom rješenju iz radne verzije zakona, trebalo da izgleda tako što će imati svoj naziv, recimo partije ili grupe građana, kao i imena svih kandidata od 1 do 81, da se tačno vidi ko je na listi koje partije.
- Do sada birači nijesu imali uvid ko su kandidati jer su na glasačkom listiću bili samo nazivi verifikovanih lista, od kojih birač zaokružuje jednu. I sada je zadržan princip glasanja za liste, a ne direktno za kandidate za poslanike i odbornike, kao što imamo situaciju kod izbora za predsjednika države, gdje imamo listu kandidata ali ne glasamo za listu, nego za konkretnog kandidata – kaže Blažić.
On smatra da je malo vremena da se uradi kompletna izborna reforma. - Vremenski rok ne dozvoljava da se završi sveobuhvatna reforma izbornog zakonodavstva. Na takvoj reformi neophodno je raditi odmah nakon izbora. Zakon o izboru odbornika i poslanika koji bi se radio u skladu sa svim segmentima Ustava, koji dotiču i ostale zakone vezane za izborni sistem, teško može da se završi za manje od godinu i po do dvije oizbiljnog rada – dodao je Blažić. Otvorene izborne liste karakteristika su izbornih sistema u 20 evropskih država, dok u devet zemalja, među kojima je i Crna Gora, građani na izborima zaokružuju zatvorene liste. Istraživački centar Skupštine Crne Gore objavio je u istraživanju da otvorene liste postoje u izbornim sistemima Austrije, Belgije, BiH, Češkoj, Danskoj, Finskoj, Grčkoj, Holandiji, Hrvatskoj, Irskoj, Italiji, Kipru, Letoniji, Litvaniji, Luksemburgu, Njemačkoj, Poljskoj, Slovačkoj, Sloveniji i Švedskoj. Većina izbornih sistema u tim zemljama su proporcionalni, osim u Njemačkoj i Italiji, gdje su mješoviti.
Zatvorene liste karakteristika su proporcionalnih izbornih sistema u Crnoj Gori, Albaniji, Portugalu, Rumuniji, Srbiji i Španiji. Zatvorene liste postoje i u mješovitim sistemima Bugarske i Mađarske. Kombinovane liste postoje jedino u proporcionalnom sistemu Estonije. U Ujedinjenom Kraljevstvu i Francuskoj postoje većinski sistemi. Većinski izborni sistem je sistem u kojem se neposredno biraju inokosni funkcioneri ili pojedinačni članovi nekog predstavničkog tijela između više kandidata, a pri čemu se izabranim smatra onaj koji je osvojio najviše glasova.
Individualna kandidatura
- Napredak u radnoj verziji zakona o izboru odbornika i poslanika napravljen je i u tome što je data mogućnost individualne kandidature – kaže Đorđe Blažić. - Sada imate mogućnost da se kandidujete pod određenim zakonskim uslovima, da prikupite određeni broj potpisa i da ste samo vi kandidat za poslanika i odbornika. Taj predlog je prihvaćen i predstavlja napredak u odnosu na važeći zakon – rekao je Blažić.
Profesionalizacija izbornih komisija
- Radni tekst izbornog zakona podrazumijeva profesionalne izborne organe, odnosno profesionalne izborne komisije, ne partijske kao do sada – kazao je Đorđe Blažić. On je rekao da će biti profesionalci u Državnoj, kao i opštinskim izbornim komisijama. - Do sada su partije delegirale svoje predstavnike, a sada će u tim organima biti profesionalci. To je veliki napredak – istakao je Blažić.
