Ministarka nauke, profesorica dr Sanja Vlahović, najavila je u razgovoru za Portal Analitika izgradnju prvog naučno-tehnološkog parka u Crnoj Gori koji bi, u više crnogorskih gradova, trebalo da podstaknu razvoj preduzetništva posredstvom osnivanja mikro, malih i srednjih preduzeća. Prvi dio ovog zanimljivog projekta biće, kaže ministarka Vlahović, realizovan u Nikšiću.
- Prvo je planirana realizacija impulsnog centra u Nikšiću, pod nazivom Tehnopolis. Idejno rješenje za ovaj poslovno-preduzetnički centar, koji će biti smješten u nekadašnjem Domu vojske, već je predstavljeno, i Vlada je 24. januara usvojila Informaciju o realizaciji ovog projekta, za koji je prva faza radova planirana ove godine. S obzirom na činjenicu da ovaj grad ima prostorne i urbanističke pretpostavke za njegovo uspostavljanje, biće to podstrek za ekonomski razvoj Nikšića. Projekat će biti finansiran od strane Investiciono-razvojnog fonda, Ministarstva nauke i Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, ističe ministarka Vlahović, napominjujući da će naučno-tehnološki park imati centralnu jedinicu smještenu u Podgorici, koja će formalno biti povezana sa tri podjedinice - impulsna centra locirana u centralnom dijelu (Nikšić), na jugu (Bar) i sjeveru (Pljevlja).
- Naša pažnja biće usmjerena na promociju nauke u društvu na svim nivoima, kako bismo podstakli mlade da se bave naukom, posebno u oblasti prirodnih i tehničkih nauka – zaključuje ministarka nauke u razgovoru za Portal Analitika.
ANALITIKA: Budžetom za ovu godinu planirano je da za Ministarstvo nauke bude izdvojeno 1,64 miliona eura. Da li će to biti dovoljno za rad Ministarstva, kao i institucija koje su u njenoj nadležnosti?
VLAHOVIĆ: Sredstva kojima će Ministarstvo nauke raspolagati za 2013. godinu sastojaće se iz tri dijela, od kojih je budžet Ministarstva samo jedan segment. Tih 1,64 miliona eura iz budžeta Ministarstva biće prevshodno opredijeljeno za prioritetne projekte: finansiranje doktorskih studija talenata i mladih istraživača, mobilnost istraživača po osnovu njihovih studijskih boravaka u inostranstvu, stimulisanje učešća u EU programima, kao što su FP7, COST i EUREKA, i programe promocije nauke u društvu Crne Gore.
Drugi dio sredstava kojima će se raspolagati, jesu oko dva miliona eura obezbijeđena od Svjetske banke, koji će u 2013. godini biti uloženi u takozvane Centre uspješnosti - laboratorije, istraživačke centre i istraživačke timove, kroz projekat Visoko obrazovanje, istraživanje i inovacije za konkurentnost Crne Gore - INVO.
Treći segment biće sredstva iz drugih izvora, što se u najvećoj mjeri odnosi na finansiranje projekta Tehnopolis u Nikšiću, koja su sredstva Investiciono-razvojnog fonda, ali i ona koja ćemo obezbijediti iz inostranih fondova. Na primjer, oko 240.000 eura iz IPA fonda obezbijedili smo za sufinansiranje učešća Crne Gore u programu FP7 - Sedmi okvirni program za istraživanje, tehnološki razvoj i ogledne aktivnosti.
S obzirom da je iznos od oko četiri miliona eura iz ova tri izvora značajno veći od iznosa koji je za nauku bio opredijeljen u 2012. godini, vjerujemo da ćemo uspjeti da u ovoj - iako izazovnoj godini - započnemo neke važne projekte za naučnu zajednicu, ali i razvoj naše države.
ANALITIKA: Što tačno podrazumijeva budžetska stavka Rashodi za usluge za Ministarstvo nauke, od 1,17 miliona eura, definisana kroz finansiranje naučno-istraživačkih projekata u okviru programa EUREKA, istraživačko-akademske mreže Crne Gore (MREN) i učešće u FP7 programu?
VLAHOVIĆ: Potpisivanjem memoranduma o pristupanju programima EU podrazumijeva obavezu za državu potpisnicu za plaćanje godišnjeg finansijskog učešća u određenom programu, i na taj način joj se omogućava korišćenje fondova iz ovih programa. Kao pozitivan primjer, navodimo da je Crna Gora do sada uspjela da iz FP7 programa povuče tri puta veća sredstva u odnosu na uplaćena po osnovu finansijskog učešća u ovom programu.
Tako budžetska stavka rashodi za usluge Ministarstva nauke odnosi se na učešće Crne Gore u programima FP7 i EUREKA (Pan-evropska mreža za tržišno orijentisano istraživanje), zatim na saradnju sa Međunarodnom agencijom za atomsku energiju - IAEA i Međunarodnim centrom za genetski inženjering i biotehnologiju – ICGEB, bilateralnu naučno-tehnološku saradnju sa drugim zemljama, druge godine nacionalnih naučnoistraživačkih projekata, treće godine programa razvoja ICT infrastrukture u Crnoj Gori, koja se odnosi na povezivanje svih univerziteta u Crnoj Gori u Istraživačku akademsku mrežu Crne Gore – MREN, i konačno konkurs za sufinansiranje naučnoistraživačke djelatnosti i programe promocije nauke.
ANALITIKA: Što će, onda, biti prioritet u realizaciji, odnosno finansiranju projekata u 2013. godini?
VLAHOVIĆ: U 2013. godini imaćemo tri prioriteta: implementaciju INVO projekta, u cilju uspostavljanja Centra uspješnosti i podizanje nivoa istraživačkih kapaciteta, uz korišćenje grantova iz fonda Svjetske banke, zatim osnivanje impulsnog centra za naučnotehnološki park, nazvanog Tehnopolis, sa sjedištem u Nikšiću, a time stvaranje preduslova za osnivanje prvog naučnotehnološkog parka u Podgorici, koji će biti realizovan tokom 2014. i 2015. godine, i svakako podrška mladim istraživačima i naučnicima, što će biti jedan od naših ključnih prioriteta u 2013. godini.
Upravo kroz ove projekte podsticaćemo jačanje saradnje nauke i biznisa - povećanje ulaganja privrednog sektora u nauku i istraživanje. Naša pažnja biće usmjerena i na promociju nauke u društvu na svim nivoima, kako bismo podstakli mlade da se bave naukom, posebno u oblasti prirodnih i tehničkih nauka.
Na međunarodnom planu radićemo na uključivanju naše države u Evropski program za saradnju u nauci i tehnologiji - COST i potencirati povećanje nivoa saradnje sa inostranim institucijama i evropskim fondovima za nauku, u cilju efektivnijeg korišćenja finansijskih sredstava iz evropskih fondova za nauku.
ANALITIKA: Da li nam možete otkriti detalje projekta naučnotehnoloških parkova - Tehnopolisa i zbog čega je odlučeno da se prvi centar napravi u Nikšiću?
VLAHOVIĆ: Naučno-tehnološki parkovi imaju za cilj da podstaknu razvoj preduzetništva putem osnivanja mikro, malih i srednjih preduzeća. Prepoznajući važnost ovog projekta kao načina da nauka direktno utiče na razvoj preduzetništva, Vlada je u septembru 2011. godine usvojila Studiju izvodljivosti za uspostavljanje prvog naučnotehnološkog parka (NTP) u Crnoj Gori, kojom se predviđa da projekat sadrži karakteristike i instrumente tri tipa centara: naučno-tehnološkog parka, biznis zona i inkubatora. Kao takav, NTP će imati centralnu jedinicu smještenu u Podgorici, koja će formalno biti povezana sa tri podjedinice - impulsna centra locirana u centralnom dijelu (Nikšić), na jugu (Bar) i sjeveru (Pljevlja) i koji bi imali regionalni razvojni karakter. Prvo je planirana realizacija impulsnog centra u Nikšiću, pod nazivom Tehnopolis. Naime, idejno rješenje za ovaj poslovno-preduzetnički centar, koji će biti smješten u nekadašnjem Domu vojske, već je predstavljeno, i Vlada je 24. januara usvojila Informaciju o realizaciji ovog projekta, za koji je prva faza radova planirana ove godine. S obzirom na činjenicu da ovaj grad ima prostorne i urbanističke pretpostavke za njegovo uspostavljanje, biće to podstrek za ekonomski razvoj Nikšića. Projekat će biti finansiran od strane Investiciono-razvojnog fonda, Ministarstva nauke i Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja.
ANALITIKA: Pored jačanja naučne zajednice u Crnoj Gori, na koji način će Ministarstvo širu javnost upoznati i iskoristiti crnogorske naučnike i umjetnike koji žive i stvaraju van domovine?
VLAHOVIĆ: Ministarstvo nauke je na ovom pitanju u predhodnom periodu vrlo naporno i ciljano radilo. Naime, preko INVO projekta planira izradu Analitičke studije o crnogorskoj dijaspori. Trenutno se radi na bazi podataka o broju istraživača, oblastima njihove ekspertize, geografskoj disperziji... Za sada nedovoljno istraženi potencijali naše naučne dijaspore, biće identifikovani i usmjereni na saradnju sa grupama istraživača okupljenim oko planiranih razvojnih projekata koji će biti oglašeni tokom 2013, upravo u sklopu INVO projekta. Takođe, planirani pilot Centar uspješnosti će ciljano pozivati naučnike iz dijaspore da svojim mlađim kolegama budu mentori. Ponudiće im mogućnost da gostuju kao predavači i omogućiti im dobro okruženje za sprovođenje naučno-istraživačkih aktivnosti. Studija o dijaspori će nam omogućiti uvid u znanje koje moramo da vratimo u zemlju, a način na koji ćemo to uraditi pokazaće nam konferencija koja će okupiti identifikovane naučne poslenike u dijaspori. Sve aktivnosti će biti prezentovane široj javnosti kroz medijske prezentacije i putem internet portala INVO projekta, koji će uskoro biti u funkciji.
Pored INVO projekta, jaču vezu sa dijasporom i njihova veća uključenost u domaće naučne tokove biće projekti Naučna mreža, Telemontenegro, Think Thank i projekat nevladine organizacije OMSA (Organization of Montenegrins Studying Abroad). Drugim segmentom imamo namjeru da povežemo našu naučnu zajednicu u Crnoj Gori i inostranstvu putem savremenih tehnologija - portala koji će nijma i ostalim posjetiocima omogućiti da aktivno komuniciraju, razmjenjuju ideje, rade na projektima i svoja dostignuća učine dostupnim javnosti. Projekti su rađeni po uzoru na trenutno najkvalitetnije i najposjećenije portale ove vrste u svijetu, i koji su se pokazali kao veoma uspješni i značajno su doprinijeli razvoju nauke i istraživanja u pojedinim zemljama.
ANALITIKA: U nadležnosti Ministarstva nauke je i Institut za crnogorski jezik i književnost. Kada će konačno početi šira promociju crnogorskog jezika?
VLAHOVIĆ: Institut za crnogorski jezik i književnost kontinuirano radi na promociji crnogorskog jezika, kako u Crnoj Gori, tako i u zemljama u okruženju. U prethodne dvije godine izdao je četrdesetak publikacija. Ostvarena je saradnja sa mnogim institucijama i naučnicima svjetskog renomea. Kao rezultat te saradnje, Institut za crnogorski jezik i književnost organizovao je predavanje jednog od vodećih svjetskih lingvista Dejvida Kristala, a bitno je napomenuti da su predstavnici Instituta promovisali dio izdanja u značajnim slavističkim centrima u zemljama u okruženju.
Od posebnoga značaja za promociju crnogorskoga jezika je jedini međunarodni filološki časopis u Crnoj Gori Lingua Montenegrina, takođe u izdanju Instituta za crnogorski jezik i književnost. U narednom periodu biće nastavljena afirmacija montenegristike, a prva naredna aktivnost u tom pravcu biće promocija već pomenutog časopisa, koja će se održati na Svjetski dan maternjeg jezika, 21. februara.
Ove godine obilježava se 200 godina od rođenja Petra II Petrovića Njegoša, te će se aktivnosti Instituta u ovoj godini većinski bazirati na obilježavanje tog velikog jubileja.
ANALITIKA: Poglavlje 25 – Nauka i istraživanje je prvo otvoreno i privremeno zatvoreno u pregovorima o pristupanju EU. Što su naredne aktivnosti Ministarstva, nepohodne da bi to poglavlje ostalo zatvoreno?
VLAHOVIĆ: Pregovori za Poglavlje 25 - Nauka i istraživanje otvoreni su 18. decembra 2012. godine u Briselu i istog dana privremeno zatvoreni, bez mjerila za otvaranje i zatvaranje. Status pregovaranja Crne Gore sa EU u ovom pregovaračkom poglavlju, svakako predstavlja veliko priznanje Crnoj Gori - da je dostigla značajan stepen usaglašenosti institucionalnog i pravnog okvira sa EU.
Dalji napredak Crne Gore cijeniće se kvartalnim i godišnjim izvještavanjem EK o realizovanim aktivnostima na nacionalnom i međunarodnom nivou, što podrazumijeva tekuće aktivnosti koje realizuje Ministarstvo nauke, u saradnji sa naučnoistraživačkom zajednicom i drugim državnim organima, kao i privrednim subjektima, u oblasti istraživanja i razvoja.
Kristina JERKOV
