Evropska statistička agencija Eurostat objavila je juče svoju „blistavu” procjenu novembarske inflacije u eurozoni. Dostigla je nivo znatno iznad očekivanja — rast cijena od 4,9 odsto tokom prošle godine.
Ipak, ovo je bilo niže od inflacije u SAD, gdje su u oktobru potrošačke cijene porasle 6,2 odsto na godišnjem nivou. Ipak, izgleda da tehničke nepodudarnosti umanjuju razliku između SAD i Evrope. Ako koristimo indeks u evropskom stilu za izračunavanje inflacije, ona je onda u SAD tokom prošle godine iznosila 7,3 odsto.
Sada je jednogodišnja inflacija aktuelna problematična mjera, jer su mnoge cijene bile privremeno smanjene zbog pandemije. Mnogi koji ovo komentarišu vole da se fokusiraju na porast cijena tokom dvogodišnjeg perioda kako bi izbjegli ovaj problem. Međutim, kada to uradite, razlika između SAD i Evrope postaje upadljivija.
Da li nam niža (iako još uvijek visoka) inflacija u Evropi govori nešto o inflaciji u SAD? Brojni komentatori su tvrdili da razlika pokazuje da je deficit potrošnje, koji je bio veći u SAD, glavni uzrok inflacije.
Na primjer, Džejson Furman, bivši šef Nacionalnog ekonomskog savjeta predsjednika Baraka Obame, naveo je da je razlika EU-SAD u suštini njegovog argumenta da američki plan spasavanja snosi veliku odgovornost za sadašnju inflaciju.
Mogao bi da bude u pravu. Međutim, tvrdio sam da je slučaj inflacije izazvane deficitom slabiji nego što se na prvi pogled čini – da se detalji američke priče ne uklapaju u narativ. Šta je sa detaljima argumenta zasnovanog na transatlantskim razlikama u inflaciji?
Pa, vidim dva i po problema sa isticanjem relativno niske inflacije u Evropi. Pola problema je u tome što ova priča može da se promijeni: ako ništa, najnoviji podaci nude nagoveštaj da evropska inflacija počinje da sustiže američku.
Evropa manje pati od nedostatka radne snage, a samim tim i od uskih grla koja podstiču inflaciju u odnosu na SAD
Veći problem je što transatlantska razlika u fiskalnoj politici nije tako velika kao što mnogi ljudi tvrde. Ne želite jednostavno da uporedite budžetske deficite; SAD su u pandemiju ušle sa mnogo većim deficitima od EU, a ono što bi trebalo da bude bitno je promjena deficita — ili tačnije promjena „strukturnog“ deficita, odnosno prilagođenog da ispravi ekonomske faktore koji nijesu povezani sa politikom. No, tu je razlika između Amerike i eurozone mnogo manje upadljiva — oko šest poena za stimulisanje ekonomije u odnosu na četiri.
Drugi problem je pitanje koje sam naglasio ranije: fiskalna politika nikako nije jedina razlika između SAD i EU. Druga ključna razlika je u tome što se čini da je evropska politika zapošljavanja bila mnogo uspješnija od američke u održavanju povezanosti radnika sa tržištem rada. Ne postoji pravi evropski ekvivalent Velikoj ostavci u SAD: evropski radnici su se manje-više u potpunosti vratili na posao, dok mnogi Amerikanci napušatju radna mjesta.
Kao rezultat toga, Evropa manje pati od nedostatka radne snage, a samim tim i od uskih grla koja podstiču inflaciju u odnosu na SAD. Možda je najvažnija stvar, međutim, da pitanje šta je izazvalo trenutnu inflaciju zapravo nije pitanje na koje želimo da dobijemo odgovor. Umjesto toga, mi želimo da znamo šta će se sljedeće desiti, a još važnije šta je sljedeće što treba da uradimo.
Posmatrana u retrovizoru, fiskalna ekspanzija s početka 2021. se povlači. Hoće li se i inflacija povući? Ili Federalne rezerve i Evropska cijentralna banka treba da podignu kamatne stope da bi ohladile ekonomije koje nadgledaju?
Mislim da odgovor ni na jedno od ovih pitanja još nije jasan, posebno sa omikron sojem koronavirusa koji dodaje novi sloj neizvjesnosti. Dok ovo pišem, cijena nafte je pala za oko 20 procenata u odnosu na nivo s početka novembra; kako će se ljudi osjećati u vezi sa inflacijom ako cijene goriva padnu, recimo, za 40 centi po galonu?
Ipak, pozdravljam napore da se razlike između SAD i Evrope koriste kao sredstvo za razumijevanje gdje smo i kuda idemo.
* * * * *
Autor je od 2000. kolumnista New York Timesa, univerzitetski profesor i dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 2008.
