Crna Gora treba dalje da intenzivira napore na rješavanju otvorenih pitanja, uključujući i kritične oblasti slobode izražavanja i slobode medija i borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, bez poništavanja ranijih dostignuća u reformi pravosuđa – navedeno je u nacrtu rezolucije koja će se razmatrati danas u okviru debate Parlamentarne Skupštine Savjeta Evrope na temu „Podrška evropskoj perspektivi Zapadnog Balkana“.
U dokumentu, koji potpisuje izvjestilac Odbora za politička pitanja i demokratiju Džordž Papandreu, navedeno je da, prema posljednjoj procjeni Evropske komisije, prioritet daljeg napretka Crne Gore u pregovorima ostaje ispunjavanje privremenih mjerila za vladavinu prava prema poglavljima 23 (pravda i osnovna prava) i 24 (pravda, sloboda i bezbjednost).
''Da bi se to postiglo, vlasti treba u praksi da pokažu svoju posvećenost crnogorskoj agendi reformi'' istaknuto je u dokumentu.
Budućnost i rizici
Papandreu je ocijenio da je budućnost Zapadnog Balkana, regiona sa populacijom od samo 17,6 miliona ljudi, u Evropskoj uniji.
''To je želja zemalja regiona, a to je isti put koji su prošle mnoge druge evropske države koje su se pridružile OEBS-u i Savjetu Evrope nakon pada Berlinskog zida. Uspjeh procesa proširenja je u interesu zemalja Zapadnog Balkana i Evropske unije podjednako. Rizici njegovog neuspjeha su mnogo veći od poteškoća koje treba prevazići'' ocijenio je Papandreu.
Na ovoj novoj stranici evropske istorije, prema njegovim riječima, još je jasnije da podržavanje demokratskih reformi i poštovanje vladavine prava i ljudskih prava, pomirenje i dobrosusjedskih odnosa je geostrateški ulaganje u mir, stabilnost i bezbjednost za evropski kontinent.
''Zato je odgovor aspiracijama zemalja Zapadnog Balkana da postanu članice EU, što je krajnji korak u procesu evropskih integracija koji je počeo početkom 1990-ih, toliko važan - ne samo za te države, već i za cijelu Evropu'', istakao je Papandreu.
Zato je, kako dodaje, pomaganje Crnoj Gori, Albaniji, Bosni i Hercegovini, Sjevernoj Makedoniji, Srbiji i Kosovu da ispune njihove težnje za bližom evropskom integracijom važno ne samo za ove države, nego i za evropski kontinent i koristiće svim evropskim građanima.
''Parlamentarna skupština treba da pozove da se da novi podsticaj proširenju Evropske unije, istovremeno pozivajući Zapadni Balkan da se odlučno i bez odlaganja pozabavi otvorenim izazovima'' rekao je Papandreu.
Sjaj i nacionalizam
U Solunu 2003. godine, završavajući istorijski samit između Zapadnog Balkana i Evropske Unije, EU je ponovila svoju nedvosmislenu podršku evropskoj perspektivi Zapadnog Balkana.
''Vrijeme koje je proteklo od tada, kao i neuspjeh da se adekvatno nagradi napredak umanjio je politički zamah i entuzijazam javnosti. Istraživanja pokazuju da je sve veći broj ljudi na Zapadnom Balkanu, posebno među mladima, pesimističan u pogledu perspektiva pristupanja EU. Evropska vizija gubi svoj sjaj. Umjesto toga, ponovo se pojavio etnonacionalizam, što je veoma zabrinjavajući razvoj u regionu u kom se spektar nasilja snažno promalja'' upozorio je Papandreu.
Posljednjih nekoliko godina svjedoci smo, prema njegovim riječima, geopolitizaciji regiona, „sa Ruskom Federacijom koja širi svoj politički uticaj kroz niz alata meke moći, uključujući ekonomske investicije, medijsko prisustvo, energetsku politiku i vakcinalnu diplomatiju“.
''Sa pozadinom ruske agresije na Ukrajinu, postoji rizik da će ovaj uticaj da se koristi kao klin za produbljivanje preloma i dovesti do dalje destabilizacije. Prema tome, imperativ je da se ne izgubi fokus sa Zapadnog Balkana'' kategoričan je Papandreu.
Dok je izgledalo da evropski izgledi slabe sve više, kako je kazao, primjećujemo novu geopolitizaciju regiona sa trećim stranama koje se bore za uticaj.
''Ovaj trend bi mogao postati jači na Zapadnom Balkanom, posebno zbog posljedica rata u Ukrajini, rizikujući da postane prostor geopolitičkih antagonizama koji bi mogli da uvoze nestabilnost u Evropsku uniju'' naveo je Papandreu.
Igrači i uticaj
Zapadni Balkan, kako je naveo, privlači interesovanje brojnih igrača izvan regiona koji koriste mješavinu ekonomskih investicija i meku moć kao vektor za stvaranje političkog uticaja.
''Kako su u regionu ograničene investicije iz zemalja EU, zemlje Zapadnog Balkana u mnogim slučajevima pokušavaju da privuku investicije iz trećih zemalja poput Kine. Kina je u posljednjoj deceniji izdvojila 2,4 milijarde dolara za direktne strane investicije u Zapadni Balkan, sa 6,8 milijardi dolara u infrastrukturnim kreditima. Kina finansira projekte kao što su autoputevi, željeznica i elektrane u okviru svoje inicijative Pojas i put (BRI). Takođe kupuje ključne udjele u nekoliko ključnih transportnih i energetskih kompanija. Pored investicija i zajmova, Kina koristi alate meke moći kao što su akademska saradnja i vakcinalnu diplomatiju da ojača svoju poziciju'' naveo je Papandreu.
Iako se njegov ekonomski otisak u regionu smanjio od nezakonite aneksije Krima, Ruska Federacija, kako dodaje, zadržava uticaj u strateškim sektorima kao što su energetika, bankarstvo, metalurgija i nekretnine, posebno u Srbiji, Bosni i Hercegovini i Sjevernoj Makedoniji.
''Nedavni izvještaj specijalnog komiteta Evropskog parlamenta o stranom miješanju u demokratske procese opisuje pokušaje Ruske Federacije da destabilizuje zemlje regiona eksploatacijom etničke tenzije i bilateralne razlike dok diskredituju Evropsku uniju i jača sopstveni profil'' istakao je Papandreu.
Vrijeme je, kako zaključuje, da EU ubrza proces proširenja ponovnim pokretanjem pregovora sa Srbijom i Crnom Gorom, uspostavljajući ih sa Albanijom i Sjevernom Makedonijom, dajući status kandidata Bosni i Hercegovini, i liberalizujući vize za Kosovo.
Oblasti na koje se treba fokusirati
Parlamentarna Skupština Savjeta Evrope poziva vlasti u Albaniji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Sjevernoj Makedoniji, Srbiji i Kosovu da rade na unapređenju političke kulture sa ciljem da se obezbijedi saradnja između političke snage i institucije.
Iz ove institucije pozivaju zemlje Zapadnog Balkana da dalje jačaju efikasnosti, nezavisnosti, nepristrasnosti i odgovornosti pravosuđe, kao i da unapređuju funkcionisanje javne uprave na svim nivoima vlasti i ojačaju profesionalizam, integritet i neutralnost državne službe.
Poslat je i poziv da pojačaju borbu protiv korupcije, poboljšaju učešće civilnog društva u donošenju političkih odluka, te da se uzdrže od zapaljivog diskursa, uključujući i na etničkoj osnovi.
Parlamentarna Skupština Savjeta Evrope poziva zemlje Zapadnog Balkana i da štite i unapređuju prava nacionalnih manjina i manjinskih zajednica, kao i da obezbijede slobodu medija i rješavaju neriješena pitanja u vezi sa vlasništvom nad medijima, a istovremeno da bude na oprezu prema dezinformacijama i drugim oblicima miješanja u demokratske procese, uključujući i preko medija.
Države regiona treba i da budu primjeri u promovisanju pomirenja, da se dalje ukslađuju sa Zajedničkom spoljnom i bezbjednosnom politikom Evropske unije, uključujući i u vezi sa sankcijama i drugim mjerama preduzetim kao odgovor na agresiju Ruske Federacije na Ukrajinu, kao i da podržavaju regionalnu saradnju i multilateralizam zasnovan na pravilima.
Pomoć Savjeta Evrope
Parlamentarna Skupština, kako je napisano, poziva da se da novi podsticaj procesu proširenja Evropske unije.
''Skupština takođe apeluje na Zapadni Balkan da odlučno i bez odlaganja adresira izazove, kao što je polarizovana politička klima koja često utiče na saradnju političkih snaga, a ponekad dovodi do međuinstitucionalnih zastoja i sukoba; ozbiljne izazove sa vladavinom prava i dobrim upravljanjem, koji utiču na nezavisnost i nepristrasnost sudstva i funkcionisanje javne administracija; pitanja koja se odnose na prava nacionalnih manjina i manjinskih zajednica, kao i probleme koji se odnose na slobodu medija i vlasništvo nad medijima. Neophodni su i veći napori da se ojača pomirenje i angažman civilnog društva'' navedeno je u dokumentu.
Konstatujući da revidirana metodologija proširenja EU, uvedena 2020. godine, stavlja akcenat na demokratija, vladavina prava i ljudska prava, oblasti u kojima Savjet Evrope ima neuporedivu ekspertizu, Skupština smatra da Savjet Evrope treba da udvostruči svoje napore da pomogne zemljama Zapadnog Balkana da ostvare opipljiv i mjerljiv napredak ka ispunjavanju kriterijuma proširenja EU.
''Parlamentarna Skupština Savjeta Evrope može dati veliki doprinos tako što će ponovo rasplamsati nadu u evropsku perspektivu Zapadnog Balkana i potencirajući reforme i dobrosusjedske odnose u regionu, uključujući i nuđenje dodatne platforme za parlamentarni dijalog'', navedeno je u dokumentu.
