“Prvi konkretan primjer ovog tipa bio je CERN. Na kraju Drugog svjetskog rata evropska nauka više nije bila svjetska klasa. Na sreću, rat se završio nakon manje od šest godina, dovoljno kratko da zadrži kapacitet i samoorganizaciju odgovarajuće zajednice korisnika
Mnogi dodatni RI visokog nivoa u Evropi, među kojima je CERN kao najbolji primjer, bili su magneti za vraćanje odliva mozgova. Zaista nije bilo važno gdje će se CERN graditi, jer je zadržan mehanizam očuvanja samoorganizacije Korisničke zajednice”, navodi Damjanović.
Međutim, kako ističe, situacija na Zapadnom Balkanu je drugačija.
“Dok je vremenska skala prvog osnivanja većeg RI bila slična onoj u zapadnoj Evropi, nažalost sada je oko 70 godina bez uspostavljanja novih velikih RI zasnovanih na novim tehnologijama u zemljama Zapadnog Balkana”, smatra Damjanović.
Kako dodaje, zbog novije istorije, odnosno građanskih ratova 1990-ih (od 1991-2000), sve ekonomske i naučne aktivnosti su veoma usporile.
“Od kada ovaj region pati od snažnog odliva mozgova, što je ogroman ekonomski gubitak”, ističe ona.
Međutim, dodaje, ovaj region je u prošlosti imao veoma uspješan naučni razvoj.
“Jugoslavija je bila jedan od osnivača CERN-a 1954. godine. Prvi istraživački nuklearni reaktor na ovim prostorima razvijen je 1959. godine, samo dvije godine nakon što je takav nuklearni reaktor razvijen u Nemačkoj. Jugoslavija je imala tri istraživačka instituta (Vinča, Ruđer Bošković i Jožef Stefan), svi stariji od CERN-a. Nekoliko dobitnika Nobelove nagrade došlo je sa ovih prostora”, objašnjava Damjanović.
Prema njenim riječima, zbog toga je Zapadnom Balkanu hitno potreban katalizator, odnosno da počne da gradi RI zasnovanu na najnovijim tehnologijama na sopstvenoj teritoriji. Zbog toga su zemlje ZB, preko Crne Gore, pokrenule panevropsku istraživačku infrastrukturu za terapiju i istraživanje raka – projekat SEEIIST.
“Svi mi u Evropi, bilo da smo političari ili naučnici ili građani, treba da učinimo sve da ovaj projekat bude realizovan na Zapadnom Balkanu. Ovo će čak predstavljati dodatnu vrijednost za Evropu u cjelini, zbog njenih vrhunskih specifikacija. Uspostavljanje istraživačke infrastrukture SEEIIST u zemljama Zapadnog Balkana daće dodatnu moć 'naučnoj diplomatiji', pokazujući da RI sa sedištem u regionu pogođenom sukobima može da razvije prekogranične odnose vraćajući Evropi vodeću poziciju u oblasti raka”, poručila je Damjanović.
