1. Pravi protivnik je „Srpski svet”
Opozicione partije u Crnoj Gori treba da prihvate realnost da njihov pravi protivnik nijesu pojedinačno Spajić, Milatović, Mandić ili Bečić, već organizovana mašinerija koja stoji iza projekta „Srpski svet”. Ona je ta koja raspolaže ozbiljnim finansijskim sredstvima, represivnim mehanizmima i strateškim uticajem, kojima postavlja političare u Crnoj Gori i usmjerava njihove poteze u korist interesa Srbije.
2. EU integracije i nacionalni identitet su dvije odvojene borbe
Iako su Evropska unija i zapadni saveznici spremni da podrže put Crne Gore ka EU, oni se uglavnom ne bave pitanjem crnogorskog nacionalnog identiteta. Taj dio posla pripada samim građanima i institucijama Crne Gore – nijedna strana sila ga ne može riješiti umjesto nas.
3. Uloga crkve i srpskih službi u političkom manevrisanju
Političke strukture okupljene u tzv. „koaliciju od 30. avgusta” izabrane su od strane Srpske pravoslavne crkve i Vučića s ciljem destabilizacije crnogorskog političkog sistema.
Namjera je da se, uz jaku populističku retoriku, poremete demokratski mehanizmi i tako otvori prostor za dominaciju srpskih državnih interesa. Borba protiv takvog populizma ne može se voditi samo argumentima – potrebne su i nove, drugacije političke i medijske strategije.
4. Opozicija mora da se prilagodi novoj političkoj realnosti
Stranke opozicije dužne su da revidiraju svoje dosadašnje pristupe i angažuju se na terenu, bliže građanima.
Direktan kontakt, jasna komunikacija i autentična politička aktivnost, uključujući edukaciju birača da prepoznaju manipulaciju informacijama, moraju postati okosnica budućeg opozicionog djelovanja. U suprotnom, građani će ostati pasivni posmatrači ili se prikloniti glasnijim, populističkim narativima.
5. Neophodan je zajednički nastup intelektualaca, aktivista i građana
Za odbranu Ustava i ključnih demokratskih principa neophodno je uključiti sve koji razumiju vrijednost građanske Crne Gore – od uglednih intelektualaca, preko nevladinog sektora, do običnih građana.
Takav široki savez treba da postane brana daljoj eroziji državnih institucija.
6. Saradnja sa istomišljenicima u EU i regionu
Važno je da Crna Gora pronađe partnere među onima u Evropskoj uniji i regionu koji razumiju kompleksnost crnogorskog identitetskog pitanja.
Istomišljenici, iako često van tradicionalnih diplomatskih kanala, mogu pomoći u lobiranju i promovisanju crnogorske pozicije na širem političkom planu, naročito kada je u pitanju jezik i nacionalni identitet.
7. Iluzija političke slobode kod ključnih aktera
Iako se ponekad čini da političari poput Milatovića djeluju samostalno, iskustvo pokazuje da su pod snažnim pritiskom i manipulacijom, najvise iz Beograda, ali i iz drugih centara moći.
Ova prividna sloboda naglo nestaje kada treba da se donesu odluke od suštinskog interesa za Crnu Goru. To potvrđuje koliko je cijeli politički proces ranjiv, a i oni pojedinačno podložni spoljašnjim uticajima.
8. Kratkoročna moć populizma ima visoku cijenu
Brzi povratak Milatovića na pozicije koje je do juče kritikovao pokazuje koliko su kratkoročne populističke taktike primamljive za političare, ali i kako na duži rok podrivaju povjerenje javnosti i destabilizuju političku scenu. Jednom iznevjerena, ta podrška birača teško da se ponovo može steći.
9. Pouke iz prethodnih političkih ciklusa
Ciklična priroda savezništava, izdaja i naglih pomirenja na crnogorskoj političkoj sceni otkriva ozbiljan deficit principijelnosti. Potrebno je da birači postanu svjesniji i zahtijevaju odgovornost – da se ne daju zavesti lažnim obećanjima o „odbrani narodne volje” ili „poštenoj vlasti”.
10. Put naprijed: jedinstvo i srčanost
Da bi Crna Gora iskoračila iz ove začarane političke situacije, neophodno je stvaranje širokog jedinstva svih koji dijele demokratske, evropske i pro-crnogorske vrijednosti. Za značajan politički preokret, osim, naravno, većine na nekim budućim izborima, sada je potrebna i spremnost da se institucionalno i vaninstitucionalno reaguje na svaki pokušaj manipulacije državnim i nacionalnim interesima -masovno i odlučno.
