Kladionice su u posljednjih 15 godina postale mjesta gdje se obrće veliki novac, desetine i stotine miliona eura. Veliki novac, veliki izazov: sve su češće vijesti koje objašnjavaju zakulisne i nezakonite veze sportista i njihovih trenera o kolaboraciji sa vlasnicima lanaca kladionica, koji imaju veliki uticaj na ishode „sportskih utakmica“.
U svijetu, pa ni kod nas, ne postoji zakon koji bi mogao da uvede restrikciju odlaska sportista u kladionice – iako je u većini zemalja zabranjeno direktno klađenje igrača. No, ne postoji mogućnost da se spriječi „druženje“ i kontakti vlasnika kladionica i sportista, odnosno svih onih koji su na bilo koji način povezani sa sportom. Svjedoci smo sve brojnijih hapšenja zbog namještanja mečeva, još od čuvenog „Kalćopilija“ u Italiji, hapšenja Ante Šapine u Njemačkoj, sve do najnovijeg skandala koji potresa Italiju.
Sve je počelo sa Šapinom: Čuvena afera „Kalćopoli“ razotkrila je veze među klubovima. Ono što se kasnije odigravalo, razotkrilo je mahinacije na kladionicama.
Nekako se čini da je sve dobilo većeg maha – bolje rečeno: potpuno je eksplodiralo - pojavom Hrvata Anta Šapine, (slika lijevo) koji se još od 29. novembra 2009. godine nalazi u istražnom zatvoru u Dortmundu. Tada je počelo da se odmotava klupko, nakon što je Šapina počeo da svjedoči u okviru mamutskog procesa koji se vodi protiv osumnjičenih za namještanje utakmica. Zanimljivo, Šapina je za namještanje utakmica već bio osuđen na kaznu zatvora od dvije godine i jedanaest mjeseci, 2005. godine u Okružnom sudu u Berlinu. U ovom novom procesu, on je priznao manipulacije u mnogo slučajeva. Sudeći prema dokumentima, riječ je o čak 172 namještene utakmice – u Njemačkoj, u Švajcarskoj, na Balkanu, u Turskoj, pa čak i Kanadi!
Policijskim službenicima u Bohumu, Šapina je rekao da je još jula 2008. godine ponovo počeo da manipuliše fudbalskim utakmicama - čak prije isteka zatvorske kazne u Berlinu, koju je provodio uglavnom na slobodi!
Poslije zvaničnog puštanja na slobodu jula 2008. godine, Šapina je, kako sam kaže, preko svojih agenata u Londonu, novac za namještene utakmice plasirao na azijske kladionice.
Sistem koji je koristio Šapina je bilo prilično teško otkriti. Utakmice Njemačke četvrte lige su namještene a novac na već dogovoreni ishod uplaćivao se u azijskim on line kladionicama, mahom u kladionici 188 bet, koja dozvoljava ogromne uplate na samo jedan meč.
Sa agentima je imao razrađen sistem: Vispreni Šapina je imao do detalja razrađen sistem. Kada je govorio o „jednoj zvjezdici“, u Londonu je to trebalo da se shvati kao utakmica koja je „slabo manipulisana“. „Pet zvjezdica“ je značilo „jaku manipulaciju“, dakle kupljenog „golmana, tri odbrambena igrača i jednog igrača u sredini terena“. Agenti su te informacije očigledno koristili i za svoja klađenja. Dok nijesu uhapšeni, Šapina i još dvojica osumnjičenih Hrvata su u Aziji na 6 hiljada klađenja dobili tačno -2.182.387 eura!
Šapina je sam rekao da svojevremeno, maja 2004, na utakmici Bremena (amateri) protiv Vupertala u okviru Njemačke treće lige, nije samo potplatio sudiju Roberta Hojzera, već je 500 eura stavio u džep i njegovom linijskom sudiji Cvajeru.
Italijanski primat u namještanju: U posljednje vrijeme Italija je „top destinacija“ za namještanje mečeva. Činilo se da se sa „Kalćopolijem“ i izbacivanjem i oduzimanjem titule Juventusu stalo na kraj tom vidu organizovanog kriminala, ali izgleda, tek će da pršti na sve strane.
Nakon prošlogodišnje istrage o nelegalnim radnjama u italijanskom fudbalu, uhapšeno je nekoliko bivših i aktuelnih igrača. Bivši kapiten Atalante Kristijano Doni suspendovan je na tri i po godine, dok je bivšem napadaču Bolonje i italijanskom reprezentativcu Đuzepeu Sinjoriju zabranjeno pet godina da se bavi fudbalskim aktivnostima.
Međutim, nove afere ovih dana potresaju Italiju. Italijanska policija uhapsila je kapitena Lacija Stefana Maurija (slika lijevo) i bivšeg fudbalera Đenove Omara Milaneta, dok se trener aktuelnog šampiona Serije A Juventusa Antonio Konte, nalazi pod istragom. Najnovije informacije govore o tome da je i legenda italijanskog fudbala Đanluiđi Bufon ispitivan u policiji zbog optužbi o namještanju utakmica.Policija u Kremoni je objavila da je 19 osoba uhapšeno i da se Konte nalazi pod istragom i to samo nedjelju dana pošto je predvodio Juventus do prve titule, nakon devet godina pauze. Konteovu kuću pretresli su karabinjeri. Policija je takođe upala i u sobu selektora Italije Ćezare Prandelija, koji se nalazi sa reprezentacijom na pripremama za EURO 2012. Reprezentativac i član ruskog Zenita Domeniko Krišito propustiće Evropsko prvenstvo zbog istrage o namještanju utakmica.
Mauri i Milaneto se sumnjiče da su dobijali novac i namještali rezultate za razne firme povezane sa svjetskim kladionicama čija su sjedišta u Singapuru. Uhapšeno je još pet osoba u Mađarskoj pod sumnjom da su dio ilegalnog međunarodnog kladioničarskog lanca, na čijem čelu je Singapurac Tan Set Enge, koji je u zatvoru od decembra prošle godine.
Namještanja u Turskoj: Fenerbahče je prošle sezone osvojio titulu prvaka Turske, ali mu je zbog navodnog učešća u namještanju utakmica bilo zabranjeno da se takmiči u Ligi šampiona. Predsjednik kluba Aziz Jildirim još uvijek se nalazi u pritvoru, a slobode je lišeno više od 90 funkcionera, sudija i fudbalera u ovoj zemlji! Ipak, FS Turske oslobodio je Fenerbahče i još 16 klubova optužbi za namještanje. Najnovija informacija iz Turske govori o tome da je turski klub Bešiktaš poznat po bliskim vezama sa vlasnicima kladionica izbačen iz svih evropskih takmičenja na godinu dana.
Španske neregularnosti: Nova na udaru mogla bi biti Španija. Njihovi mediji pišu da se sumnja u regularnost dva meča španskog šampionata. Vrijeme će da pokaže da li su i Španci potpali pod kandže kladioničarske mafije.
Prema pisanju španskih medija sumnjiv je meč Espanjol - Hihon u pretposljednjem kolu španskog prvenstva u kome je gost dobio meč sa 3:0. Bez obzira što to Hihonu nije pomoglo da se spasi, ono što je upečatljivo jeste da je kvota na on line kladionicama na taj meč pala sa 4,5 na 2,7.
Klađenje pogubno po život: Da je klađenje pogubno za život, ali u bukvalnom smislu, pokazuje i primjer 24-godišnjeg južnokorejskog fudbalera, Gjeong-Hvan Lija, koji je izvršio samoubistvo zbog doživotne suspenzije zarađene zbog namještanja utakmica.
Sa druge strane, FIFA i UEFA čine mnogo toga kako bi stali na kraj namještanju mečeva. Zvaničnici Međunarodne fudbalske federacije (FIFA) svim silama nastoje da smanje nivo korupcije u sportu, jer su došli do podatka da se za namještanje fudbalskih utakmica godišnje izdvoji nevjerovatnih 90 milijardi dolara! Predsjednik FIFA Sep Blater obećao je više od 28 miliona dolara za formiranje antikorupcione jedinice u Singapuru, čiji bi glavni cilj bio borba protiv namještanja mečeva.
- Namještanje fudbalskih utakmica je globalna, velika i organizovana kriminalna aktivnost. Osobe koje to rade nijesu dobri ljudi, oni povrjeđuju igrače i uništavaju im karijere - rekao je šef bezbjednosti FIFA Kris Iton.
Jedinica koja funkcioniše u sastavu Interpola nastojaće da obuči fudbalske zvaničnike, igrače i administratore da prije i nakon takmičenja prepoznaju sve nepravilnosti.
Namještanja u regionu: Namještanja rezultata fudbalskih utakmica nijesu zaobišla ni region. Dragiša Pejović, bivši fudbaler Borca iz Čačka, koji je prvi javno progovorio o mutnim radnjama u srpskom fudbalu, suspendovan je na šest mjeseci.
Disciplinska komisija FS Srbije je u februaru pokrenula postupak protiv Pejovića i podnijela krivičnu prijavu nadležnom tužilaštvu, a u međuvremenu je i izrekla kaznu neposlušnom fudbaleru. FIFpro (Svjetski sindikat profesionalnih fudbalera) je ljutito reagovao na ovu odluku.
- Igrač je sada žrtva. Fudbalski savez treba da se ozbiljno bavi zloupotrebama u srpskom fudbalu, jer ima mnogo problema. Igrači nijesu plaćeni, igrači su zlostavljani i prinuđeni da sarađuju u namještanju utakmica. To je ono sa čim mora da se pozabavi srpska federacija, kazao je Teo van Segelen, generalni sekretar FIFPro.
Zvezda vs Vojvodina: U srpskim medijima mnogo se govorilo i o utakmici posljednjeg kola srpskog prvenstva Vojvodina – Crvena Zvezda koja je završena pobjedom domaćina od 2:1 golom u 100 minutu. Domaćinu su falila tri boda da bi obezbijedio nastup u Ligi Evrope, dok je gost nije imao takmičarskih motiva. Interesantno je da je kvota na pobjedu domaćina pala za više od 30 odsto na svim svjetskim on line kladionicama. Na kladioničarskom gigantu Bwin su izgleda „opredosjetili“ da se nešto sprema - kvota je sa 2.5 pala na 2.00 pred sam početak utakmice!
Padovi kvota često zabilježeni su i na utakmicama srpskog prvoligaša Novog Pazara koji je serijom pobjeda uspio da se spasi ispadanja. Takav primjer je utakmica sa Hajdukom iz Kule koja je bila blokirana u svim većim svjetskim kladionicama i koju je domaćin pobijedio sa 2:1. Dobri poznavaoci prilika u srpskom fudbalu su tvrdili da Novi Pazar iz političkih razloga prosto „morao“ da ostane u prvoj srpskoj ligi.
Hrvatske namještaljke: Afera o namještanju utakmica i podmićivanju fudbalskih sudija u Hrvatskoj počela je u decembru hapšenjem sudija Željka Širića i Stjepana Đedovića, optuženih za primanje mita za takozvano pošteno suđenje. Najsvježije je hapšenje bivšeg sportskog direktora fudbalskog kluba Split, te nekadašnjeg fudbalera Espanjola, Nenada Pralije.
Predsjednik FS Hrvatske Vlatko Marković, inače poznat po tankim živcima, odbrusio je sočnom psovkom novinaru koji ga je pitao šta misli o novim hapšenjima.- Moje mišljenje je da je svega toga dosta. J… mi se i za Praliju i za sve redom, rekao je Vlatko Marković.
Potpisi za namještanje: Dokle se sve ide u namještanju mečeva, najbolje pokazuje slučaj iz Bosne, đe je sve ugovorom potpisano i dogovoreno. Nije tajna da u fudbalu ima namještanja utakmica, ali do sada nije poznat slučaj da se klubovi i pismeno obavežu da lažiraju utakmice, sve dok na viđelo nije dospio ugovor između zeničkog Čelika i Jedinstva iz Bihaća. Čelik iz Zenice i Jedinstvo iz Bihaća potpisali su ugovor kojim su se obavezali da igraju po sistemu „tri za tri“, odnosno da domaćin u međusobnim utakmicama pobeđuje, i to sa istom gol razlikom sa kojom će izgubiti naredni meč od istog protivnika.
Na internetu postoji niz, mahom sportskih sajtova, koji pokazuju pad kvota na svjetskim on line kladionicama, što je i jedan od pokazatelja da je meč možda namješten. Dan prije duela kvota na pobjedu jednog od timova iznosi 2.20, da bi na dan utakmice „pala“ na 1.50. Postoje čak i specijalizovani sajtovi koji isključivo prate padove kvota na on line kladionicama, pa čak koliko je i novca na pojedine mečeve uplaćeno. Najbolji takvi sajtovi su oddsportal.com, betexplorer.com i tipovi1x2.net. Od regionalnih sajtova za padove kvota dobar je i bosanski portal rezultati.com.
Klađenje u Crnoj Gori: Posljednjih godina kladionice su preplavile Crnu Goru, ali za sada naša država je van tako krupnih dešavanja i namještaljki gdje se obrće ogromni novac. Naravno, da se i u našoj domaćoj ligi, ako je vjerovati glasinama, voli „ispoštovati igra tri za tri“ nastuputi sa rezervnim sastavom u korist drugog tima, ali sto se tiče zarade na kladionicama, ona je mizerna. Čak štaviše, ti sumnjivi mečevi su uglavnom blokirani, a često puta bez razloga i to na manje sume.
Jedan od primjera je meč pretposljednjeg kola domaćeg prvenstva Bokelj - Mogren gdje je kvota na pobjedu gosta na kladionici Bwin „pala“ sa 2.4 na 1.85. Neposredno pred početak meča ta kladionica je blokirala taj meč. Meč je završen pobjedom gosta od 5:0! Ruku na srce, Mogren je toliko kvalitetniji od Bokelja, pa je ta dvojka bila više nego realna.
Zanimljivo je, takođe, da se u domaćim kladionicama nije se bilo moguće kladiti na mečeve pretposljednjeg kola prvenstva Sutjeska - Zeta i Lovćen – Grbalj, gdje su došli očekivani rezultati, pobjede domaćina. Takođe, većinu utakmica posljednjeg kola domaćeg prvenstva nije bilo moguće igrati u domaćim kladionicama, dok je recimo Bwin izbacio kompletnu domaću ligu iz svoje ponude. Poznat je i sukob navijača podgoričkog kluba Budućnost popularnih „Varvara“koji su sumnjičili kapitena Dragana Boškovića da je „namjestio“ utakmicu sa Dečićem iz kladionačarski rečeno X-1. Međutim, kasniji tok utakmice pokazao je da taj ishod nije došao, jer je Budućnost dobila taj meč kladioničarski rečeno iz 1-1.
Bez obzira na sumnje na pojedine mečeve utisak je da je crnogorska liga među najregularnijim u regionu, pa čak i u istočnoj Evropi.
Fudbaleri, ali i ostali sportisti, koji najviše padaju pod pritiskom kladioničarske mafije dolaze iz manje poznatih i siromašnih klubova, gdje je itekako izražena glad za brzom i lakom zaradom.
No, šta je sa sportistima koji zarađuju nekoliko desetina hiljada eura nedjeljno? Koji su njihovi razlozi namještanja mečeva, osim onoga da im je „kocka u krvi“.
Ova „bolest“ je najizraženija u fudbalu, mada ni neki drugi sportovi nijesu imuni od ovakvih radnji, jer je to najpopularniji sport, najvažnija sporedna stvar na svijetu. Ukoliko se ne stane na kraj tome, velike su šanse da fudbal izgubi tu poziciju.
Bojan ŠUKOVIĆ
Nenad ZEČEVIĆ
