Rekli smo već - rat u Ukrajini je sve promijenio.
Bila je potrebna ruska agresija na nezavisnu Ukrajinu, teški zločini i razaranja, pred očima cijeloga svijeta, da u vodu padnu mnoge strategije, političke projekcije i diplomatski planovi.
Razdoblje povlađivanja ruskoj politici, ne samo u našem predgrađu Evrope, je prošlo. Jedna od ,,žrtava“ tog istorijskog otrežnjenja je, svakako, i tzv. ,,Otvoreni Balkan“.
Mnogi su znaci da su toj namjeri Vučić-Rama odbrojani dani. Prestala ja otvorena podrška Sjedinjenih Država. Za posljednju zvaničnu izjavu američkih zvaničnika (G. Eskobar, ,,četiri stuba“ politike na Zapadnom Balkanu itd.) - treba se vratiti gotovo pet mjeseci unatrag, u doba koje je prethodilo ruskoj invaziji na Ukrajinu. Uz to, tokom nedavne posjete regionu, a prilikom razgovora u Podgorici, američki zvaničnici (gospođa Ronfild, pomoćnica državnog sekretara, i njen zamjenik, pomenuti g. Eskobar), ničim nisu pokazali interesovanje za dugo objašnjenje novog crnogorskog premijera o ,,Otvorenom Balkanu“.
To znakovito ćutanje, izgleda, nije bio dovoljno jasni signal g. Abazoviću. On, po svemu sudeći, nastavlja sa lošom inercijom - po tragu kojeg nema u programu njegove manjinske vlade, što ozbiljno dovodi u pitanje njegov kredibilitet, već na početku jednogodišnjeg mandata.
Njegov intervju kosovskim medijima, takođe, prepun je optimističkih projekcija o saradnji šest zapadno-balkanskih država, u kojoj će ,,najveću korist imati Kosovo“?! Te su poruke dočekane hladno i sa velikom rezervom i u Prištini. Nikakvo čudo, reklo bi se.
Tu se ta diplomatsko-politička eskapada mladog premijera ne zaustavlja. Dok pišemo ovaj tekst, crnogorski portali bruje o njegovoj novoj varijaciji na tu - temu. ,,Otvoreni Balkan je prihvatljiv“ - uvjeren je premijer, mada svjestan da možda i nije u pravu, po sosptvenim riječima - ,,ukoliko je dio Berlinskog procesa“!
Da je sada, recimo, 1968. godina, mogli bismo se našaliti: u pravu ste. g. predsjedniče Vlade, Varšavski ugovor je prihvatljiv kao dio Sjevernoatlantske alijanse!
Možemo se, naravno, šaliti i sada, ali su mnogo važnija ozbiljnija pitanja. Među njima je, svakako, i jasni upit o tome koji su motivi da g. Abazović i dalje promoviše pristupanje Crne Gore osovini Vučić-Rama? Neznanje, politička inercija? Nedostatak drugih uvjerljivih tema i poruka - a koje nisu vezane za pojavne (i populističke) oblike borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala? Ranije preuzete obaveze prema srpskom predsjedniku i/ili albanskom premijeru? Sve to zajedno?
Jer - objašnjenje da je sve to dominantno proizvod njegovog političkog i stručnog okruženja djeluje zaista … jeftino.
PORUKE KANCELARA ŠOLCA
U međuvremenu je srpsko-kosovski dvojac Vučić-Kurti, u pratnji visokog predstavnika EU za dijalog Beograda i Prištine, g. Lajčaka, tokom posjete Berlinu, mogao da čuje vrlo jasne poruke.
Novi njemački kancelar niti jednom riječju nije pomenuo ,,Otvoreni Balkan“, pa ni kao nekakav posredni mehanizam ili rezervnu platformu koja bi pomogla relaciji Kosova i Srbije. Sasvim suprotno - Šolc tokom razgovora, a njegov kabinet u kominikeu poslije susreta - jasno su naznačili da Njemačka ne odustaje od Berlinskog procesa. ,,Otvoreni Balkan“ nije pomenut ni u dalekoj indirektnoj asocijaciji.
,,Otvoreni Balkan“ nije tema ni u diplomatijama drugih evropskih članica. Stav je, najblaže rečeno, uzdržan. Ukoliko se ,,Otvoreni Balkan“ uopšte pomene, neki od evropskih diplomata, pa i oni u Podgorici, obično kažu da njihovo ministarstvo ,,o tome još nije raspravljalo“.
Kada, prvoga jula, Češka bude preuzela predsjedavanje EU od Francuske, ne treba, u kontekstu evropskih prioriteta na Zapadnom Balkanu, pa i onih koji se tiču dobrosusjedske saradnje, potrebe i interesa za slobodnim protekom ljudi, roba, usluga i kapitala, kao i svih drugih formi zajedničkog djelovanja šest ZB zemalja, očekivati nikakve volšebne obrte. EU neće napustiti evropsku agendu na Zapadnom Balkanu, pa ni Berlinski proces, kao njegovu najuspješniju platformu.
Zato je pokušaj davanja vještačkog disanja jednoj namjeri koja je imala ime Otvoreni Balkan (a koja je, da ponovimo, proizašla iz pregovora Vučić-Mogerini-Tači u vezi granica i zamjene teritorija, koji se, poslije, proizveli ,,Mini Šengen“) upravo uzaludno gubljenje vremena.
Prioritet crnogorske vanjske politike, sa novim šefom diplomatije i novom strukturom i logikom pregovaračkog tima sa EU je na sasvim drugoj strani. Crna Gora treba da se vrati u poziciju pouzdanog partnera EU (i NATO, naravno!) i da povrati svoje kandidatske kapacitete i pozicije. Praznome hodu - koji je imao i elemente povlačenja i koračanja unazad - mora doći kraj. Vrijeme je i bilo!
STAV G7 …
Da slika o situaciji, stavovima i projekcijama u Evropi i na Zapadnom Balkanu (tj. o Evropi i o Zapadnom Balkanu) u dobu poslije ruske agresije na Ukrajinu, bude jasnija, doprinio je i jučerašnji susret ministara vanjskih poslova zemalja G7 u Njemačkoj.
Šefovi diplomatija sedam najrazvijenijih zemalja svijeta (Kanada, Francuska, Njemačka, Italija, Japan, Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD), zajedno sa visokim predstavnikom Evropske unije, sačinili su detaljno zajedničko saopštenje, koje počinje njihovim stavom o ruskoj agresiji na Ukrajinu, koju nazivaju vododjelnicom dvadeset i prvog vijeka, a koja ima posljedice mnogo šire i dalje od same Evrope.
Zapadnom Balkanu je posvećen drugi segment njihovih stavova o vanjskoj i bezbjednosnoj politici. Gotovo da je nepotrebno potvrditi da taj dokument niti jednim slovom, pa ni u naznaci, ne pominje ,,Otvoreni Balkan“. Što više, izjava se završava jasnom i nedvosmislenom porukom:
,,Mi podržavamo napredak u inkluzivnoj regionalnoj saradnji i energetskoj tranzicji, posebno kroz Zajedničko regionalno tržište i kroz Zelenu agendu za Zapadni Balkan u okviru Berlinskog procesa“.
Da li bi sada trebalo da neko uputi crnogorskog premijera na tu rečenicu, pa i njen zeleni dio - drugo je pitanje.
Crna Gora se, što nije neočekivano, zapravo ne spominje u tom papiru, osim u početnom nabrajanju onih zemalja regiona, povodom uspješnog ispunjenja očekivane obaveze da u potpunosti usaglase svoje vanjske politike sa politikom EU, uključujući sankcije prema Rusiji i njihovu implementaciju. To su Sjeverna Makedonija, Albanija, Kosovo i Crna Gora.
Srbija je zbog, i ministrima G7 poznatih razloga, izdvojena u posebnu, narednu rečenicu: ,,Mi pozivamo Srbiju da učini isto“).
Time su stvari sasvim jasno postavljene: Berlinski proces je prioritet, a Srbija treba da se ponaša evropski. Otvoreni Balkan je, dakle, kaputt.
… I GOVOR PREDSJEDNIKA MAKRONA
Nekoliko dana prije ovog susreta u okviru G7, francuski predsjednik Emanuel Makron imao je značajni govor u Strazburu.
Jedan njegov dio je posebno uzburkao duhove - onaj koji se odnosi na krajnje konzervativan (nazovimo ga tako) stav da Ukrajina neće ,,decenijama“ biti spremna za ulazak u EU. Čak i više od toga, nastavio je francuski predsjednik, na početku svog drugog (i posljednjeg) mandata u Jelisejskoj palati, što mu daje veću slobodu i prostor da se posveti politikama i agendama u koje zaista vjeruje - bez opterećenja da ga to može koštati narednog mandata - evropske zemlje na istočnim obodima kontinenta ne treba da traže budućnost u EU, već u nekoj drugoj, za sada nedefinisanoj zajedničkoj strukturi, koja će imati posebne odnose sa samom EU.
Time je Makron, promptno podržan od strane prisutnog kancelara Šolca (da li samo kurtoazno ili i suštinski - posebno je pitanje), ponovo otvorio svojevrsnu Pandorinu kutiju o ,,Evropi u dvije brzine“, ili o ,,drugoj EU ligi“ - odnosno o nekoj ne-EU strukturi koja bi ostala van EU, a sa njom imala specijalne odnose.
Ranije su se takve ideje sporadično javljale i kada je Zapadni Balkan u pitanju: ovog puta, sva je prilika, predsjednik Francuske je reagovao na ideje i očekivanja o promptnom uključivanju Ukrajine (ali i Gruzije i Jermenije) u proces evropskih integracija.
Da li se takav stav može pojaviti (ne samo u Francuskoj) i prema Crnoj Gori i našim susjedima - drugo je pitanje. Za sada takvih naznaka nema. Sasvim suprotno: evropski prijatelji govore o mogućnosti da naša zemlja, ukoliko bude ispunjavala obaveze iz svoje reformske evropske agende, u relativno kratkom roku ponovo zauzme pozicije kojima smo se isticali - ne samo za prigodne unutrašnjo-politike prilike - do prije dvije godine.
Gvožđe se zato i kuje dok je vruće. Ako ima ko da ga kuje, to jest.
