Sudu se obratilo 107 nevladinih organizacija, medija i pripadnika ruskog civilnog društva koje je pogodio taj zakon.
Sud je ukazao da taj zakon „stigmatizuje, obmanjuje i primjenjuje se na previše opsežan i nepredvidiv način“.
Sud smatra da je cilj zakona da „kazni i zastraši, a ne da odgovori na navodnu potrebu za transparentnošću ili legitimnim imperativom nacionalne bezbjednosti“.
Zaključio je da su tim zakonom fizičkim licima koja su podnijela tužbu, povrijeđene slobode izražavanja, udruživanja i prava na poštovanje privatnog i porodičnog života.
Rusija je u martu 2022. isključena iz Savjeta Evrope zbog invazije na Ukrajinu, ali odluke Evropskog suda za ljudska prava koji je u okviru Savjeta, i dalje važe za nju za stvari koje su se dogodile prije toga.
Među desetinama prijavljenih „stranih agenata“ su organizacije Međunarodni Memorijal i Memorijal centar za ljudska prava, Radio Slobodna Evropa, novinari, branitelji ljudskih prava, ekološki aktivisti i posmatrači izbora.
Oni su kritikovali taj zakon jer ih primorava da se registruju kao „strani agenti“, a posljedice su inspekcije, kazne i ograničenja aktivnosti.
„Zahtjevi za otkrivanje podataka ‘stranih agenata’ vremenom su prošireni tako da se primjenjuju i na naloge društvenih medija, veb-sajtove i konačno na svu komunikaciju, uključujući čak i sudske dokumente“, naveo je Sud.
Podnosioci predstavke su ukazali na znatan finansijski i administrativni teret nametnut tim zakonom, što je dovelo do raspuštanja nevladinih organizacija, uključujući Međunarodni Memorijal i Centar za ljudska prava Memorijal.
Sud se pozvao na „očigledno nesrazmjerne sankcije, uključujući proizvoljne novčane kazne ili čak raspuštanje“ organizacija smatrajući da „takva ograničenja imaju zastrašujući efekat na javni diskurs i građanski angažman“.
Time se „stvara atmosfera sumnje i nepovjerenja prema nezavisnim glasovima i potkopavaju sami temelji demokratskog društva“, navodi Sud.
Svih 107 podnosilaca predstavke je tvrdilo da je taj zakon dio sistematske kampanje protiv organizacija za ljudska prava i medija koji kritikuju vladu.
Sud je dalje utvrdio da je pravni režim „postao znatno restriktivniji od 2012. godine, utičući na mnogo veći broj nevladinih organizacija, medija i pojedinaca i udaljavajući se od standarda Konvencije Savjeta Evrope o ljudskim pravima“.
Sud je i ranije razmatrao ruski zakon o „stranim agentima“ na zahtev 73 ruske nevladine organizacije, uključujući Memorijal, glavnu organizaciju koja brani slobode u Rusiji.
U presudi iz juna 2022. godine, evropske sudije su jednoglasno odlučile da je ruski zakon iz 2012. prekršio odredbe Evropske konvencije o ljudskim pravima koje se odnose na slobodu izražavanja i slobodu okupljanja i udruživanja.
Sud je naglasio da taj zakon nameće NVO „vanredne zahtjeve u pogledu revizije, deklarisanja i objavljivanja i rizik od velikih novčanih kazni“ i da „nije neophodan u demokratskom društvu“.
