Nedavni susret ambasadorica Oane Kristine Popa, šefice Delegacije EU u Podgorici i Andrije Mandića, predsjednika crnogorske Skupštine i predsjednika Nove Srpske Demokratije (NSD) izazvao je veliku pažnju crnogorske javnosti.
Razlog za to je bila trobojna srpska zastava, tzv. “narodna srpska zastava”, koja, pod tim nazivom i u tom izgledu/koloritu, postoji samo u Srbiji.
Rasprave o toj nelegalnoj zastavi, kojom g. Mandić želi da, s jedne strane, istakne dimenziju “predstavnika srpskog narooda u Crnoj Gori”, a, s druge, da nastavi politiku marginalizacije crnogorskih nacionalnih i državnih simbola, prekrile su centralno pitanje povodom tog sastanka: zašto je do njega došlo i kakve su njegove reperkusije?
Diplomate zemalja Evropske Unije su, baš kao i njihove američke kolege, u periodu poslije junskih vanrednih izbora insistirale, i u javnim prilikama, i tokom diplomatskih komunikacija, da pro-ruski (i, samim tim) pro-srpski političari i partije ne budu dio nove, 44. crnogorske Vlade. Taj pritisak nije bio dovoljan.
Posjeta ambasadorice Popa otvara čitav niz pitanja.
I predsjednik Milatović i premijer Spajić su ignorisali pozive sa Zapada. Andrija Mandić je postao predsjednik Parlamenta, na način koji je pokazao zavisnost Pokreta Evropa sad od njegove podrške za formiranje Vlade. Povrh toga - projektovana je “rekonstrukcija” Vlade - koja bi trebalo da se dogodi tokom ove godine - u kojoj bi neka ministarska mjesta zauzeli predstavnici koalicije na čijem su čelu NSD i Andrija Mandić.
Evropske i američke diplomate su - do posjete ambasadorice Popa kabinetu predsjednika Parlamenta - izbjegavale susrete i komunikaciju sa g. Mandićem. Izuzeci su bili rijetki i uglavnom manje relevantni - osim susreta koji se dogodio u Budimpešti, prilikom susreta predsjednika parlamenata Zapadnog balkana, kada je Oliver Varhelji, kontroverzni evropski komesar za dobrosusjedske odnose i proširenje imao (zvanično: kurtoazni) sastanak sa g. Mandićem.
Od tada nije bilo zvanične javne komunikacije sa pro-ruskim spikerom crnogorskog parlamenta.
Zato posjeta ambasadorice Popa otvara čitav niz pitanja.
Jasno je da njen potez nije izraz njene personalne preferencije, tj. samostalne odluke. Na takav čin se rumunska diplomatkinja - koja ne može izbjeći kritiku za vrlo blagu i permisivnu politiku prema vlastima od avgusta 2020. do sada - nije mogla usuditi bez jasnog signala iz Brisela. (Teško je, u tom smislu, utvrditi tačnu adresu sa koje je mogla da stigne instrukcija za sastanak, ali je manje vjerovatno da g. Varhelji ima moć da sam donese takvu odluku.)
Komunikaciju ambasadorice EU sa g. Mandićem zato treba tumačiti prevashodno kao ispitivanje mogućnosti - od strane Brisela - o načinima i mogućnostima da se vodi koliko-toliko konstruktivna i održiva komunikacija sa pro-ruskim partima u crnogorskoj politici.
Komunikacija madam ambasadorice i gospodina spikera najava je nastavka inercije i loša vijest - i za Crnu Goru i za Evropu
S druge strane, mnogi analitičari to vide kao odluku, tj. kao otvaranje mogućnosti za definitivnu odluku, koja bi značila kontinuitet politike popuštanja i povlađivanja pro-ruskim i pro-srpskim elementima u Crnoj Gori i na Zapadnom Balkanu. U toj vrsti interpretacije neizbježno je povezivanje sa situacijom u Srbiji i sa pozicijom Aleksandra Vučića, čiji je glavni (i, treba li reći, najposlušniji) saveznik u Crnoj Gori upravo g. Mandić. Tu dimenziju ovakvog evropskog poteza nikako ne treba isključiti iz analize.
Činjenica je da takva “politika tolerancije”, odnosno prećutne, ali jasne podrške otvorenoj pro-ruskoj politici u Crnoj Gori umanjuje crnogorske šanse za brzo pristupanje EU. Retorika će ostati optimistična - kakvo je, uostalo, bilo i saopštenje kabineta ambasadorice Popa. “Crna Gora treba da se trudi i napreduje, sva su vrata otvorena, očekuju se reforme, u kojima treba da učestvuje i Parlament …”
Iza tog optimizma se krije vrlo kompleksna unutrašnja situacija u Crnoj Gori, ali i nespremnost EU na odlučne iskorake koji bi zaista približili najmanjeg kandidata za članstvo u EU tom dalekom cilju.
Na crnogorskoj strani priče je Pokret Evropa sad, na čijem su čelu međusobno suprotstavljeni predsjednik stranke Spajić i njegov potpredsjednik Milatović. Njihove ideološke odrednice su, zapravo, vrlo bliske onima koje dijeli i Mandić. razlika je dominantno u retorici, pri čemu se premijeru Spajiću ne smije zaboraviti njegov manjak zainteresovanosti za politiku, tj. nespremnost da se oglašava na političke teme. Što njegovu opsesiju finansijskim i ekonomskim temama samo čini manje kredibilnom.
Na evropskoj strani je šarenilo stavova i interpretacija - koji se razlikuju od zemlje do zemlje - ali koje u svojoj rezultanti u Briselu daju jednu inertnu i neefikasnu politiku prema Crnoj Gori i zemljama Zapadnog Balkana.
Zato je komunikacija madam ambasadorice i gospodina spikera najava nastavka te inercije i loša vijest - i za Crnu Goru i za Evropu.
Ako, dakle, postoji evropski zaokret - on je usmjeren u pogrešnom pravcu!
(Tekst je izvorno objavljen na sajtu Center for Western Balkan Studies)
