Formiranje te grupe, koja je obrazovana rješenjem Markovića od 25. oktobra prošle godine, ishod je višemjesečnih razgovora i pregovora organizacija civilnog društva posvećenih zaštiti ljudskih prava LGBT osoba i crnogorske Vlade, a povodom statusa i nedovoljne zaštite prava LGBT zajednice.
“Cilj rada Stručne radne grupe bio je da se objektivno i profesionalno utvrdi prisutnost i tretiranje ljudskih LGBT prava u odobrenim predmetnim programima i udžbenicima i dodatno podrži integrisanost i važnost ljudskih prava u javnom obrazovanju”, saopštio je Zeković.
Zeković je podsjetio da je, pored te Stručne, formirana i Stručna radna grupe za pripremu Analize pravnih propisa sa aspekta LGBT prava i Radni tim za izradu programskog dokumenta za borbu protiv homofobije sa akcionim planom.
Grupu, osim Zekovića, čine pomoćnici ministra za ljudska i manjinska prava Sabahudin Delić i Blanka Radošević Marović, Nađa Durković, koja je tada bila glavni i odgovorni urednik Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva, a sada savjetnica za izdavaštvo i rukovodilac Odsjeka za istraživanje i razvoj obrazovnog sistema u Zavodu za školstvo, Radoje Novović.
Zeković navodi da su tokom rada na predmetnoj analizi u obzir uzete metodološke kategorije: analiza sadržaja predmetnih programa, sadržaja osnovnih tekstova u svim nastavnim ciljevima koje treba realizovati (ranije nastavnim jedinicima), metodički mehanizmi kojima su udžbenici opremljeni sa aspekta predmetne teme, ali i osnovni pravni propisi koji regulišu tematiku i ciljeve obrazovanja u Crnoj Gori.
“Analizirano je ukupno 14 obaveznih i izbornih predmetnih programa za osnovnu školu, za opštu gimnaziju i za srednju stručnu školu i ukupno 13 predmetnih udžbenika”, kaže se u saopštenju.
Zeković kaže da je, u pogledu predmetnih programa, zaključeno da su crnogorski predmetni programi uglavnom široko postavljeni i da autorima udžbenika pružaju dovoljno stvaralačke slobode i prostora za afirmisanje tema neophodnih za razvijanju fleksibilne ličnosti, spremne na razumijevanje i prihvaćanje učenika različitih od sebe.
“Sadržajna analiza predmetnih programa pokazala je kako crnogorski predmetni programi u cjelini uglavnom promovišu ljudska prava i pružaju, relativno uspješno, temeljne smjernice za razvoj demokratske političke kulture mladih, usvajanje i afirmisanje ključnih ustavnih, demokratskih i evropskih vrijednosti”, kaže se u saopštenju.
Navodi se da se Stručna radna grupa upoznala sa stavom značajnog broja autora predmetnih programa i udžbenika i predstavnika prosvjetnih vlasti, o postojanju mogućnosti uključivanja LGBT tematike u takozvani otvoreni dio programa koji se odnosi na 15 do 20 odsto ukupnog sadržaja programa.
“Stručna radna grupa cijeni da postojanje otvorenog dijela nastavnog plana i programa koji u saradnji sa učenicima i lokalnom zajednicom kreira i određuje predmetni nastavnik predstavlja pohvalno i demokratsko rješenje. Posebno zato što podstiče profesionalnu autonomiju škole i nastavnog osoblja i uvažava određene specifičnosti lokalne zajednice”, saopštio je Zeković.
Prema njegovim riječima, Stručna radna grupa je, međutim, ocijenila da je važno istaći i određena ograničenja i dileme u vezi ovog rješenja kada je riječ o tematici ljudskih LGBT prava.
Zeković je rekao da treba jasno razlikovati ono što je obavezno i definisano programom i uključeno u udžbenik od onog što je izborno, fakultativno ili lokalno.
Ciljevi otvorenog dijela programa, kako navodi, uglavnom se vežu za specifičnosti lokalne sredine sa aspekta predmetnog sadržaja, pa LGBT fenomen ne može biti dio opredijeljenog sadržaja.
“LGBT tematika je izuzetno ozbiljno pitanje da bi isključivo bila tretirana kroz slobodne teme. Takođe riječ je i o osjetljivoj temi čije obrađivanje ne smije biti prepušteno postojanju bilo čije volje”, ocijenio je Zeković.
Kako je rekao, slobodne teme, kao posebni časovi, evidentiraju se u godišnjem planu rada koji priprema i nastavničkom vijeću predlaže direktor škole a usvaja školski odbor. “Sadržaji posvećeni LGBT tematici ne bi smjeli biti predmet preglasavanja na stručnim aktivima i školskim organima”.
Zeković je kazao da je Stručna radna grupa u pogledu predmetnih udžbenika konstatovala da su crnogorski udžbenici, u poslednjoj deceniji, prošli značajan kvalitativni razvojni put, po pitanju sadržaja, strukture, grafičke i vizuelne opreme i ukupnog vizuelnog identiteta.
Stručna radna grupa zapazila je, navodi on, da su se udžbenici, u posljednjoj deceniji, na kvaliteniji način, u odnosu na raniji period, oslobađali sterotipa.
"Međutim, udžbenici uglavnom zapostavljaju prikaze i raspravu o brojnim društveno osjetljivim temama kao što su, između ostalih, prava osoba koje pripadaju seksualnim manjinama, različita seksualna orijentacija, istopolna partnerstva, zajednice i familije”, kaže se u saopštenju.
Ocjenjuje se da crnogorski udžbenici nemaju negativnih sadržaja o seksualnoj orijentaciji, ali je uglavnom ignorišu.
“Time se Crna Gora, ipak u pozitivnijem kontekstu legitimiše u odnosu na neke regionalne primjere, Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu, Srbiju, u kojima su registrovani neprimjereni i otvoreno diskriminirajući i naučno neutemeljeni stavovi”, ocijenio je Zeković.
On dodaje da Stručna radna grupa smatra da tranzicija i evropske integracije zemlje pred udžbeničkom politikom i novim udžbeničkim generacijama stavljaju dodatnu odgovornost. “To je i šansa za otklanjanje uočenih nedovoljnosti”.
Grupa smatra i da postojeći institucionalni okvir omogućava brzo i djelotvorno upotpunjavanje realizacije nastave, sadržajnije uključivanje LGBT tema i punu integraciju LGBT fenomena u sve relevantne, već odobrene, udžbenike kroz njihova naredna izdanja.
