Propuštena je velika prilika, pišu Danijel Kon-Nedit, Timoti Garton Eš, Ireneuš Pavel Karovelski i Klaus Legevi, na nedavnom samitu EU u Versaju: da se na simboličnom mjestu pokrene novi poslijeratni poredak Evrope.
Nismo sanjari i znamo da pridruživanje Evropskoj uniji nije šetnja u parku i da se za Ukrajinu u principu primjenjuju iste procedure kao i za zemlje kandidate na Balkanu, ukazuje grupa autora u članku za Gardijan. Ali postojala je, ukazuju, prilika da se uspostavi politička unija koja bi premostila jaz između labavijeg udruženja i punopravnog članstva.
Umjesto toga, evropski lideri su postupili kao da su redovne mirnodopske procedure EU i dalje prikladne u ekstremnom slučaju rata u Evropi. Projekat slobode i mira ustupio je mjesto EU birokrata i činovnika.
EU posljednjih godina više nije ekonomska unija. Vladimir Putin ju je nenjamerno pretvorio u normativni i institucionalni savez iz godina njenog osnivanja.
To bi trebalo ponovo da postane, jer sada zadatak nije samo da zaštiti Ukrajinu od ruske agresije, već i da pojača zaštitu njenih novijih članica, posebno baltičkih država, i da u to uključi sve one države koje žele da uđu u EU.
Ono što je potrebno jeste “prošireni Vajmarski trougao“ (koji od 1991. povezuje Nemačku, Francusku i Poljsku). Time bi se posebna pažnja posvetila regionalnom širenju bezbjednosne dimenzije unutar EU.
Njemačka, Francuska, Poljska i baltičke države moraju da uđu u jaču saradnju u bezbjednosnoj politici, ako je potrebno i u oblasti nuklearnog odvraćanja.
Velika Britanija mora ponovo da se približi evropskoj političkoj zajednici, udruženju koje je bezbrižno proćerdano Bregzitom.
Ali jača zaštita od Rusije znači i da se Putinovim trojanskim konjima, poput Mađarske (Viktora Orbana) i Srbije (Aleksandra Vučića), treba odlučnije suprotstaviti. Ovo prije svega postavlja pitanja o sprovođenju osnovnih zakonskih obaveza članstva Mađarske u EU i daljeg statusa Srbije kao zemlje kandidata za članstvo u EU.
Bosna i Hercegovina zaslužuje posebnu pažnju u ovom kontekstu. Srpski političari u Beogradu i Banjaluci podstiču tendencije podjela koje, 30 godina nakon početka rata u Jugoslaviji, razbijaju krhku bosansko-hercegovačku konfederaciju.
Oni čak čine da novi rat između etničkih grupa u zemlji izgleda moguć. Velikosrpski separatisti mogu biti sigurni u aktivnu podršku Putinovog režima. Putin je dao nacrt za takve sramne manevre pred svim našim očima od 2008. u slučaju Gruzije, a od 2014. u Ukrajini.
EU je zažmurila na to, ignorišući provokacije Kremlja i razdorne manevre protivnika evropskog jedinstva, od Mari Le Pen do Orbana. Dok je Putin pomno pripremao svoje planove napada, energetska zavisnost Evrope dramatično se povećala, dok se njemačka potrošnja na odbranu smanjila. Sve ovo su aktivno promovisali, ne samo u Njemačkoj, politički akteri na prvoj liniji, uprkos jasnim dokazima ruskog neoimperijalizma. To danas nameće posebnu obavezu.
Evropski građani su sada čuli pucnjeve ispaljene u gnijevu, a njihove vlade opet stoje bliže jedna drugoj u odbrani demokratskih vrijednosti i institucija. Zajedno su odlučili o sankcijama Rusiji i isporuci oružja Ukrajini, ali ne mogu da spriječe stradanje ukrajinskog civilnog stanovništva. Kao što su sankcije i isporuke oružja trebalo da dođu, najkasnije, kada je ruska vojska 2021. raspoređena na granice Ukrajine, sada ne smijemo čekati u slučaju Bosne i Hercegovine dok i tamo ne bude kasno.
Mi smo uzalud 1992. tražili da Evropa preduzme odlučnu akciju za opkoljeno Sarajevo. Tek genocid je tada pokrenuo zakašnjelu intervenciju, koju nije pratio stabilan poredak na Balkanu. Danas bi EU trebala biti obazrivija i izraziti svoju jasnu namjeru da uključi Bosnu i Hercegovinu u političku zajednicu koja uključuje pomoć protiv mogućih provokacija i agresije.
Trebalo bi da podrži savez koji upozorava srpske separatiste i obavezuje Hrvatsku, kao I Sloveniju, da podrži Federaciju Bosne i Hercegovine i da učestvuje u stabilnom poslijeratnom poretku širom Balkana.
Srpska vlada mora da shvati da će njena opcija za pridruživanje EU biti izgubljena ako ugrozi nesigurni mirovni poredak na Balkanu i pokuša da ostane neutralna u klizištu ukrajinskog rata. Putinov projekat „ruskog sveta” je imao slavnu preteču u „srpskom svetu” Slobodana Miloševića, prema kojem su sunarodnici iz Bosne i Crne Gore trebalo da budu dovedeni kući u matičnu imperiju, kao što su dovedeni “kući” etnički Rusi na Krimu i u regionu Donbasa 2014.
Miloševićev san se slavno završio na međunarodnom krivičnom sudu.
Srbi u Banjaluci i Beogradu moraju da se odluče kojoj strani pripadaju.
Milorad Dodik, lider bosanskih Srba, odbio je sankcije Rusiji, a ruske (i kineski) zainteresovane strane dolaze i odlaze u Beograd. Jasan signal Bosni i Hercegovini, kao i Crnoj Gori članici NATO-a, pokazao bi da se ove dvije države ubrajaju u dio demokratskog svijeta i da pripadaju proširenoj evropskoj zajednici.
Napori da se izborni zakon i državna administravija prestanu zasnivati na etničkoj proporcionalnosti sve više odjekuju u bosanskom civilnom društvu, posebno među mlađom generacijom za koju etnički nacionalizam ne nudi nikakve šanse za mir i prosperitet. Na ovaj način Putin može da završi nenamjernim jačanjem Evropske unije.
Danijel Kon-Nedit je bio predsjedavajući grupe Zeleni u Evropskom parlamentu; Timoti Garton Eš je britanski istoričar i profesor evropskih studija na Oksfordu; Ireneuš Pavel Karovelski je profesor političke teorije i demokratskih studija na Univerzitetu Lajpcig; Klaus Legevi, profesor na Univerzitetu u Gisenu
