Na današnji dan prije 19 godina počeo je napad vojnika JNA i crnogorskih rezervista na Dubrovnik i Hrvatsku. Pokretima trupa u sadejstvu sa bjesomučnom artiljerijskom paljbom - mahom po civilnim ciljevima - cijelo dubrovačko područje je paralisano, domovi su ostali bez struje i vode, a luka u Dubroviku nasilno zatvorena.
Grad je ostao i bez telefonskih veza sa svijetom što je trajalo naredna tri mjeseca. Čitav svijet je bio zgranut i šokiran žestinom i brutalnošću napada na drevni grad. Oružani napadi dostigli su vrhunac 6. decembra 1991. kada je Dubrovnik – prema svjeočanstvima mještana ali i izvještajima medija - napadnut iz svih oružja i kada je pretrpio najveće žrtve i razaranja.
Uvod u sankcije UN: Varvarski napadi na Dubrovnik, a potom i na Vukovar bili su uvod za uvođenje najstrožijih sankcija tadašnjoj SFRJ od strane Ujedinjenih nacija. Takav obim sankcija nije primijenjen prema ni jednoj državi na svijetu - uključujući i Iran, Irak i Sjevernu Koreju, jer su sankcije obuhvatile bukvalno sve - od trgovinskog, političkog pa do sportskog izopštavanja iz civilizovanog svijeta.
Ostalo je zabilježeno da je svim reprezentacijama SFRJ bilo zabranjeno učešće na svim sportskim takmičenjima uključujući i svjetska, evropska prvenstva i Olimpijadu. Država je pod pritiskom neviđenih ekonomskih sankcija tonula u glad, beznađe i bijedu, a prosjecne plate došle do nivoa od svega nekoliko njemačkih maraka.
Idejni tvorac napada na Dubrovnik, koji je bio dio plana za stavaranje Velike Srbije je tadašnji predsjednik Srbije Slobodan Milošević.
Prema optužnici Haškog tribunala kojom je bio obuhvaćen Slobodan Milošević, Skupština Srbije je 8. jula 1991. zatražila “od saveznih organa i JNA da štite samo onaj dio Jugoslavije u kojem se narodi koji žive na tim prostorima izjasne da žele živjeti zajedno”.Milošević je namjeravao da stvori krnju Jugoslaviju, odnosno Veliku Srbiju koja bi obuhvatala Srbiju, Crnu Goru, Makedoniju, Bosnu i Hercegovinu i djelove Hrvatske naseljene Srbima. Kasnija otkrića i knjige, kao i priznanja direktno uključenih u ratni pohod, poput generala Veljka Kadijevića otkrila su da je napad na Dubrovnik bio dio plana kojim bi se osvojena dubrovačka regija zamijenila za neke druge teritorije koje su bile većinski naseljene Srbima. Gospodari rata nijesu zaobišli Dubrovnik jer im se njegovo usvajanje uklapalo u kasnije pregovore o razmjeni teritorija.
Sramno učešće Crne Gore : Nažalost, u ratnim operacijama učestvovala je i država Crna Gora, angažovanjem – dobrovoljnim ali i nasilnim - tridesetak hiljada rezervista, koji su u svom pohodu, počinili naiz ratnih zločina po dubrovačkoj regiji u kojoj su do samo nekoliko godina ranije, neki od Crnogoraca, prodavali svoje proizvode i išli na ljetovanja.
Ključnu ulogu (čitaj: krivicu) u napadu na Dubrovnik imala je tada neprikosnovena Demokratska partija socijalista i tadašnji partijski čelnici - Momir Bulatović, Milo Đukanović i Svetozar Marović koji su svojim izjavama i političkim djelovanjem uveli Crnu Goru, kao „nevoljnog saučesnika“ (formulacija M. Bulatović) u srpski velikodržavni projekat. Marovićeva krilatica ‘’Rat za mir’’ koja je postala negativni sinonim i simbol crnogorskog učešća u krvavom raspadu Jugoslavije.
Kasnije izvinjenja Đukanovića i Marovića možda jesu bila državnički potez da se spere dio sramote sa crnogorskog imena, ali ipak nedovoljan da bi se sprala tamna mrlja sa crnogorske novije istorije.
Priprema za rat preko državne televizije: Napad na Dubrovnik je i medijski dobro pripremljen u Crnoj Gori. U to svrhu je iskorišćena i zloupotrijebljenja tadašnja državna televizija kada je dva dana pred napad, objavila informaciju u svom trećem dnevniku da se u Dubrovniku nalazi 30.000 naoružanih ustaša koji su spremni da napadnu Crnu Goru.
Tadašnja ratna propaganda je tvrdila i da JNA vodi pravedan rat kako bi se zaštitila od ustaške fašističke agresije. Ista ratna propaganda je bombardovanje Dubrovnika nazivala "blokada" umjesto onog što je stvarno bila - opsada drevnog grada.
Svjetlost LSCG-a i antiratnog pokreta: Nije čitava Crna Gora nije podržala opsadu i bombardovanje Dubrovnika i bespotrebni rat sa Hrvatskom. Postojanje Liberalnog Saveza kao najjače snage suverenističkog bloka predvođenog harizmatičnim Slavkom Perovićem, djelovanje SDP i aktivnosti brojnih antiratno nastrojenih intelektualaca pokazivali su da je u Crnoj Gori, u tadašnjem ratnom ludilu, postojao tračak svjetlosti.
„Sa Lovćena vila kliče- oprosti nam Dubrovniče“ – poklič koji je odjekivao na trgu ispred Dvorca Kralja Nikole na Cetinju postao je simbol otpora ideologiji krvi i tla. I najava da će se roditi jedna drugačija Crna Gora.
Nakon pritiska međunarodne zajednice i početka akcije za deblokadu Dubrovnika, JNA je 26. maja 1992. godine napustila sjeverozapadni dio dubrovačke opštine te se premještaju unutar granica Bosne i Hercegovine. Konačno, svi crnogorski rezervisti su se iz dubrovačke regije povukli tek u oktobru 1992. godine čime je i zvanično okončana opsada drevnog grada.
Epilog bez epiloga: Posljedice napada na Hrvatsku, direktne i indiretne štete, teško je precizno utvrditi. Grad i veći dio dubrovačke opšine su, uz brojne ljudske žrtve, pretrpjeli ogromne materijalne štete koje se mjere desetinama miliona dolara. U samom Dubrovniku su uništeni mnogi spomenici kulture nulte kategorije. Samo u jednom dvanaestsatnom napadu na starom gradsku jezgru teško je oštećeno oko 30 odsto objekata. U Trstenom je zapaljen i gotovo u potpunosti uništen 490 godina stari arboretum. U potpunosti je uništeno 2.127 kuća, a 7.771 stanovnik je ostao bez krova nad glavom. Većina tih kuća je zapaljena i opljačkana. Opljačkana je i dubrovački aerodrom u Čilipima. Šteta od razaranja je danas gotovo u potpunosti sanirana, a Crna Gora je isplatila dio odštete za ratna razaranja, paljenje i pljačku. Istovremeno, nakon političkih promjena u Crnoj Gori, zvanična Podgorica je postala kooperativna sa međunarodnom zajednicom i direktno sa Tribunalom u Hagu.
Zbog granatiranja Dubrovnika postoje i dvije prvosnažne presude Haškog tribunala. General Pavle Strugar je zbog svoje uloge u pohodu na Dubrovnik osuđen na sedam i po godina zatvora dok je admiral Miodrag Jokić osuđen na sedam godina zatvora. Niko od državnih čelnika Crne Gore nije bio obuhvaćen optužnicom u Hagu.
Nenad ZEČEVIĆ i redakcija Portala Analitika
