Prema posljednjim procjenama Evropske agencija za zaštitu životne sredine, u Crnoj Gori je u 2022. godini zagađenje vazduha doprinijelo prijevremenom umiranju 1.060 stanovnika, od čega od posljedica zagađenja PM česticama 920, azot-dioksidom 90 i prizemnim ozonom 50 osoba, saopšteno je "Danu" iz Instituta za javno zdravlje (IJZ). Ovi podaci se, kako navode, slažu sa podacima prikazanim u studiji "Uticaj zagađenja vazduha na zdravlje u Crnoj Gori", koju su izradili eksperti Svjetske zdravstvene organizacije u saradnji sa IJZ i drugim partnerskim institucijama u Crnoj Gori 2016. godine. Ova studija je u analizi za tri grada (Podgoricu, Nikšić i Pljevlja) pokazala da zagađenje vazduha PM česticama doprinosi prijevremenom umiranju u oko 250 slučajeva prijevremene smrti izraženo na 100.000 stanovnika.
"Pored prijevremenog umiranja, zagađenje vazduha takođe uzrokuje smanjenje kvaliteta života usljed obolijevanja od bolesti kao što su infekcije disajnih puteva, hronična opstruktivna bolest pluća, dijabetes, kognitivna oštećenja, neurološke i druge bolesti i stanja. Zagađenje vazduha je pojam koji se odnosi na prisustvo jednog ili više zagađivača u vazduhu, kao što su prašina, isparenja, gas, magla, mirisi, dim ili para, u količinama i trajanju koji mogu biti štetni po zdravlje ljudi. Udisanje ovih zagađivača dovodi do upale, oksidativnog stresa, imunosupresije i mutagenosti u ćelijama širom našeg tijela, utičući na pluća, srce, mozak u sve ostale organe i na kraju dovodeći do nastajanja bolesti", kažu iz IJZ.
Uticaji na zdravlje usljed izloženosti zagađenju vazduha vani iliu domaćinstvu zavise od vrste i koncentracije zagađujućih materija u mješavini zagađenog vazduha kojoj je pojedinac izložen.
"Zagađeni vazduh može uticati na gotovo svaki organ u tijelu. Zbog svoje male veličine, neki zagađivači vazduha, kao što su praškaste PM 2,5 čestice, mogu lako da prodru u krvotok preko pluća i cirkulišu po cijelom tijelu, što dovodi do sistemskih oštećenja tkiva i ćelija, upale koja usljed dugoročnog izlaganja može dovesti do nastajanja raka. Zagađenje vazduha stoga predstavlja rizik za nastajanje bolesti i prijevremeno umiranje od svih uzroka, a najviše je povezano sa nastankom moždanog udara, ishemijske bolest srca, hronične opstruktivne bolest pluća, raka pluća i drugih organa, šećerne bolesti, kognitivnih oštećenja i neuroloških bolesti", ističu iz IJZ.
Najopasnije PM čestice
Iz IJZ kažu da su zagađivači za koje imaju najviše dokaza o štetnom uticaju na zdravlje praškaste čestice (PM), ugljen-monoksid (CO), ozon (O3), azot-dioksid (NO2) i sumpor-dioksid (SO2).
"Praškaste čestice su posebno važan izvor zdravstvenih rizika, jer ove veoma male čestice mogu prodrijeti duboko u pluća, ući u krvotok i putovati do organa izazivajući sistemska oštećenja tkiva i ćelija", naveli su iz IJZ.
