Istorija bilo kog naroda prožeta je znamenitim datumima koji označavaju ostvarenje krupnih rezultata društvenog razvoja, odnosno opredjeljenja za drugačiji sistem vrijednosti u odnosu na prethodni i ima prekretnički značaj u odnosu na dotadašnje oblike društvenog organizovanja.
U Crnoj Gori postoje brojni značajni datumi, kako onih iz daleke prošlosti tako i iz novijih istorijskih perioda koji su ostavili neizbrisiv trag na nacionalnu svijest građana.
U korpusu veličanstvenih istorijskih događaja Crne Gore, mogu se izdvojiti dva značajna datuma, 13. jul 1878. i 1941. godine. Datumi koji su upisani zlatnim slovima u istoriju Crne Gore.
Tog 13. jula 1878. zaokružili smo državnost na Berlinskom kongresu, a istog dana i mjeseca 1941. ustali protiv nacizma i fašizma i krenuli u osvajanje slobode po ko zna koji put u istoriji.
Berlinski kongres, 1878. godine predstavljao je najvažniji skup predstavnika velikih sila, i ključnu prekretnicu u istoriji Crne Gore, oblikujući njenu političku, ekonomsku, kulturnu i ukupnu društvenu stvarnost. Verifikovana je viševjekovna borba Crnogoraca za međunarodno priznanje državnog subjektiviteta Crne Gore i to samo od onih koji do tada to još nijesu učinjeli. Ovaj događaj imao je dalekosežne posljedice po modernu istoriju evropskog kontinenta i Crne Gore, kroz njenu modernizaciju.
Istorija nije štedjela Crnu Goru. Crnogorski narod više puta našao se na sudbonosnom raskršću, prolazeći kroz olujna vremena, stradanja i iskušenja, kada se moralo opredijeliti kojim putem ići dalje i ostati vjeran samome sebi.
To se dogodilo i 13. jula 1941.godine.
Prošavši i saznavši iskustva svoje viševjekovne oslobodilačke borbe i program i putokaz rukovodeće snage ustanka, alternative nije bilo. Crna Gora se svrstala u svjetski antifašistički front. Podigao se na oružje cio narod. Bio je to najmasovniji ustanak u porobljenoj Evropi. Bili smo prvi narod u Evropi koji je ustao protiv nacizma. Bio je to vrhunac slobodarske tradicije.
Ustanički pripadnici bili su samouvjereni i vatreni borci, zadojeni borbom njihovih predaka, kao i oni svojim, prožeti duhom crnogorskog bića. Njihov habitus i psihološki, politički, moralni...profil bio je osoben.
Trinaestojulski ustanak je jedinstven istorijski događaj koji predstavlja dio svjetske borbe progresivnog čovječanstva za uništenje fašizma u Drugom svjetskom ratu. I dan danas je važno istaći, a veoma je vidljivo da fašizam i njegove ideje i programi nijesu nestali pobjedom 1945. godine već se registruje i oživljava u svakodnevnom život u raznim društvenim procesima, politici, reviziji istoriji, glorifikovanju kolaboracionista, etc.
Ogromne su tekovine našeg 13. jula – dvostruko značajan datum u istoriji Crne Gore, koji svojim značajem stoje uz i/ili premašuju mnoge slavne događaje iz prošlosti našeg naroda. Velika je privilegija i ponos što se na svakom mjestu možemo pohvaliti da je naša država i narod pripadao antifašističkoj koaliciji, dajući joj nemjerljiv doprinos.
Ti datumi su stvorili i održali Crnu Goru i učinili je prepoznatljivom na svjetskoj geopolitičkoj mapi i samo na takvim vrijednostima se jedino može i mora, kao moralna i ljudska obaveza, graditi dalji državni identitet savremene Crne Gore.
Sve ovo nas snažno obavezuje da afirmišemo njegovo nasljeđe i tradiciju, da baštinimo i obilježavamo još snažnije najznačajnije datume naše države. Potrebno je ojačati svijest o antifašizmu.
Narod Crne Gore ispisao je svjetsku istoriju, koja će nam uvijek služiti na ponos i kao velika pouka i opomena za sva, psebno trenutna, dešavanja.
Srećan nam 13. jul – Dan državnosti.
(Autor je član GI 21. maj, završio Vojnu akademiju kopnene vojske i Generalštabnu akademiju, obavljao rukovodne funkcije u vojsci i MUP CG)
