Centar za građansko obrazovanje (CGO) godinama opominje na štetnost dodjele tzv. počasnih državljanstava kroz Program ekonomskog državljanstva. Potvrda tog našeg stava je i današnja presuda Suda pravde Evropske unije (CJEU), u predmetu Komisija protiv Malte, kojom je utvrđeno da je šema ekonomskog ili investicionog državljanstva nesaglasna sa pravom Evropske unije, kazao je Aleksa Janković, asistent na projektima.
Kako podsjeća, Poseban program ulaganja od posebnog je značaja za privredni i ekonomski interes Crne Gore, kojim je stranim državljanima omogućeno da investiranjem u prioritetne projekte u Crnoj Gori steknu crnogorsko državljanstvo, uspostavljen 2019. godine.
“Program je bio predmet kontinuiranih kritika institucija Evropske unije i zvanično je okončan 31. decembra 2022. godine, ali time nisu okončani svi postupci po aplikacijama. Podaci CGO-a pokazuju da su u periodu od početka sprovođenja ovog programa 1. januara 2019. do 22. septembra 2024. godine dodijeljena 2.074 ekonomska državljanstva, od čega najviše u vrijeme Vlade Dritana Abazovića”, navodi Janković.
U saopštenju povodom presude, dodaje, Sud je istakao da je definisanje uslova za dodjeljivanje i gubitak državljanstva države članice nadležnost nacionalnog prava država članica, koja se mora praktikovati u skladu sa pravom EU.
“Izmjenama Zakona o državljanstvu Malte 2020. godine, uspostavljen je mehanizam kojim se stvaraju uslovi za sticanje državljanstva „naturalizacijom za izuzetne zasluge putem direktnih investicija“. Uslovi koje je taj mehanizam postavio su bili prevashodno finansijske prirode, odnosno predodređene uplate ili investicije kojima nedostaje prava veza sa Maltom. Evropska komisija je ukazivala da se dodjeljivanjem državljanstva po ovom osnovu krše pravila koja regulišu državljanstvo Unije, a posebno član 20 Ugovora o funkcionisanju EU”, podsjeća Janković.
Prema njegovim riječima, Sud je istakao i da se sticanjem državljanstva države članice automatski stiče i državljanstvo EU, koje garantuje prava i slobode unutar EU, a posebno slobodno kretanje u okviru prostora slobode, bezbjednosti i pravde.
“Kako bi ovaj prostor funkcionisao, neophodni su međusobno povjerenje i uzajamno priznavanje nacionalnih odluka. Dodjeljivanje državljanstva isključivo po osnovu unaprijed definisanih finansijskih doprinosa podrivaju se ti temelji i narušava princip lojalne saradnje među državama članicama”, tvrdi Janković.
Kako navodi, presuda Suda pravde EU jasno potvrđuje obavezu svih država članica, a sljedstveno i država kandidata za članstvo, da u potpunosti usklade svoje zakonodavstvo i prakse sa temeljnim vrijednostima Unije.
“Crna Gora, kao država kandidat, mora se nedvosmisleno distancirati od svih inicijativa koje bi mogle dovesti do obnovе ovog ili sličnih programa, kako isti nijesu u skladu sa pravnom tekovinom EU, niti sa vrijednostima koje promovišu solidarnost, integritet i povjerenje unutar Evropske unije”, zaključuje Janković.
