Rezon je bio jasan: novoj parlamentarnoj većini, čija se ostrašćenost jedino mogla mjeriti njenom izraženom nekompetencijom, trebalo je suprotstaviti ujedinjeni opozicioni napor, koji bi, pored očuvanog jedinstva građanskih i suverenističkih partija i istaknutih pojedinaca koji bi bili spremni da se angažuju u novoj političkoj situaciji, ponudio kredibilni i uvjerljivi odgovor na – brzo se i to potvrdilo – rušilačku i anti-državnu politiku i namjere vlade Zdravka Krivokapića.
Takva zajednička opoziciona aktivnost bi pokazala i da je očuvano jedinstvo sa partijama manje brojnih i manjinskih naroda, što je bio (i ostaće!) ugaoni kamen svake ozbiljne i odgovorne politike u Crnoj Gori.
Isto se dogodilo – propuštena je vanredno važna prilika povodom još važnijeg događaja – kada, da to ne zaboravimo da istaknemo, uprkos naporima opozicionih parlamentarnih stranaka i njihovom predlogu da se formira anketni odbor i povede skupštinska istraga povodom dešavanja na Cetinju i na Belvederu 4. i 5. septembra 2021, ipak nije došlo do realizacije te odluke.
Nešto zbog nepotrebnog odugovlačenja, ali i zbog opstrukcije partija “stare većine”, rasprava na tu temu i donošenje formalne odluke je glatko odbijeno na skupštinskom plenumu. I ta je značajna šansa otišla u nepovrat, tako da, kako sada stvari stoje, neće biti istrage o nasilnoj intronizaciji poglavara Crkve Srbije u Crnoj Gori, niti o uplivu i uticaju inostranog faktora u tim događajima, niti o ponašanju najviših funkcionera Vlade i Policije, ni o prisustvu para-vojnih grupa u Cetinjskom manastiru, niti o brojnim zloupotrebama i prekomjernoj upotrebi sile, ni o djelovanju medija i širenju lažnih vijesti… Ostaće neistraženo ko je naredio da se tog jutra, 5. septembra, u kritičnom momentu, na RTCG pročita da je “pucano na policiju”. Mala je utjeha što svi znamo ko je to i iz kojih motiva mogao narediti …
Za produženo djelovanje Abazovićeve “vlade u odlasku” ili u “tehničkom mandatu” svi imaju “formalno-pravno” opravdanje da je Ustav u tom segmentu nejasan i nedorečen, tj. da postoji neka vrsta pravne praznine. Tako je URA-SNP vlada opstala, i poslije skandalozne telefonske “smjene” dva ministra iz SDP, sa kojima se solidarisao samo Adrijan Vuksanović, predsjednik HGI, što mu služi na čast, ali ne i predstavnici Bošnjačke partije, čiji je o(p)stanak u Vladi, zvanično, želja da se “promovišu investicije na crnogorskom Sjeveru” (?!), a, nezvanično, sugestija/instrukcija Gabriela Eskobara da nikako ne napuštaju Vladu, koju bi, njihovim odlaskom, i definitivno postala neodrživa. I ta je šansa propuštena, u nepovrat.
Prethodno je, naravno, Abazović oposlio i tzv. “Temeljni ugovor” sa Crkvom Srbije, čiju nelegitimnost i nelegalnost protek vremena neće umanjti, niti ukloniti. Bez obzira na glasnu i jasnu političku aktivnost opozicije i izrazito negativni stav po tom pitanju, ostao je, ipak, utisak da je moglo i više i bolje. Tema je naprasno zaboravljena i “skrajnuta”, pod utiskom i teretom opšteg haosa i urušavanja praktično svih segmenata ekonomske, političke i bezbjednosne situacije u našoj zemlji. I u ovom je slučaju nepostojanje vlade u sjenci, odnosno nedostatak sinhronizovanog i zajedničkog opozicionog djelovanja bio osnovni nedostatak i, zašto ne reći, ozbiljna greška. Neučinjenom poslu mane nema.
Isto se može reći i za lokalne izbore – prije svega za one u Podgorici.
Respektabilni rezultat od gotovo 40% podrške, zbog političkih prilika, nije značio mnogo. I tu je propuštena velika šansa. Razloga ima raznih, ali se čini da je izabrana predizborna taktika pokazala pukotine i slabosti i u samoj DPS, čija odgovorna i uspješna politika u vođenju Glavnog grada nije pretočena u većinsku podršku.
Taj se nedovoljni rezultat odrazio na sve druge političke procese i trendove u zemlji, ali na konstelaciju unutar same partije. I kasno naučene lekcije mogu biti korisne, mada rijetko. Kašnjenje partijskog kongresa pokazuje da je ta lekcija još u toku.
I pored svega nabrojanog – nedavni “protestni skupovi”, pod zajedničkim nazivom “Ima nas!” potvrdili su da postoji spremnost i želja da se iskaže nepristajanje na protivustavno djelovanje i opštu degradaciju političkih prilika u Crnoj Gori.
Ali, ti su skupovi, odnosno protesti (bar za sada), utrnuli poslije nekoliko epizoda, sa indirektnim i “podrazumijevajućim” obrazloženjem da su – ispunjeni njihovi zahtjevi! To je svakako hrabra i optimistična teza. Ali je na klimavim nogama. Političke partije koje su dominantno uticale na sadržaj i tok tih zbivanja su (nadamo se/pretpostavljamo), svjesne da će, kada se, sasvim neizbježno, ponovo sakupe povodi i razlozi za nove (i spontane!) proteste – njihova liderska pozicija biti otežana.
Sve su to razlozi zbog kojih se mnogi – s pravom i s razlogom, ili bez njih – pravolinijski i bez mnogo invencije bave opštim mjestom – kako “nema više suverenistićkog bloka”. Pa se na to nadovežu repetitivni pozivi da se protesti “moraju radikalizovati”, pa da “stavovi moraju biti tvrdi” – bez objašnjenja što to tačno znači i kako se to, zapravo, radi. I onda, uzročno-posljedično, ponovo izroni (neoriginalna) ideja da je Crnoj Gori potrebna crnogorska nacionalna partija! Eureka!
Problem sa svime time je jednostavan. Kao nekada, u starim kvizovima: da – ali to nije bitno.
Odnosno: moglo bi se reći, sve je to tako, čak se može zažmuriti i na očigledno pogrešno insistiranje da i Crnogorci imaju svoj jednonacionalni partijski zabran. Srpski nacionalisti, i u Crnoj Gori, i van nje, prvi bi pozdravili jednu takvu partiju. Njena bi budućnost bila na političkoj margini. U borbi za (crnogorske) glasove, kako to neizbježno biva sa tom političkom ideologijom, glavni i ljuti takmaci/protivnici bi bili partije i pojedinci koji promovišu crnogorski građanski koncept, a mnogo manje, i gotovo ritualno, bez šanse da se naprave promjene u biračkom tijelu, strukture iz tzv. “srpskog korpusa”. Ali, o tom – potom, kada i ako do formiranja takve stranke dođe.
Dakle: ništa od pomenutog ne rješava crnogorsku političku situaciju, niti nudi dugoročni održivi moderni model političkog ponašanja i koncept koji može uspješno parirati velikosrpskoj klerikalnoj/klerikalizovanoj nacional-šovinističkoj politici u Crnoj Gori.
Takvi pozivi postaju uzaludna mantra. Neoriginalnost ukazuje na političku nemoć. Stalni pozivi na “posljednje pokušaje” i “posljednje šanse” su, u svojoj suštini, anti-istorijski. Oni, umjesto ozbiljnog i odgovornog političkog promišljanja i dugoročnog korak-po-korak djelovanja, nude fatalističku projekciju o “izgubljenoj državi i naciji”.
Problemi sa kojima se suočavamo neće moći biti riješeni jednokratnim odlukama. Obnova nezavisnosti i ulazak u NATO su samo završeni glasanjem (što će reči: jednokratnim činom) – prvo na referendumu, drugo u Skupštini. Ali, i jednom i drugom procesu, koji su krili mnogo opasnosti i rizika, nerazumijevanja i otpora, prethodili su i predstavljali su osnovu procesi koji su bili kompleksni i višeslojni. I koje je trebalo znati voditi uspješno – do kraja.
Propuštene šanse i prilike, neostvarene potrebe i interesi Crne Gore i svih njenih građana u vremenu poslije referenduma i po ulasku u Alijansu, svi problemi i situacije koji su stvoreni tim greškama i propustima (dakle: pogrešnom politikom) neće biti moguće otkloniti bez novih programa i sadržaja, novih ideja i novih ljudi. I novih političkih koalicija, makar i one imale nova imena.
Potrebna je strateška projekcija. Ona podrazumijeva i spremnost na dugoročni, dugogodišnji napor. To je i najvažniji test ozbiljnosti i odgovornosti za sve koji žele da se bave crnogorskom politikom. Razumijevanje ovih činjenica će značiti da smo shvatili i težinu problema sa kojima smo suočeni.
