Patrijarh Varnava je rođen 1880. godine u Pljevljima. Na čelu SPC bio je od 1930. do 1937. godine. Ono što je manje poznato javnosti su istorijske činjenice da je on bio apologeta Hitlera i izraziti antisemita. Njegovi stavovi su dokumentovani u dnevnoj štampi tog vremena, ali i u zvaničnim glasilima SPC.
"Firer velikog njemačkog naroda vodi borbu, koja služi na korist cijelom čovječanstvu", kazao je Varnava u intervjuu za njemački list Volkischer Beobachter, koji je bio zvanično glasilo Hitlerove partije.
Partije redom za trg
Prvi put je prijedlog da Varnava dobije spomenik i trg iznešen prije četiri godine, 5. oktobra 2019. godine, kada je to u gradskom parlamentu učinio odbornik Demokratske partije socijalista Ermin Harbić - da se izgradi spomenik jednom od najistaknutijih Pljevljaka, na istoimenom trgu.
Tri godine nakon Harbića, i Demokrate iniciraju izgradnju trga patrijarhu koji je bio jedan od najpoznatijih Pljevljaka u istoriji tog kraja.
Član Opštinskog odbora Demokrata Vaso Đondović kazao je da se decenijama konstantno na rubovima dnevnopolitičke agende proteže ideja o izgradnji trga posvećenog patrijarhu Varnavi Rosiću, ali da niko do sada nije našao za shodno da se ta ideja sprovede u djelo.
I aktuelni predsjednik Opštine Pljevlja Dario Vraneš je nedavno izrazio veliko zadovoljstvo što će taj grad krasiti bista i trg, na 100 metara od mjesta gdje je patrijarh rođen.
Namjere Opštine Pljevlja su da se trg sa spomenikom izgradi u dijelu grada koji se sve do sredine 20. vijeka nazivao Guvno, te da je na tom mjestu upravo bilo guvno Manastira Sv. Trojice i da su Pljevlja i dobila naziv po pljevi koju je vjetar raznosio upravo sa ovog mjesta prilikom vršidbe žita sa manastirskih imanja, pojasnio je Vraneš prilikom susreta sa vladikom Atanasijem, episkopom mileševskim, pod čijom su eparhijskom jurisdikcijom Pljevlja.
Iako Atanasije stoluje u Prijepolju u Srbiji, Pljevlja pripadaju njegovoj eparhiji. I ova činjenica govori o tome da postoje velike razlike u ugovorima sa vjerskim zajednicama. Naime, Islamska, Katolička i Jevrejska vjerska zajednica imaju jurisdikcije isključivo na teritoriji Crne Gore. Zajedničko je što u ugovorima piše da imaju sjedište u Crnoj Gori i da se granice njihovih jurisdikcija poklapaju sa granicama Crne Gore. U ugovoru sa SPC toga nema.
"Blagodarim Bogu što smo konačno dočekali istorijski trenutak da na pravedan i dostojanstven način ovjekovječimo lik, ime i djelo našeg slavnog patrijarha Varnave", kazao je prije tri sedmice Vraneš, prenosi portal PV svitanje.
A da se planiranje tog poduhvata privodi kraju, potvrdio je prekjučerašnji sastanak ministra finansija Aleksandra Damjanovića sa episkopom mileševskim Atanasijem, kao i izvršnim direktorom Rudnika uglja u Pljevljima Miodragom Lekićem, kako bi razgovarali o unapređenju saradnje između države, odnosno Opštine Pljevlja i Rudnika uglja i Eparhije mileševske.
Ministar Damjanović je izrazio zadovoljstvo zbog otvorenosti i spremnosti Opštine Pljevlja i lokalnih institucija, Elektroprivrede Crne Gore i Rudnika uglja, da u nastavku komunikacije sa predstavnicima Eparhije mileševske nađu najadekvatniji i najefikasniji plan za dalju realizaciju pomenutog projekta, uz, kako je dodao, podršku države u svim predviđenim fazama.
Ovo je zvanično saopštenje Ministarstva finansija.
Pohvale Fireru
S obzirom na to da namjera da se napravi spomenik i trg jednom od najpoznatijih Pljevljaka traje odavno i da su to predlagale različite vlasti i partije, treba nešto reći o patrijarhu Varnavi.
Jedan od najvećih poznavalaca istorije religije na ovim prostorima, pokojni Mirko Đorđević je još 2009. godine za „Danas“ napisao tekst „Hitlerovi pravoslavci“ u kojem govori o knjizi dokumenata koju je 1995. objavio, kako Đorđević ističe, „najveći živi istoričar Ruske crkve“ D. V. Pospelovski.
Đorđević kaže da je knjiga neprimijećena „iako je o SPC i nama pravoslavcima, u njoj mnogo i važnog i novog. Posebno onog o čemu se kod nas ćuti ili o čemu tek stručnjaci znaju“.
Đorđević u tom tekstu ističe da je netačna teza da su pravoslavci bili odlučno protiv hitlerizma te iznosi jednu koju je dao Pospelovski: vođa Rajha se lakše snašao čak i sa Ruskom pravoslavnom crkvom – i njenim određenim strukturama – nego sa SPC.
Prenosimo dio Đorđevićevog teksta „Hitlerovi pravoslavci“ koji je naslovljen „Patrijarhove pohvale fireru“, u kojem autor ističe da nije potrebno navoditi poznate pohvale Hitleru Nikolaja Velimirovića, ali da se „moraju navesti neki momenti iz života i rada patrijarha Varnave čije je zabune hrabro razriješio patrijarh Dožić kojim Hitler nije uspio u svojim namjerama – Dožić je bio ubijeđeni antifašista“.
Đorđević je istakao da sve podatke navodi na osnovu službenog „Glasnika SPC“ koji je to i danas.
„Odustaćemo ne samo od tumačenja već i interpretacija i poslužićemo se službenim prevodom kako ga donosi zvanični organ SPC u dvobroju 1-2. za 1937. godinu. DNB – to je zvanična agencija Hitlerova – prenosi razgovor dopisnika lista Volkischer Beobachter – to je zvanično glasilo Hitlerove partije – sa patrijarhom Varnavom. Mnogo je tu laskavih riječi o patrijarhu jer ga Njemci tada vide kao čovjeka čije poslanice Vlada Kraljevine čak i zabranjuje. Naravno, patrijarh Varnava vidi glavnu opasnost u komunizmu, ali kaže – „Firer velikog njemačkog naroda vodi borbu, koja služi na korist cijelom čovečanstvu“. Ta borba – nastavlja patrijarh – „potiče iz idealnih motiva i nema nikakve veze sa imperijalističkim ciljevima“.
U istom broju dopisnik iz Beograda za „Munchenes Neueste Nachrichten“ javlja – i to je službeni prevod iz zvaničnog glasila SPC – da patrijarh govori o „dalekovidom Fireru“ koga je „Bog poslao njemačkom narodu“ koji se bori „protiv komunizma i internacionalnih Jevreja“ koji ugrožavaju Evropu. Upravo je to zabranjivala Vlada Kraljevine i o tome su pisali Politika i ,,Ošišani jež“. To je razriješio novi patrijarh Gavrilo Dožić koji je okrenuo politiku SPC u smjeru suprotnom od onog koji je slijedio Varnava – napisao je srpski teoretičar religije Mirko Đorđević.
Kada je patrijarh Varnava umro 1937. godine, Hitler je izrazio saučešće jugoslovenskoj vladi, što je i objavljeno u tadašnjoj dnevnoj štampi, a isječak iz toga je Vladimir Jovanović objavio na Anteni M 2019. godine.
„Samo Jevreji i ništa više...“
Helsinški komitet Srbije u svojim istraživanjima o antisemitizmu takođe govori o patrijarhu Varnavi. U dijelu koji se odnosi na stav SPC prema Jevrejima, u tom dokumentu Komiteta, koji je naslovljen sa ,,Antisemitizam“, može se pročitati sljedeće:
"Patrijarh (Petar Rosić) Varnava 1937. godine pokazuje ,,živo interesovanje za Hitlera i njegovu politiku koja služi čitavom čovječanstvu“. U maju 1937. godine SPC u službenoj publikaciji ukazuje da su Jevreji sila skrivena iza slobodnog zidarstva, kapitalizma i komunizma, ,,tri najveća zla“ svijeta. „Jevreji predstavnici masonerije, Jevreji predstavnici kapitalizma, i Jevreji predstavnici proleterske revolucije. Među njima nema razlikovanja u gledanju na svet. Oni su samo Jevreji i ništa više... Dakle, neprijatelj je lukav kao zmija i javlja se u nekoliko oblika. Zato je opasan“, piše u ovom dokumentu.
