Na XXIII Internacionalnom Kongresu kliničke kardiologije i srčane insuficijencije, CardioS 2025, koji je održan nedavno u Beogradu, posebna pažnja bila je posvećena faktorima rizika i strategijama prevencije kardiovaskularnih oboljenja. Kongres su organizovali Udruženje za srčanu slabost Srbije, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srpska akademija nauka i umjetnosti (SANU) i Evropsko udruženje za srčanu slabost, okupljajući vodeće stručnjake iz oblasti kardiologije.
Među istaknutim predavačima bio je profesor Ignatios Ikonomidis, kardiolog sa Nacionalnog i Kapodistrijanskog univerziteta u Atini i predsjednik SCOHRE-a, koji je u okviru panela o kardiovaskularnoj prevenciji održao predavanje na temu „Endotelni glikokaliks i kardiovaskularne bolesti: terapijske mogućnosti“.
Profesor Ikonomidis nedavno je sproveo istraživanje o uticaju djelovanja različitih faktora (šećerna bolest, pušenje, upotreba maslinovog ulja, Covid 19 infekcija….) na endotelni glikokaliks. Imajući u vidu da danas pored cigareta postoje i novi alternativni proizvodi, posebnu pažnju je posvetio ispitivanju njihovog uticaja. Endotelni glikokaliks je zaštitni sloj koji oblaže unutrašnjost krvnih sudova i igra ključnu ulogu u očuvanju njihovog zdravlja. Studija je ispitivala razlike između konvencionalnih cigareta, elektronskih cigareta i proizvoda koji griju a ne sagorijevaju duvan, analizirajući kako svaki od njih utiče na funkciju krvnih sudova i rizik od kardiovaskularnih bolesti.
„Pušenje je jedan od glavnih faktora rizika za kardiovaskularne bolesti. Bez obzira na to koliko su dobri krvni pritisak ili nivo holesterola, ako osoba puši, rizik od srčanog udara ili moždanog udara se udvostručuje. To je ključni faktor koji treba eliminisati kako bi se smanjila vjerovatnoća za ove ozbiljne zdravstvene probleme. Što se tiče alternativnih proizvoda, postoji značajan broj podataka koji ukazuju na to da novi duvanski proizvodi oslobađaju manje štetnih supstanci u odnosu na konvencionalne cigarete. To znači da imaju manji negativan uticaj na krvne sudove i srce, što može biti korak ka smanjenju kardiovaskularnih rizika kod pušača“, kaže profesor Ikonomidis.
Značajno smanjenje ugljen-dioksida u izdahnutom vazduhu
Jedan od izazova u vezi sa proizvodima koji griju, a ne sagorijevaju duvan je njihova efikasnost u smanjenju štete od pušenja, jer, iako oslobađaju manje toksičnih supstanci, i dalje sadrže nikotin. U tom smislu, profesor Ikonomidis je tokom svog predavanja objasnio:
„Proizvodi koji ne sagorijevaju duvan, poput IQOS-a, sadrže manje toksičnih supstanci u poređenju sa konvencionalnim cigaretama. Na primjer, filter konvencionalne cigarete postaje crn zbog potrošnje ugljen-dioksida, dok je filter kod „nesagorijevajućih“ cigareta bijeli jer ne sadrži ove supstance. U našim testiranjima, analizirali smo efekte ovih proizvoda na 50 pušača koji su prešli sa klasičnih cigareta na IQOS tokom mjesec dana. Ustanovili smo značajno smanjenje nivoa biomarkera tromboze, poput tromboksan beta-2, kao i smanjenje oksidativnog stresa, što je povezano sa poboljšanjem koronarnog protoka. Takođe, zabilježeno je značajno smanjenje kolicine ugljen-dioksida u izdahnutom vazduhu, iako su nivoi nikotina ostali slični između korisnika IQOS-a i konvencionalnih cigareta. Ovi nalazi pokazuju da nikotin nije glavni uzročnik problema, već ostali toksini prisutni u konvencionalnim cigaretama. Kada uporedimo elektronske cigarete i proizvode koji ne sagorijevaju u pogledu debljine glikokaliksa, vidimo da se kod korisnika „nesagorijevajućih“ cigareta debljina glikokaliksa poboljšava nakon mjesec dana korišćenja.“
Niži nivoi štetnih supstanci
Profesor Ikonomidis se osvrnuo na razlike u integritetu glikokaliksa kod pušača koji su prešli na elektronske cigarete i onih koji su nastavili sa pušenjem klasičnih cigareta. On je istakao da pušači koji nastavljaju sa upotrebom klasičnih cigareta doživljavaju dalji pad funkcije krvnih sudova, dok su korisnici elektronskih cigareta ili proizvoda koji griju a ne sagorijevaju duvan, imali poboljšanje vaskularne funkcije, uključujući poboljšanje elastičnosti arterija i endotelne funkcije. Ovaj napredak je rezultat smanjenja izloženosti štetnim supstancama, poput ugljen-monoksida i oksidativnog stresa.
Međutim, profesor je naglasio da su potrebna dalja istraživanja kako bi se steklo dublje razumijevanje odnosa između različitih vrsta cigareta i zdravlja endotela. On je napomenuo da, iako postoje istraživanja koja su analizirala efekte ovih proizvoda tokom dvije godine, potrebna su multicentrična istraživanja koja bi pratila efekte novih bezdimnih proizvoda na zdravlje tokom dužeg vremenskog perioda. Iako trenutno postoje podaci o kratkoročnim efektima na funkciju srca, krvnih sudova i disajnog sistema, za tačnu procjenu dugoročnih uticaja neophodno je dugoročno praćenje.
On navodi da je, na primjer, bilo potrebno više od deset godina da se utvrdi da konvencionalno pušenje značajno povećava rizik od raka i srčanog udara, te sličan vremenski okvir treba za procenu efekata novih proizvoda na kardiovaskularni sistem.
S obzirom na to da su grčke vlasti nedavno zvanično prihvatile tvrdnju da IQOS emituje niže nivoe štetnih hemikalija u poređenju sa tradicionalnim cigaretama, profesor Ikonomidis je objasnio kako regulacija ovog proizvoda funkcioniše u Grčkoj i na koji način su vlasti došle do tog zaključka.
„U Grčkoj, da bi neki proizvod dobio zvanično odobrenje kao manje štetan, kao proizvod koji emituje manje toksičnih supstanci, kompanije moraju da podnesu dokumentaciju koja to potvrđuje. Ovi podaci moraju pokazati da proizvod ispunjava EU standarde i da emituje manju količinu toksičnih supstanci. Ministarstvo zdravlja je formiralo posebnu komisiju koja razmatra ove zahtjeve. U toj komisiji učestvuju farmaceuti, toksikolozi, administratori iz Ministarstva zdravlja, ali i kardiolozi i pulmolozi. Oni analiziraju dokumentaciju i odlučuju da li proizvod može da dobije odobrenje. Ovaj proces je sličan onom koji primjenjuje FDA u Sjedinjenim Američkim Državama. Na taj način je iQOS u Grčkoj dobio odobrenje, kao i određene elektronske cigarete koje su dokazale da emituju manje štetnih supstanci. Komisija u Grčkoj odobrava proizvode koji se smatraju manje štetnim od klasičnih cigareta, ali situacija u Grčkoj je drugačija u odnosu na Veliku Britaniju i Novi Zeland. Tamo vlasti aktivno podržavaju prestanak pušenja nudeći pušačima besplatne alternative, poput elektronskih cigareta na recept u specijalizovanim klinikama.“
Kardiolog je naglasio važnost prvih koraka u procesu odvikavanja od pušenja, savjetujući pušačima da pokušaju da prestanu sa pušenjem uz pomoć vareniklina ili nikotinske zamjenske terapije, kao i da se obrate klinikama za odvikavanje od pušenja, gdje mogu dobiti stručnu pomoć.
