Milioni eura za „višak stanova“

Crnogoski budžet će na kraju ove 2011. godine najvjerovatnije biti puniji za nekih osam miliona eura - samo od novih poreza na višak stambenog prostora, procjujuju u Ministarstvu finansija. Dodatno punjenje budžeta je rezultat Zakona o porezu na nepokretnosti, odnosno političke odluke da se, konačno, država osmjeli da progersivno oporezuje - one koji imaju najviše.

Ipak, zakonsko rješenje je moglo biti – djelotvornije i društveno korisnije, smatraju u opoziciji. „Ako se uzme u obzir da ukupan godišnji iznos poreza na nepokretnost svih crnogorskih opština iznosi oko 20 miliona eura, onda je jasno da je, uvođenjem našeg predloga progresivnog poreza za drugu, treću, četvrtu stambenu jedinicu u vlasništvu jednog istog građanina, Crna Gora mogla ostvariti dodatnih 30 miliona eura poreskih prihoda, kategoričan je Aleksandar Damjanović, poslanik Socijalističke narodna partije.

Damjanović napominje da bi uvođenjem načela istinskog progresivnog oporezivanja –odnosno oporezovati svakog prema njegovoj stvarnoj ekonomskoj snazi - jedinicama lokalne samouprave donijelo značajnije, nove budžetske prihode.

- U SNP smatramo da bi prihodi od ovog poreza bili makar na nivou od 50 miliona eura, a u perspektivi i veći, smatra Damjanović.

 

Opozicija - uvesti progresivni porez: Novi Zakon ipak nije tako dalekosežno „zaronio“ u kesu onih koji imaju najviše.

 

Naime, juna protekle godine crnogorska Vlada predložila je izmjene i dopune Zakona o porezu na nepokretnosti gdje je posebnom odredbom, članom 9a, predviđeno progresivno oporezivanje nepokretnosti samo u specifičnim slučajevima poput - oporezivanja sekundarnog stambenog objekta,  poljoprivrednog zemljišta koje se ne obrađuje, nelegalno izgrađenog objekata i slično.

Drugim riječima: iz zakonskih odredaba izostavljen je prijedlog opozicionih partija - koji su Vladi CG dostavili u vidu amandmana - da se tzv. prvi sekundarni stambeni objekat oporezuje po uvećanoj stopi od 100 odsto u odnosu na utvrđenu poresku stopu, a svaki sljedeći objekat po stopi od čak 200 odsto. „Naša ideja je bila, znajući da veliki broj građana ima tri, četiri pa više stambenih objekata, da se upravo njima uvede porez u visini od 200 odsto od utvrđene stope. To u praksi znači da će se vlasniku koji ima dva stana, povećati za duplo porez na onaj stan u kojem ne živi, kao i za svaki sljedeći, koliko god stanova da posjeduje. Međutim taj prijedlog nije naišao na većinski konsenzus u parlamentu Crne Gore“, kaže Damjanović za Portal Analitika.

 

Opozicioni prijedlog ne zadovoljava kriterijume: U Vladi Crne Gore nemaju, principijelno, ništa protiv Damjanovićeve ideje ali smatraju da je u realnom životu teško izvodljiva i tvrde da je novim zakonom usvojeno rješenje koje će zaživjeti – u svakodnevnoj praksi. I time, iz godine u godinu, donositi stvaran novac u državnu kasu.

- Pri postojećem zakonskom konceptu ovakvo rješenje, kakvo su predlagali iz opozicije,  prvenstveno nije bilo moguće implementirati. Smatram da je usvojeno zakonsko rješenje optimalno, imajući u vidu sve aspekte – postojeću zakonsku i institucionalnu infrastrukturu, mogućnost implementacije,  troškove administriranja naplate i kontrole, kaže Biljana Šćekić, pomoćnica ministra finansija za poreski i carinski sistem u razgovoru za Portal Analitika.

Osnovni cilj novog zakona, kako objašnjava Šćekić, je povećanje udjela prihoda od poreza na nepokretnosti u ukupnim prihodima lokalnih samouprava. To znači da će „od poreskih politika svake opštine zavisiti i u kojoj mjeri će iskoristiti fiskalni potencijal tog zakona“.

- Zakon o porezu na nepokretnosti ostavlja mogućnost opštinama da u zavisnosti od njihovih poreskih politika, utvrđuju različite poreske stope za različite kategorije nepokretnosti, ali koje moraju biti u rasponu koji je propisan zakonom i to od 0,1 do 1 odsto. Novim zakonom za ovu fiskalnu godinu stvaraju uslovi za dodatnih 8 miliona eura u opštinskim budžetima, ističe Šćekić, napominjući da je novo rješenje u tome što opština može propisati uvećanu stopu poreza za sekundarni stambeni objekat, odnosno stan koji nije prebivalište vlasnika nepokretnosti. „Za ovu kategoriju nepokretnosti poreska stopa se može uvećati 100 odsto u odnosu na utvrđenu poresku stopu“, navodi Šćekić.

Nasuprot stavu iz Vlade, poslanik SNP-a Aleksandar Damjanović izražava sumnju u Vladine finansijske procjene, tvrdeći da će benefiti po tom zakonskom rješenju u tekućoj godini ipak biti mnogo manji od projektovanih.

- U raspravi u parlamentu izrazio sam sumnju u ovu projekciju, jer novo oporezivanje u većini slučajeva stupa na snagu tek 2012. ili čak 2013. i 2014., tako da će finansijski efekti u tekućoj godini biti mnogo manji, kaže Damjanović.

 

Višak luksuza: U Crnoj Gori, po podacima Uprave za nekret­nine, ima 1.964 osobe koje po­sjeduju više od po pet stanova. U Crnoj Gori ukupno ima 243.397 stambenih jedinica - površine 14,55 miliona kvadra­ta. Po dva stana u vlasništvu ima 44.744 građani­na, po tri stana posjeduje 13.120 crnogorskih građana, sa četiri stana se zori njih 4.976... Srećnika, takozvanih dobitnika crnogorske privatizacije, koji posjeduju pet i više stanova u vlasništvu ima - 1.795 crnogorskih građana.

Iz Uprave su ranije objasnili da se radi o etažnim jedinicama objekata koje su u katastru nepokretnosti evidentirane kao stam­beni prostori ali daje njihov broj i veći od navedenog.

- Procjenjuje se da ih je od 10 do 20 odsto više građana sa „viškom stambenog prostora“ zato što ne postoji katastar nepokretnosti na cijeloj teritoriji Crne Gore. Za sve objekte koji su u katastru nepokretnosti ne postoji detaljna etažna razrada, a mnogi nijesu evidentirani u katastarskim evi­dencijama, objašnjavaju iz Upra­ve koja, kako su podsjetili, evi­dentira nove nepokretnosti samo na osnovu zahtjeva stranke.

 

Stvoriti povoljan ekonomski ambijent za razvoj kapitala: Ekonomski analitičar Vasilije Kostić u izjavi za Portal Analitika kaže da „višak prostora namijenjenog stanovanju treba progresivno oporezovati“. Dr Kostić smatra da je država trebala da stimuliše „višak novca“ u proizvodne investicije.

- Za državu bilo mnogo isplativije i od veće dugoročne koristi da je progresivnim oporezovanjem spriječila umrtvljivanje kapitala u nekretninama, a da ga je poreskim olakšicama usmjerila u biznis, kaže Kostić za Portal Analitika i napominje da država nije preduzela niti jednu od pomenutih mjera, već je dozvolila da se stvari kreću „same od sebe“.

- Zato smo i dobili smo to što danas imamo, navodi Kostić uz napomenu da način na koji će se ljudi ponašati u društvu u velikoj mjeri zavisi od „ podsticaja i signala koji su prisutni u ekonomskom sistemu u kome žive“.

Aleksandar Damjanović samtra da bi država morala princip progesivnog poreza primjenjivati - ne samo na nivou poreza na nepokretnost – već i na ostale  poreze, poput poreza na zarade.

- U najhitnijem roku treba napraviti poresko-imovinski identifikacioni karton građana na bazi kojeg će državni organi imati podatke o imovini, a ukrštanjem sa podacima o legalnim prihodima i plaćenim porezima lako je utvrditi koja to nepokretna imovina nema uporište u legalnim prihodima kao što su zarada, nasljedstvo, poklon i sl., poručuje Damjanović izražavajući nadu da će novi premijer Igor Lukšić u narednom periodu imati “više sluha” za prijedloge SNP-a.

 

Svjetska praksa: Inače, praksa prema kojoj se značajno povećava oporezivanje više od jednog stana i posjedovanje neiskorišćenog građevinskog i poljoprivrednog zemljišta  karakteristična je u mnogim modernim zemljama.

Progresivni porez koristi veliki broj država u svijetu, pri čemu svaka od njih ima svoje posebnosti koje se manifestiju u iznosu i broju poreskih stopa. Osnovni cilj takvog načina oporezivanja je da se smanje nejednakosti u društvu. Da je to veoma produktivna mjera, govori i činjenica da je utemeljen ne samo u državama blagostanja (Njemačka i Francuska), već i u državama sa izrazitom tradicijom i tendencijom neoliberalnog ekonomskog sistema (SAD). A primjenju ga još i: Velika Britanija, SAD, Njemačka, Francuska, Australija, Novi Zeland, i Švajcarska.

- Građani koji stanuju u svojim stanovima ne bi bili pogođeni novim mjerama a njih je ipak najviše u Crnoj Gori, dok bi vlasnici većeg broja stambenih i poslovnih objekata, kojih u Crnoj Gori ima na hiljade, pokazali solidarnost i dali svoj konkretni doprinos oporavku crnogorske ekonomije i usvajanju evropskih standarda, zaključio je Damjanović razgovor za Portal Analitika.

Ana UGLIK