Deklaracija Zapadnog Balkana o bezbjednosti na putevima potpisana je na ministarskoj konferenciji zapadnog Balkana i Turske u aprilu 2018. godine, i za cilj je uzela jačanje smjernica vezanih za ovu oblast.
Naime, kako navodi sama deklaracija, u ovom regionu stalno je prisutan visok nivo smrtnih slučajeva na putevima, a na takve ishode moguće je djelovati preventivno. Sa tim u vidu, na konferenciji je potvrđena spremnost za intenziviranje nacionalnih i regionalnih akcija svih relevantnih subjekata, kao i potreba za koordinacijom na evropskom nivou koja ima za cilj sprovođenje efikasnih politika i mjera bezbjednosti na putevima, te usvajanje „nulte vizije“ kao buduće perspektive usmjerene na smanjenje nivoa smrtnih slučajeva i povreda na putevima.
Niz akcija sadržanih u Deklaraciji sistemski je moguće podijeliti u 5 grupa:
- akcije usmjerene na jačanje upravljanja bezbjednošću na putevima;
- akcije usmjerene na promociju sigurnije infrastrukture;
- akcije za promociju zaštite učesnika u saobraćaju;
- akcije za promociju upotrebe sigurnijih vozila;
- akcije za unapređenje saradnje i razmjenu iskustava.
U uspostavljenom okviru, čija dorada zavisi od kapaciteta i resursa svake pojedinačne zemlje, kao krucijalne se ističu sljedeće aktivnosti:
- davanje odgovarajućeg nivoa važnosti ovom pitanju u okviru opšte političke agende;
- dobra koordinacija svih relevantnih subjekata;
- obezbjeđivanje finansijskih sredstava za podršku takvim aktivnostima;
- dalji rad na izradi nacionalnih strategija i akcionih planova o bezbjednosti na putevima;
- visokokvalitetno prikupljanje podataka o saobraćajnim nezgodama i istraga njihovih uzroka;
- usvajanje ciljeva za smanjenje broja smrtnih slučajeva na putevima i ozbiljnih povreda.
Tako, na primjer, akcije koje za cilj imaju promociju zaštite učesnika u saobraćaju predviđaju razvoj i promociju kulture bezbjednosti na putevima i odgovarajućeg ponašanja na putu kroz kontinuiranu edukaciju, kao i sprovođenje mjera za obezbjeđivanje efikasne pomoći i reagovanja nakon saobraćajnih nesreća; dokakcije koje za cilj imaju promociju upotrebe sigurnijih vozila predviđaju sveukupno povećanje bezbjednosti vozila kroz osiguravanje da ispunjavaju sve neophodne EU standarde, ali i promovisanje nabavke vozila opremljenih naprednim tehnologijama i sistemima za izbjegavanje nezgoda.
Tu, međutim, nailazimo i na probleme.
Naime, zbog nedostatka praćenja saobraćaja teškim vozilima putem instrumenata za mjerenje, ne postoje dostupni jasni podaci o stvarnim opterećenjima nametnutim u državnoj mreži puteva Crne Gore.
Što se tiče željeznica, ograničenja geometrije i nedostaci signalizacije smanjuju kapacitet željezničke mreže, vrijeme putovanja i pouzdanost. Pomorski saobraćaj u nešto je boljem stanju zahvaljujući geografskom položaju Crne Gore, a njegovi problemi uglavnom su birokratske a ne tehničke prirode.
0Postoji očigledna međusobna povezanost između nekoliko projekata u okviru SSP-a i projekata koje su realizovale susjedne zemlje. Ova umreženost i međuzavisnost vidljiva je u projektima poboljšanja željezničkog saobraćaja na pruzi Podgorica-Tuzi (albanski pandan), izgradnje autoputa Bar – Boljare konkretno na relaciji Boljare – Beograd (Srbija), te uopštene željezničke povezanosti sa Bosnom i Hercegovinom.
Slijedi da Vlada Crne Gore treba da: i) koordiniše planove i uspostavlja sporazume sa susjednim zemljama, uz poštovanje posvećenosti obije strane u razvoju i / ili nadogradnji zajedničkih koridora; i, ii) traži (u saradnji sa susjedima) zajedničke procese i šeme finansiranja za projekte koji se prostiru sa obije strane granica (na primjer, zajedničke koncesije za autoputeve koji se prostiru na dvije zemlje).
Do sada su obaveze i zaduživanje (nacionalno sufinansiranje) za prekogranične projekte obezbjeđivani u okviru budžetske rezerve, o čemu se godišnje obavještava Ministarstvo finansija. Što se tiče trenutnih i budućih inicijativa za saradnju koje se preklapaju sa saobraćajnom povezanošću, u nastavku slijedi pregled ukupnih budžeta koji se odnose na realizaciju prekograničnih projekata. Osim ALMONIT-a (br. 5), nacionalni doprinos je u naturi (plate koje su već primili državni službenici koji učestvuju u projektu računaju se kao nacionalni doprinos).
1. ADRION program INTERREG IPA, Ministarstvo saobraćaja i pomorstva učestvovaće kao partner u realizaciji projekta „Sector Adaptive Virtual Early WarningSystem for Marine pollution“, akronim SEAVIEWS, koji se odnosi na tematsku oblast 2.2: Unapređenje kapaciteta u transnacionalnom rešavanju ugroženosti životne sredine. Cilj projekta je povezivanje partnera iz Grčke, Albanije, Hrvatske, Slovenije, Italije i Crne Gore i podizanje kulturne svijesti o zagađenju luka. Vodeći partner u projektu je Nacionalni tehnički univerzitet u Atini (GR). Ukupan budžet za MTMA iznosi 259.590 evra, od čega je nacionalni doprinos 45. 810 eura.
2. ADRION program INTERREG IPA, Ministarstvo saobraćaja i pomorstva učestvovaće u ulozi partnera u realizaciji projekta „Enhancing Cooperation in Waste management from Vessels in ADRION ports “, akronim ECOWAVES. Cilj projekta je sprečavanje zagađenja razvojem modela za upravljanje otpadom i reciklažu u lučkim područjima. Vodeći partner na projektu je Uprava mreže jonskih morskih luka - Luka Taranto, Italija (AUTORITA 'DI SISTEMA PORTUALE DEL MAR IONIO - PORTO DI TARANTO). Ukupan budžet projekta je 490.000 eura, dok nacionalni doprinos iznosi 13. 500, 00.
3. U programu MED, Ministarstvo saobraćaja i pomorstva učestvovaće kao partner u realizaciji projekta (Mediteransko upravljanje za strateški pomorski nadzor i pitanja bezbjednosti), akronim MED Osmosis, koji se odnosi na tematsko područje 4.1: Podržati proces jačanja i razvoja multilateralnog okvira za koordinaciju na Mediteranu i zajednički odgovor na zajedničke izazove. Cilj ovog projekta je razviti niz modula / aplikacija povezanih sa aktivnostima pomorskog nadzora i olakšati razmjenu informacija. Vodeći partner u projektu je Ministarstvo pomorstva i ostrvske politike (GR). Ukupan budžet za MTMA iznosi 82 000, od čega je nacionalni doprinos 12 300 evra.
4. INTERREG IPA CBC program Italija-Albanija-Crna Gora, projekat SAGOV (Upravljanje jadranskim povezivanjem) ima za cilj postizanje transportnih veza između Albanije, Crne Gore i Italije, a podržava ga Evropska komisija kao dio programa Interreg IPA CBC koji pokriva ove tri zemlje. Osim Ministarstva saobraćaja i pomorstva Crne Gore, projekat sprovode Institut za saradnju i razvoj iz Tirane, Ministarstvo za infrastrukturu i energetiku Vlade Albanije, Evropski pokret u Crnoj Gori i administracija regije Pulja u Italiji. Ukupan budžet za mala i srednja preduzeća je 80 000 eura, a nacionalni doprinos 14, 313 eura.
5. INTERREG IPA prekogranični program Italija-Albanija-Crna Gora, projekat Albanija, Crna Gora, Italija multimodalna saobraćajna veza (ALMONIT). Područje projekta je transport sa ukupnim ciljem poboljšanja prekogranične dostupnosti, promovisanja održivog transporta i poboljšanja infrastrukture. Vodeći partner projekta je Albanski fond za razvoj. Ostali projektni partneri su: Regija Pulja, Molisa i Ministarstvo saobraćaja i pomorstva. Pridruženi partner u projektu je Opština Bar. Ukupna vrijednost projekta je 7 000 000, 00 eura za sve projektne partnere, dok je budžet Ministarstva saobraćaja 2 440 000 eura, od čega je 366 000 eura nacionalno sufinansiranje.
Napomena: Ovaj članak objavljen je u okviru projekta „INTERREG IPA Italija – Albanija – Crna Gora prekogranični program“. Učlanku su iskazani isključivo stavovi autora.
