U Crnoj Gori vidimo jednu vrstu političke okupacije od strane političkih aktera koji su bliži Beogradu nego Podgorici, odnosno koji više veličaju državne interese Srbije formalno ili neformalno, zavisno od slučaja i situacije, i na taj način konzistentno ugrožavaju temelje suvereniteta Crne Gore, ocijenio je u razgovoru za Pobjedu politikolog i specijalista za politiku Jugoistočne Evrope i međunarodnih odnosa dr Jasmin Mujanović.
On je, objašnjavajući dešavanja u Crnoj Gori, ista uporedio sa onim što se trenutno dešava u političkoj areni susjedne Bosne i Hercegovine: „Različito je od onoga što Milorad Dodik radi u Bosni i Hercegovini jer on prijeti eksplicitno teritorijalnom integritetu, međutim, Dragan Čović i Andrej Plenković i cjelokupna garnitura u Zagrebu možda ne prijete teritorijalnom integritetu BiH, ali i te kako prijete njoj po pitanju njenog suvereniteta“.
Po Mujanoviću, rastakanje suvereniteta dvije nezavisne države od strane moćnih centara teče, a u slučaju Crne Gore glavni arhitekta je Beograd, u slučaju Bosne – Zagreb.
Crna Gora se planski klerikalizuje i uvodi u „srpski svet“. Međutim, ljudi u vlasti i blizu vlasti tvrde da „srpski svet“ ne postoji i da je to narativ crnogorskih nacionalista i ekstremista. Postoji li „srpski svet“?
MUJANOVIĆ:Postoji i nastavak je politike takozvane ,,Velike Srbije“ iz devedesetih godina, koja je realizacija ciljeva propisanih Memorandumom SANU iz 1986, a ideja datira od ranije. Ove ideje su još uvijek glavni gotovo ekskluzivni politički koncept zvaničnog Beograda i oni sistematski rade na ostvarivanju tog cilja i u BiH i u Crnoj Gori i na Kosovu. Manje-više, na području cijele bivše Jugoslavije gdje imaju uticaj i mogu da propagiraju takvu politiku.
Nekorektno je i neistinito tvrditi da su strahovi i dokazi o takvoj velikosrpskoj politici neka izmišljotina nekih takozvanih crnogorskih nacionalista i takozvanih crnogorskih ekstremista. Pri tome, ne znam šta bi trebalo da znači taj pojam crnogorskog ekstremizma. Nedavno smo na Kosovu vidjeli šta je srpsko-nacionalitički ekstremizam, a od tog crnogorskog ekstremizma, barem u ovom sadašnjem kontekstu, ne vidim ni primjera ni dokaza.
U BiH se dešavaju politička previranja. Koje su sličnosti između procesa u CG i BiH?
MUJANOVIĆ:Vidim dosta sličnosti u stavovima zvaničnog Zagreba prema suverenitetu BiH i zvaničnog Beograda prema suverenitetu Crne Gore, a što se tiče srpske nacionalističke politike, apsolutno da je BiH možda i primarna meta te politike. Možemo raspravljati ko je najviše ugrožen, ali ono što je važno je da suverenistički i demokratski orijentisani politički akteri u Sarajevu, Podgorici i Prištini moraju da sarađuju mnogo više i mnogo bliže nego što je to do sada bio slučaj. Ali – da, mislim da koncept BiH, nažalost i zbog agresije i genocida koji je izvršen od strane Slobodana Miloševića, jeste najgori scenario. I za Kosovo i za Crnu Goru.
Ovih dana gledamo trajuću debatu o formiranju takozvane Zajednice srpskih opština. To je ništa drugo osim blijeda kopija Republike Srpske, odnosno tog projekta Republike Srpske koji je nekada postojao u Hrvatskoj a, nažalost, još postoji u BiH. To je šovinistički koncept. To je sektaški koncept koji i te kako prijeti Crnoj Gori. Danas sam tokom predavanja na Cetinju naveo da mislim da je sasvim realno da se u narednih pet godina pojavi priča o formiranju sličnih zajednica na teritoriji Crne Gore, ako se to dozvoli na Kosovu. Nadam se da neće doći do etnoteritorizacije jer, kako smo vidjeli protekle tri decenije, takvi politički koncepti samo rađaju i održavaju sektaške sukobe i služe za politički poligon za nastavak velikosrpske agresije i takvih mahinacija od strane ljudi poput
Aleksandra Vučića ili nekog drugog koji će se pojaviti u budućnosti ako ne dođe do cjelokupne političke reorganizacije BiH i regiona.
Vaš komentar na dešavanja na sjeveru Kosova i tvrdnje premijera te zemlje g. Kurtija koji tvrdi da iza svega stoji predsjednik Srbije koji želi za Srbiju status ,,male Rusije“ na Balkanu, gdje bi entitet RS u BiH postao ,,mala Bjelorusija“, pri čemu „Crnu Goru želi da pretvori u Ukrajinu“.
MUJANOVIĆ:Sasvim je očigledno da je ovo što se desilo na Kosovu izraz formalne politike, suštinske politike zvaničnog Beograda, odnosno režima Aleksandra Vučića. Prosto je nemoguće vjerovati da se takva paravojna akcija mogla izvršiti bez zvanične i veoma ozbiljne podrške od strane državničkih aktera, sigurnosnih organa i svih ostalih relevantnih političkih aktera postavljenih unutar državnog režima Srbije.
Ovo što se desilo na Kosovu strašno me podsjeća na dešavanja u Hrvatskoj tokom 1991. godine, u BiH tokom 1992. Što je i sam premijer Kurti rekao, to je bila prva faza formalne invazije Kosova od strane Srbije, vjerovatno invazija koja nije prijetila cijeloj teritoriji Kosova, ali je apsolutno kao svoj cilj imala okupaciju nekih sjevernih djelova od kojih bi se onda napravila neka nova Republika Srpska na Kosovu.
Mislim, nažalost, da to još uvijek ostaje cilj politike koju vidimo iz Beograda i vidimo da se oni ne kaju niti kriju da stoje iza svega ovoga i nažalost bojim se da ćemo u skorijem periodu vidjeti nastavak te politike koja će, bojim se, biti krvaviji i opasniji od ovoga što smo vidjeli prije nekoliko dana.
Kako ocjenjujete postavljanje međunarodne zajednice? Podsjećanja radi, i Slobodan Milošević je bio faktor stabilnosti do 1995. godine.
MUJANOVIĆ:Politika međunarodne zajednice mora se tumačiti kroz specifično viđenje pojedinih političkih aktera. Ali sigurno jeste istina što se tiče zvaničnih stavova SAD i EU, pa čak i nekih pojedinih važnih članica Unije, primarno Njemačke, ovo jeste nastavak one politike stabilnosti – „stabilokratije“ – koju smo vidjeli tokom devedesetih gdje se čak i tokom agresije i genocida u BiH, Slobodan Milošević smatrao za osobu sa kojom se moglo razgovarati i koji je bio različit od Radovana Karadžića, kao da on nije bio taj koji je dirigovao svim što se dešavalo u BiH.
Mislim da su i Amerikanci i Evropljani sebe ubijedili u ideju da je Aleksandar Vučić u ovoj godini 2023. nekako drugačija osoba od onog Vučića iz 1993. i jednostavno, sada nemaju intelektualnog, političkog, niti diplomatskog prostora da promijene tu politiku.
I to je strašno tužno i banalno jer jedna ili dvije osobe koje su krojile ovu politiku posljednje 3-4 godine, koje su arhitekte ove politike, zbog svojih profesionalinih i ličnih interesa neće da priznaju da su pogriješili i spremni su da nastave da guraju cijeli region u vatru samo da njihove pozicije ne bi bile ugrožene.
Kako vidite izlaz iz ove regionalne katastrofe?
MUJANOVIĆ:Izlaz u ovom momentu vidim samo kroz bliže savezništvo između BiH, Crne Gore i Kosova koje sam već u nekoliko navrata nazvao strateški pojas ili stratešku kičmu regiona. Mislim da je važno da se BiH što prije pridruži ili barem približi NATO alijansi, takođe što se tiče Kosova da dođe do razdvajanja od Srbije pa čak i prekidanjem dijaloga, koji je očigledno mrtav. Taj dijalog je očigledno dozvolio Aleksandru Vučiću da opet krene u nasilje, upotrebu nasilja kao političkog alata što je katastrofalno ne samo za Kosovo i Srbiju već za cijeli region. Mislim da je konačno vrijeme da Kosovu bude dozvoljeno da krene svojim suverenim putem što znači da tih 5 članica EU koje još uvijek iz sasvim nelogičnih razloga nijesu priznale suverenitet Kosova, da je vrijeme da to bude prioritet međunarodne politike vizavi Kosova. Jer da Kosovo bude priznato od svih članica EU to bi oduzelo svu moć Vučiću i Beogradu. I konačno bi dijalog bio na jednakom terenu. Sada je asimetričan, jer suštinske veliko-diplomatske i političke karte su u rukama Vučića.
Dok se to ne promijeni, gledaćemo nove i opasnije sukobe na Kosovu, a takve stvari mogu imati posebno loše pa čak i katastrofalne posljedice za Crnu Goru i BiH.
