Žoze Murinjo - trener Budućnosti!? Ako je suditi po Petru Ivanoviću, direktoru državne Agencije za promociju stranih investicija, kada zaživi projekat crnogorskog ekonomskog državljanstva, moglo bi se očekivati da čak i legendarni Portugalac postane menadžer najvećeg kluba male mediteranske države koja još nije član Evropske unije a time i ponosni nosilac crnogorskog državljanstva.
„Slikovito rečeno“ - kaže Ivanović u Pobjedi - „ako bi Murinjo prihvatio da bude trener nekog fudbalskog kluba u Crnoj Gori i postigao uspjeh, svi bi podržali ideju da dobije crnogorsko državljanstvo“.
Jeste slikovito rečeno, ali da je realno, bogme - nije. Ne zbog toga što Murinjo nema pola miliona eura da plati za pasoš, već stoga što je ovdašnji fudbal kosmički daleko od nivoa koji Portugalac zahtijeva.
Ali, ovdje nije bitan Žoze Murinjo, ni Petar Ivanović nego razotkrivanje jednog odomaćenog, a lošeg, načina ponašanja. Duže već razni čelnici ministarstava, šefovi administracije i drugi istaknuti Vladini funkcioneri – u želji da izađu iz kruga neprijatnih pitanja ili u cilju da obrazlože neku državnu odluku koja izaziva sporenja – posežu za primjerima iz međunarodg okruženja. Skupi računi za struju – odmah se nalazi pandan u državama Evropske unije; pogrešni primjeri privatizacije – slijede slični primjeri iz susjedstva; kriminal ili korupcija – zar toga nema u susjednoj Italiji ili čak Skandinaviji...
Riječ je o nekoj vrsti spinovanja javnosti, manipulativnog uparivanja primjera - kada se domaća odluka tumači kao dio međunarodne, ovjerene, prakse. Tom logikom: ako ste protiv Vladine odluke onda rizikujete da budete proglašeni protivnikom progresa i neznalicom međunardnih pravila igre.
Javno saopštenje i tajni pritisci: Slično je bilo i prilikom usvajanja i obrazloženja Vladinog projekta o ekonomskom državljanstvu.
U kratkom, pismeno sročenom, saopštenju iz Ministarstva finansija samo je naznačeno da Vlada usvojila Uredbu o ekonomskom državljanstvu kojom će za 500.000 eura, uz dodatne provjere boniteta i najava da će sve kontrolisati neke neimenovane konsultantske kuće. I, kao poenta:„ovaj program primjenjuju i neke druge države, poput Austrije, Kanade, SAD, Italije...“Stranci nijesu, međutim, bili impresionirani pozivanjem na njihovu praksu. Zvanično i javno su protestvovali iz Njemačke. Stručnjak SCU za unutrašnju politiku i pravna pitanja Štefan Majer, istaknuti član najmanje stranke u koaliciji Angele Merkel, odmah je zaprijetio da Crnoj Gori treba vratiti vize ukoliko trgovina pasošima omogući nekim sumnjivim licima da se šetkaju prostorom EU. Van očiju javnosti, ali ne manje značajno, Vladi su iz Evrope stigla pitanja na koje je trebalo hitno da se odgovori.
Greške u koracima: Zato se moralo krenuti u mukotrpno „pojašnjavanje navoda“: još jedno saopštenje Ministarstva kojim su se tumačile instrukcije i obećala rigorozna kontrola; na brzinu je zakazan sastanak sa otpravnikom poslova Delegacije Evropske komisije, obavljene dodatne konsultacije i objašnjenja sa Briselom, pričalo se i sa Berlinom...
Ispostavilo se da državni čelnici - oni koji su u Vladi bili zaduženi za to - prije usvajanja i oglašavanje uredbe nijesu upoznali Evropljane sa završnom verzijom projekta o ekonomskom državljanstvu, niti su konačne instrukcije za sprovođenje uredbe bile predočene ekspertima u Delegaciji Evropske komisije. Naravno, moguće je da je neki domaći „patriota“ posao Majeru prvu a ne konačnu verziju upustava o državljanstvu, navodeći Njemca na ishitrene zaključke.
Kako god bilo, istina o projektu ekonomskog državljanstva nekako se „izgubila u prevodu“. Greške u koracima državne adminstracije potpuno su okrenule situaciju: uredba koja je trebalo da Crnu Goru promoviše kao državu okrenutu evropskim vrijednostima, odjednom je postala predmet podozrenja Evropljana; umjesto podizanja ugleda - na državu je pala sjenka; kao da su ovdašnji vlastodršci uhvaćeni za nekoj tajnoj i neprikladnoj radnji.
Opomene za nadležne: Sada će morati da prođu nedjelje dok se Evropljani uvjere da nije bilo zlih namjera ili zakulisnih radnji. No, vremenski faktor nije toliko bitan, već ovdašnje pogrešne navike. Sporenja oko projekta ekonomskog državljanstva razotkrila su neprimjereno ponašanje nekih ljudi iz vlasti i vrha državne administracije. Koji kao da ne shvataju - ili ne žele shvatiti - da ugovorni odnos sa Evropskom unijom podrazumijeva obavezu prethodnog usaglašavanja i kordinacije i da bahatost državne administracije zaista može da uspori crnogorski put ka EU.
Poređenja Evropom i svijetom su potrebna i poželjna, ali neprimjereno se pozivati na iskustva Austrije ili Iitalije. Jeste: te države imaju slična zakonska rješenja; da - i te zemlje„trguju pasošima“, baš kao što to čine i u Njemačkoj kada, nakon intervencije tamošnjeg MIP-a, daju preko reda pasoše talentovanim mladim naučnicima ili umjetnicima sa Balkana.
No, te zemlje su članice EU, a Crna Gora to nije; crnogorska država je pod nadzorom EU, ugovorno vezana i tek treba da položi test da bi postala kandidat za članstvo. Drugim riječima, ako žele da Crna Gora postane član evropske porodice, onda nadležni u Vladi Crne Gore ne mogu ignorisati evropske kolege kao što to vole da rade sa predstavnicima nekih domaćih nevladinih organizacija, poput „nepoželjnog“ MANS-a.
Pravila igre: Prosto, ako želiš u Evropu onda moraš poštovati pravila evropske igre.I biti spreman na zaštitu državnih a ne partijskih ili grupnih interesa.
Da je bilo te svijesti, dosije Taksina Šinavatre bio bi širom otvoren pa bi se znalo je li i koliko čovjek uložio para u Crnu Goru ali bi i javnost bila upoznata sa činjenicom da taj „zloglasni svjestki kriminalac“ nije na Interpolovoj listi nego redovnom linijom putuje do Pariza ili Ciriha i svuda po Evropi... Znalo bi se, takođe, da priča o međusobnom izručenju osuđenika Podgorice i Beograda ima dva kraja i da upravo Tadićeva vlast ne želi isporučiti Podgorici osumnjičene i osuđene za ratne zločine...
Svi ovi slučajevi, kao i posljednja nepotrebna uzbuna oko ekonomskog državljanstva, ukazuju da vlast, ukoliko želi s obje noge u EU, mora da kreira sposobnu državnu administraciju a ne tek birokratski servis koji upravlja državom. Istovremeno, to znači i poštovanje osnovnih pravila rada uprave, prvenstveno - javnosti rada kao osnovnu branu za zloupotrebe i mahinacije. Možda bi onda bilo manje afera i manje sumnji u visoku korupciju a više povjerenja u državu i njene službenike.
Draško Đuranović
