Led se neće otopiti kada sredinom januara bude izabran novi poglavar Srpske pravoslavne crkve: Crnogorska crkva ostaće „nepomenica“ za kler u Beogradu i njihove ispostave po Crnoj Gori.
Prema ocjenama dobrih poznavalaca prilika u vrhu SPC, ko god bude izabran za patrijarha, srpska crkva neće promijeniti dosadašnju strategiju. „Crnogorska pravoslavna crkva ne udovoljava pojmu ’crkva’ - eklisia. Ona nije nastala raskolom u nekoj crkvi, iza nje ne stoji u nastanku neki episkop, klir, narod. Ona je za pravoslavlje produkt političkih okolnosti i ambicija”, objašnjava za Portal Analitika stav srpske crkve Živica Tucić, vjerski analitičar iz Beograda.
Politika prije vjere: Vrh SPC-a smatra da se niko od vladika i episkopa crnogorske crkve nije odvojio od SPC, već da je crnogorsku crkvu formirao raščinjeni crkveni velikodostojnik zajedno sa sveštenstvom koje je takođe raščinjeno u matičnim crkvama. To su sve razlozi da crkvena vlast u Beogradu tvrdi kako CPC nema apostolsko prijemstvo u Crkvi, odnosno neprekinutu nit od apostola do rukopolaganja.
„Ako se u Crnoj Gori govori o paralelnim dvema crkvama, to je zaista pogrešno. Postoji samo jedna crkva. Nije korektno od medija da smatraju da postoje dve crkve“, izričit je Tucić, napominjući da se, kada je o crnogorskoj crkvi riječ, radi o „klasičnom politizovanju pitanja“.
I Stevo Vučinić, predsjednik Odbora za promociju interesa Crnogorske pravoslavne crkve, smatra da je ovdje riječ o politici - ali hegemonističkoj. „Nepriznavanje Crnogorske crkve je politički odnos prema Crnoj Gori. Srpska crkva, kao posljednji ostatak srpskih okupacionih snaga iz 1918. godine, u stvari priziva silu i nasilje kojim bi povratila red i poredak u Crnoj Gori po mjeri velikosrpskih interesa“, kaže Vučinić.
Amfilohije (ne) odlučuje: Izbor novog patrijarha, po pravilu, može da donese izvjesne promjene. Zato se u krugovima bliskim crnogorskoj vlasti već duže pokušava odgonetnuti enigma: da li će, ukoliko bude izabran za poglavara SPC, mitropolit Amfilohije kao vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve pokušati sa nove pozicije da riješi i crnogorski crkveni spor?
Neki uticajni ljudi iz vrha DPS-a, poput Filipa Vujanovića i Svetozara Marovića, nadaju se da bi, u slučaju da postane prvi čovjek SPC, Amfilohije - porijeklom Crnogorac i rođeni Moračanin – mogao da promijeni odnos prema postojbini. Kao poglavar SPC pred sobom bi imao najveći zadatak i najveće iskušenje: da on - koji slovi ka žustri politički igrač - u smiraj života i na vrhu crkvene hijerarhije pokuša da spaja umjesto da razdvaja pastvu u Crnoj Gori.
Ima i onih koji priželjkuju da mitroplit Amfilohije ne pobijedi u izbornoj utakmici, vjerujući da bi se - raspršenih snova da će postati srpski poglavar - osmjelio da Cetinjsku mitropliju povede u pravcu distanciranja od Beograda.
Upućeni u politički život srpske crkve ocjenjuju da nijedan opisani scenario - nije realan. Vjerski analitičar Tucić, u razgovoru za Portal Analitika, tvrdi da je, što se tiče crnogorskog crkvenog pitanja, potpuno nebitno ko će zasjesti na tron srpskog patrijarha jer se pitanje crnogorske crkve ni u kom slučaju - neće otvarati.
„Mitropolit Amfilohije ne može drugačije da postupi - čak i ako bi postao patrijarh - nego što dopušta pravoslavno crkveno pravo. On, ili ma ko drugi, ne može da po svojoj volji odvaja deo jedne crkve. To bi vodilo u haotične prilike što pravoslavlje ne želi da trpi“, isključiv je Tucić.
Makedonsko „drugačije“ pitanje: Za razliku od negiranja postojanja crnogorske crkve, u Beogradu situaciju u Makedoniji sasvim drugačije tumače: da se Makedonskoj crkvi dogodio se raskol poput onog raskola koji se desio u SPC u Americi, koji je svojevremeno riješio pokojni patrijarh srpski Pavle.
Stoga će prioritetni zadatak novog poglavara SPC biti „traganje za kompromisom“ u Makedoniji. „Što se tiče Makedonske pravoslavne crkve–Ohridske arhiepiskopije, ili dveju ukrajinskih crkava, pored treće koja je deo Moskovske patrijaršije - to su posebni slučajevi koji će se rešavati“, kaže Tucić.
Prošle je sedmice u „Pravoslavnom centru Carigradske patrijaršije“ u mjestu Šambeziju pokraj Ženeve počelo opštepravoslavo savetovanje a jedno od najznačajnijih pitanja bilo je – sticanje autokefalije, crkvene samostalnosti. Tokom skupa u Šambeziju crnogorsko pitanje nije bilo na dnevnom redu, niti je to bilo moguće, prvenstveno zbog većinskog stava drugih pravoslavnih crkava koje ne žele da se zamjeraju Spskoj pravoslavnoj crkvi iza koje sasvim otvoreno stoji srpska država. Za razliku od Crnogorske pravoslavne crkve koju crnogorska država drži u nekom polu-priznatom statusu, Srpska pravoslavna crkva u srpskoj državi uvijek ima vjernog saveznika.
Jedinstvo srpske državne i crkvene strategije: Politička simbioza laičkog i klerikalnog Beograda naspram Crnogorske pravoslavne crkve očigledna je na primjeru registracije CPC u Srbiji. Ministarstvo vjera Srbije nije iskazalo volju da riješi problem registracije CPC-a, već je konstatovano da je zahtjev „neuredan“ i kao takav – odbijen.
Vrhovni sud Srbije je u septembru ove godine poništio rešenje Ministarstva vjera Srbije, navodeći da se Ministarstvo Vjera Srbije „rukovodilo na osnovu crkvenih, a ne državnih zakona“. Sud je potom utvrdio da je Ministarstvo vjera Srbije povrijedilo zakon na štetu CPC i donio presudu da Ministarsvo vjera u ponovnom postupku otkloni nepravilnosti podnetog zahtjeva.
Ministarstvo vjera povjereni zadatak još uvek nije uradilo. Prema informacijama Portala Analitika, direktno je iz vrha vlasti u Beogradu došao signal da se sa registracijom Crnogorske pravoslavne crkve u Srbiji – sačeka.
Crnogorska državna nemoć: I crnogorska država, preciznije čeka. Ali to nije strategija već odsustvo smislenog rješavanja krupnog državnog problema.
Činjenica da Srpska pravoslavna crkva državi Crnoj Gori ne polaže račune, niti prijavljuje poreze, niti poštuje naredbe o zaštiti kulturno-istorijskih spomenika dovoljna je ilustracija da se zaključi kako je princip odvojenoti države i crkve, na crnogorskom primjeru, sveden na karikaturalnu inferiornost države spram Srpske pravoslavne crkve.
Slučaj limene crkve na Rumiji je pravi simbol nemoći crnogorske države. Premda je rješenje o uklanjanju crkve donešeno još jula 2005. godine, država Crna Gora nije bila u stanju da – čak ni tri godineod proglašenja nezavisnosti - sprovede sopstvene odluke. Prema informacijama Portala Analitika, posljednji ozbiljniji državni plan ulanjanja crkve sa vrha Rumije osmišljen je prošlog ljeta. Informacije su, međutim, brzo iz državnog aparata „procurele“ do militantnih crkvenih kkrugova. U Baru je, negdje sredinom avgusta, čak bila okupljena naoružana grupa, spremna da se suprotstavi svakoj akciji uklanjanja crkve SPC. Spremnost na obračun je, izgleda, iznenadila ljude iz vrha državnog crnogorskog aparata. Nakon konsultacija u vrhu, preovladalo je mišljenje da se uklanjanje nelegalno postavljene limene crkve odgodi za „neka druga vremena“.
Opisana epizoda upravo je dokaz da Crnogorska pravoslavna crkva i njene pristalice ne mogu očekivati „čudesni preokret“ nakon izbora novog poglavara SPC.
Zašto bi srpska crkva mijenjala strategiju prema crnogorskoj crkvi kada ni u samostalnoj Crnoj Gori crnogorska crkva ne može, od sopstvene države, da očekuje drugačiji tertman od onog dok je postojala Miloševićeva SRJ?
D.Đuranović
