Njihovi konflikti korijene imaju u davnim vremenima, no ako govorimo o prošlom i ovom vijeku, sve je počelo 1918. godine. Raspadom Ruskog carstva išlo se ka stvaranju SSSR-a, a taj su period karakterisale oprečne odluke o statusu planinskog Karabaha, šire poznatog uglavnom pod nazivom Nagorno-Karabah.
0
Najprije je odlučeno kako bi ta regija trebalo da pripadne Jermenskoj SSR. No, uskoro je Staljin to preinačio, pa je Nagorno-Karabah 1923. postao autonomni dio u okviru Azerbejdžanske SSR. Istorijski izvori navode kako su 94 odsto populacije te oblasti tada činili etnički Jermeni.
Verbalno mimoilaženje preraslo u sukob
Kremlj se lako nosio sa sporadičnim protestima jermenske strane, u međuvremenu su znatno bitnije teme, a potom i Drugi svjetski rat, isplivale u prvi plan, no nije se to dobro završilo. Još i prije raspada SSSR-a, 1988. godine, dolazi do oružanog sukoba Jermena u Nagorno-Karabahu i Azerbejdžana.
Sve je počelo referendumom, na kojem je odlučeno da ta regija bude ujedinjena sa Jermenskom SSR. No, nijesu na referendumu učestvovali Azerbejdžanci iz te oblasti. Nešto što je počelo kao debata i verbalno mimoilaženje, uskoro je postalo oružani sukob.
Iza svega ostali egzodusi i ruševine
Ipak, do najvećih borbi došlo je 1992. godine, kada je u pitanju bio sasvim otvoren rat između Jermenije i Azerbejdžana. Dvije godine kasnije, Jermenija je uspostavila kontrolu nad većinom Nagorno-Karabaha, no posljedice su bile mučne – iz Azerbejdžana je raseljeno 230.000 Jermena, a iz Jermenije i Nagorno-Karabaha gotovo 800.000 Azerbejdžanaca.
Kraj prvog rata proglašen je 1994. godine, no tada je Nagorno-Karabah bio regija pustoši i ruina, a naročito dramatične fotografije stizale su iz grada Agdama, koji je gotovo razrušen do temelja.
Potpisavši sporazum u Biškeku, dvije strane obavezale su se na primirje, pri čemu je Nagorno-Karabah formalno ostao u granicama Azerbejdžana.
Tim sporazumom, međutim, predviđen je bio i pojas razgraničenja, koji je ubrzo postao jedna od tri granice sa najvećim prisustvom vojske na planeti.
Novi rat trajao znatno kraće
Primirje su narušavali povremeni sukobi, možda i najveći dogodio se 2016. godine, a sve je iznova eskaliralo 2020. Drugi rat za Nagorno-Karabah, međutim, trajao je znatno kraće – intenzivne borbe tekle su od septembra do novembra, a poginule su hiljade vojnika.
Sve se završilo početkom novembra 2020, kada su azerbejdžanske snage uspostavile kontrolu nad gradom Šušom, dolazeći na desetak kilometara od Stepankerta, prijestonice samoproglašene republike Arca (Nagorno-Karabah).
Uslijedilo je primirje, premijer Jermenije Nikol Pašinjan i predsjednik Azerbejdžana Ilham Alijev, uz posredovanje predsjednika Rusije Vladimira Putina, potpisali su sporazum, pa su sve borbe stale 10. novembra 2020. godine.
To je dovelo do velikog nezadovoljstva u Jermeniji, građani su organizovali proteste protiv Pašinjana, kojeg su proglašavali “izdajnikom”. Sa druge strane, primirje je dovelo do velikog slavlja na ulicama Azerbejdžana.
Dvije godine kasnije, situacija na granici dvije države nije naročito bolja. Da je tako, uvjerili smo se i sinoć. No, ovog puta, borbe nijesu vođene u Nagorno-Karabahu, već na teritoriji Jermenije.
