Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić "žrtvovao" je svog premijera u pokušaju da smiri proteste koji su zahvatili gradove širom Srbije, koji predstavljaju veliki izazov njegovoj decenijskoj vlasti, piše Njujork tajms.
Premijer Miloš Vučević, blizak saveznik predsjednika Vučića i nominalni lider Srpske napredne stranke, rekao je da podnosi ostavku kako „ne bi dodatno podigao tenzije u društvu“ – samo nekoliko sati nakon što je Vučić zahtjevao „hitnu i sveobuhvatnu rekonstrukciju vlade“.
Vješt u manevrisanju unutar duboko polarizovane srpske politike, kao i između Rusije i Zapada, Vučić ima dugu istoriju izbacivanja svojih saveznika, barem na neko vrijeme i izbacivanja opozicionih stranaka iz ravnoteže. Protivnici su se trudili da ga izazovu na izborima, ali su se priključili protestima koje vode studenti, navodi Njujork tajms.
Nije jasno da li će odlazak premijera smiriti ili možda čak eskalirati proteste širom zemlje, koji su podstaknuti javnim gnijevom zbog smrti 15 ljudi u novembarskoj nesreći na Željezničkoj stanici u Novom Sadu.
Studenti, koji već nedeljama blokiraju fakultete, okupili su se u utorak ispred sjedišta vladajuće stranke u Novom Sadu, gdje su neidentifikovane pristalice pretukle nekoliko studenata. Zid stranačkih prostorija bio je prekriven grafitima sa natpisima „Ubice“, „Lopovi“. Aktivisti koji se protive vladi nastavili su proteste i u Nišu.
Vučić je u ponedeljak obećao da će ispuniti jedan od glavnih zahtjeva studenata – objavljivanje ugovora i drugih dokumenata vezanih za rekonstrukciju Željezničke stanice u Novom Sadu, koju je sprovela kineska kompanija i njeni podizvođači.
Većina početnih zahtjeva studenata je ispunjena, uključujući procesuiranje odgovornih za katastrofu i smjenu ministara koji su nadgledali projekat rekonstrukcije, uključujući ministra za saobraćaj i infrastrukturu, kao i ministra trgovine, piše Njujork tajms.
Međutim, kako su protesti dobili na zamahu, opozicioni političari su počeli da zahtjevaju da Vučić formira „prelaznu vladu“.
„Vučić pokušava da kupi vrijeme, očekujući da će protesti utihnuti“, rekao je Dragomir Anđelković, politički analitičar koji podržava studente. Protesti će, kako je dodao, trajati jer je ostavka premijera „samo pokušaj nove prevare“, navodi Njujork tajms.
Predsjedništvo Srbije nekada je bilo uglavnom ceremonijalna pozicija, ali otkako je Vučić preuzeo funkciju predsjednika nakon izbora 2017. godine, nakon mandata kao premijer, postalo je dominantni centar moći u Srbiji i fokus bijesa opozicije.
Politička kriza u Srbiji, u kojoj je zet predsjednika Trampa, Džareda Kušner, radio na dogovoru za luksuzni hotel Trampa u centru Beograda, izaziva dilemu za novu američku administraciju. Pod predsjednikom Bajdenom, Sjedinjene Američke Države su pokušale da privuku Vučića, pokušavajući da ga odvoje od tradicionalno bliskog partnerstva Srbije sa Rusijom, a opozicioni političari su ih kritikovali zbog preblagog pristupa predsjedniku Srbije.
Politika Bajdenove administracije dala je određene rezultate, uključujući tajnu prodaju skoro milijardu dolara vrijedne srpske municije i naoružanja, koje će koristiti Ukrajina protiv ruskih snaga, kao i podršku Srbije rezolucijama Ujedinjenih nacija koje osuđuju rusku invaziju, piše Njujork tajms.
Međutim, Srbija je čvrsto odolijevala pritiscima da se pridruži zapadnim sankcijama protiv Rusije i usvojila je ruske stavove u odgovoru na proteste, uz tvrdnje Vučića da su protesti pokušaj da se izvede „obojena revolucija“ pod vođstvom „agenta“ sa Zapada. Srbija je prošle nedelje deportovala pet aktivista iz Hrvatske, koje je optužila za pomoć srpskim grupama uključenim u proteste.
Srbija je aplicirala za članstvo u Evropskoj uniji 2009. godine, ali su njeno usmjerenje prema Rusiji, sumnje u posvećenost demokratiji i drugi problemi usporili su ulazak. Neki analitičari i diplomate kažu da Rusija podstiče proteste kako bi vršila pritisak na Vučića da napusti svoje „periodično udvaranje Zapadu“. Srpski ratni veterani pridružili su se nedavnom protestu mašući ruskim zastavama, piše list.
U poslednjim godinama bilo je više protesta u Srbiji protiv Vučića, ali trenutni su dobili podršku. Među onima koji su iskazali podršku ili barem simpatiju prema demonstrantima su sindikat zaposlenih u državnom javnom servisu RTS i srpski teniser Novak Đoković, čija je porodica u prošlosti bila glasna u podršci predsjedniku Vučiću, pišu.
Prethodni protesti – protiv kovid restrikcija, demokratskog nazadovanja, nasilja i velikog rudnika litijuma — uglavnom su se ograničili na Beograd, i na kraju su se ugasili. Međutim, pad nadstrešnice u Novom Sadu i optužbe za korupciju u građevinskim ugovorima izazvali su bijes mnogo dalje od glavnog grada, postajući katalizator za šire nezadovoljstvo protiv autoritarnih zvaničnika, raširene korupcije i medijskog prostora koji dominiraju pro-vladini tabloidi i izuzetno pristrasna državna televizija.
Protesti u Beogradu, Novom Sadu i drugim gradovima privukli su desetine hiljada ljudi, parališući saobraćaj. Veličina i upornost demonstracija upoređuju se sa nemirima iz kasnih 1990-ih koji su 2000. godine srušili Slobodana Miloševića, autoritarnog lidera Srbije koji je svoju zemlju gurao u seriju katastrofalnih ratova protiv svojih susjeda, piše Njujork tajms.
