Andrej Saharov, sovjetski disident i fizičar, tvrdio je da represija kod kuće uvijek prerasta u nestabilnost u inostranstvu. Njegov život je bio dokaz za to. Njegovo unutrašnje izgnanstvo ukinuo je 1986.
Mihail Gorbačov, posljednji lider Sovjetskog Saveza, je kao arhitekta glasnosti oslobađao političke zatvorenike i tolerisao slobodu govora. Nije slučajno što se Gorbačovljevo odbacivanje represije poklopilo sa završetkom hladnog rata.
Danas se Saharovljeva teza još jednom demonstrira — obrnuto. Prema Memorijalu, grupi za ljudska prava, Rusija ima više nego dvostruko uvećan broj političkih zatvorenika nego na kraju sovjetske ere. Memorijal, kojem je Saharov pomogao da se dokumentuju sovjetska zlostavljanja, i sam je označen kao „strani agent“ i napadnut je od nasilnika koje sponzoriše država.
Istovremeno, odnosi Rusije sa Zapadom su takođe ušli u mračnu fazu. Da bi opravdao represiju kod kuće, predsjednik Vladimir Putin poručuje svom narodu da je zapadna politika osmišljena da uništi ruski način života. Putin sada ugrađuje hladnoratovsku konfrontaciju u svoje odnose sa Zapadom. Njegovi lideri treba da se pripreme za ono što slijedi.
Trećina budžeta ruske vlade troši se na bezbjednost i odbranu
Najnovija faza represije počela je 2020. trovanjem Alekseja Navaljnog, najpoznatijeg ruskog političkog zatvorenika i dobitnika prošlomjesečne nagrade Saharov Evropskog parlamenta za slobodu misli. Navaljni je preživio napad, a zatim bio zatvoren i zlostavljan u Kaznenoj koloniji broj 2, jednom od najstrožih zatvora u zemlji.
Od tada je organizacija Navaljnog proglašena nezakonitom i veliki dio njegovog tima je protjeran iz zemlje. Oni koji su ostali su proganjani. Lilija Čaniševa je 9. novembra uhapšena i sada joj prijeti deset godina zatvora jer je radila za Navaljnog dok je njegova organizacija još bila legalna.
Mreža se širi izvan politike. Istog dana, Sergej Zuev, 67-godišnji rukovodilac vrhunskog liberalnog univerziteta u Rusiji, koji se oporavlja od liječenja srca, odveden je iz kućnog pritvora u zatvorsku ćeliju, možda da bi iznudio lažno priznanje u izmišljenom slučaju.
Trećina budžeta ruske vlade troši se na bezbjednost i odbranu. Veliki dio ovoga je usmjeren ka unutra, na ljude koje The Economist prikazuje ove nedjelje u ovom dokumentarnom filmu – ljude kojima je dosta Putinove vladavine i korupcije njegovog režima.
Kako su prihodi opali, a nezadovoljstvo raslo, tako su i mnoge ruske policijske i bezbjednosne službe nabujale. Sa 10% više osoblja nego 2014. sada su brojčano veće od aktivnih vojnih snaga Rusije.
Kod Putina represija se ne zaustavlja. Neće moći da povrati prosperitet koji mu je pomogao da podigne rejting tokom prve decenije na vlasti. Istina, ekonomija tvrđave koju je Kremlj razvijao od 2014. može da izdrži sankcije, posebno kada su cijene energenata visoke, kao sada. Ali Rusija, koja više liči na Iran nego na Kinu, nema dinamiku da generiše održiv i snažan rast.
Otuda logika konfrontacije. Sovjetski vladari su vodili hladni rat sa vrha ideologije komunizma. Ruske sekurokrate tvrde da tradicionalne vrijednosti porodice, kulture i istorije kvari liberalni i razuzdani Zapad i da samo oni mogu da ih brane.
Borba protiv Zapada omogućava Kremlju da sve one koji mu se protive – novinare, borce za ljudska prava i aktiviste – prikaže kao strane agente. Na ovaj način, Putinov režim zavisi od antizapadne ideologije u njegovoj politici, baš kao što njegov prosperitet zavisi od nafte i gasa.
Diktatori uporno tvrde da je način na koji se ophode prema svojim podanicima pitanje suvereniteta. U stvari, represija je svačija stvar. Jedan od razloga je taj što su ljudska prava univerzalna. Drugi je da se nasilje kod kuće širi izvan granica zemlje.
Zapadni političari bi trebalo da primijete razlike između Kremlja i ruskog naroda
I Rusija i Bjelorusija, gdje je diktator Aleksandar Lukašenko koji ima podršku Kremlja, ubijale su disidente u inostranstvu. Rusija je oborila putnički avion, a Bjelorusija otela jedan da bi uhapsila lokalnog disidenta. Poljska i Litvanija su bjeloruskoj opoziciji u samoizgnanstvu ponudile sklonište. Uz podršku Kremlja, Lukašenko se sveti tako što ubacuje izbjeglice sa Bliskog istoka i prebacuje ih ka svojim granicama da izazove humanitarnu krizu.
U većem obimu, Putin se miješa u zapadne izbore, podstiče propagandu protiv vakcine i vodi posredničke ratove sa Amerikom u Africi i na Bliskom istoku. On koristi obećanje o dodatnim isporukama gasa da oslabi veze između Evropske unije i zemalja poput Ukrajine i Moldavije. On je još jednom okupio trupe na ukrajinskoj granici i šalje nuklearne bombardere u Bjelorusiju.
Dobra vijest je da kao što većina sovjetskih ljudi nije vjerovala u prednosti komunizma nad kapitalizmom, tako i većina Rusa ne vjeruje u prednosti konfrontacije. Pored sve Putinove propagande, dvije trećine ima pozitivan stav prema Zapadu. Skoro 80% navodi da Rusija treba da ga vidi kao partnera i prijatelja. Ovo je najizraženije među mladima, koji odbacuju državno nasilje i zalažu se za ljudska prava.
Zapadni političari bi trebalo da primijete ove razlike između Kremlja i ruskog naroda. Jedan odgovor je usklađivanje sankcija i njihovo fokusiranje na moćne Ruse koji pljačkaju državu i zlostavljaju narod. To podrazumijeva da se zapadne zemlje suprotstave lobiranju sopstvenih uslužnih djelatnosti, koje se bogate pomažući Putinovim prijateljima da peru svoju reputaciju, prave svoju legalnu osvetu i skrivaju svoje nezakonito bogatstvo.
Pogled naprijed
Oni takođe treba da počnu da postavljaju temelje postputinovskoj Rusiji. Niko ne zna da li će to doći za nekoliko godina ili decenija. Ali teško je očekivati da Putinov sistem preživi.
Zapad stoga treba da ulaže u ljude koji dijele njegove vrijednosti. Trebalo bi da govori protiv kršenja ljudskih prava u Rusiji. Poplava ruskih studenata, novinara i intelektualaca željnih boljeg života će se povećati. Zapadne vlade bi trebalo da im se prilagode.
Letonija i Litvanija su domaćini nezavisnim medijima i disidentima. Ruskim studentima treba dobrodošlica na zapadne univerzitete. Time Zapad ne bi pomogao samo žrtvama Putinove represije, već bi pomogao i sam sebi.
