Predakceleracijski program „BoostMeUp'' predstavlja nacionalnu platformu u okviru koje se najbolji crnogorski startup-ovi razvijaju i lansiraju na tržiše. CIlj je povećanje konkurentnosti i digitalizacija privrede Crne Gore kroz razvoj inovativnog ekosistema i kreiranje inovativnih kompanija, podizanje znanja i vještina, kreiranje novih vrijednosti, preduzetničke kulture i olakšanog pristupa regionalnim i međunarodnim tržištima.
Vodeći partner na programu je Inovaciono-preduzetnički centar „Tehnopolis”, a partneri su Naučno-tehnološki park Crne Gore, IT kompanija „Amplitudo” i Crnogorski Telekom. O programu je govorila Marijeta Barjaktarović-Lanzardi v.d. generalne direktorice Direktorata za digitalnu ekonomiju i tehnološki razvoj u MER, a sufinansira Ministarstvo ekonomskog razvoja Crne Gore.
Program je u potpunosti usklađen sa prioritetima S3 nacionalne strategije kojom se potencira novi model ekonomskog razvoja zasnovan na ciljanoj podršci naučno-istraživačkim i inovativnim aktivnostima.
U programu učestvuje 10 ekipa koje prolaze petomjesečni program obuka u okviru kojih će savladati šest modula: razvoj biznis modela; marketing istraživanje i analiza tržišta; razvoj tehnologije i prototipiranje; zaštita intelektualne svojine; pitching vještine i finansijski menadžment.
Za najboljih šest timova je, osim ekspertske, predviđena i finansijska podrška u iznosu od po 6.000 eura, dok će tri pobjedničke ideje biti odabrane na finalnom nadmetanju - Montenegro Pitching Competition.
Specijalna nagrada za najbolje biće putovanje u SAD tj. mogućnost predstavljanja ideja potencijalnim investitorima, koji obezbjeđuje startup inkubator Digital Den, kao jedan od partnera projekta. Poseban kvalitet programa i ove godine čine međunarodni, regionalni i nacionalni mentori kao što su Tanja Senekovič (Slovenija), Petra Karanikić (Hrvatska), Vladimir Nedović (Holandija), dr Nedeljko Milosavljević i dr Đorđe Ćelić (Srbija), Darko Ivanović (Crna Gora) i dr.
Doprinos “BoostMeUp” programa u kontekstu S3 nacionalne strategije
Crna Gora se u oblasti politike inovacija opredijelila za koncept pametne specijalizacije (S3), čime je pametna specijalizacija postala ključni element ekonomske politike.
Identifikacijom ključnih razvojnih prioriteta, raspoloživi programi podrške na nacionalnom nivou usmjeravaju se i fokusiraju na S3 prioritete, čime se ostvaruje efekat povezivanja investicionih prioriteta, osnaživanja razvoja inovacione zajednice, ali i otvaraju mogućnosti prekograničnog i međunarodnog umrežavanja sa državama koje imaju ista ili slična fokusna područja.
U tom smislu, odluka je da se raspoloživi inovacioni programi fokusiraju na S3, pa time i predakceleracijski program. Cilj ovog programa je angažovanje strateškog partnera koji postaje transparentan posrednik u kreiranju i implementaciji predakceleracijskog programa za startapove putem kojeg se podržavaju preduzetnici u validaciji njihove inovativne ideje na tržištu i daljem usavršavanju startap projekata. Riječ je o prvom stepenu podrške razvoja inovativne ideje, na koji trebaju da se nadovezuju drugi instrumenti.
U tom smislu, rezultati programa u prethodne dvije godine opravdali su naša očekivanja, a tome u prilog ide činjenica da su neki od njih već postali spremni za nastavak finansiranja kroz ranu fazu razvoja startapova, dobitnici su brojnih takmičenja za startapove i privukli su pažnju investitora.
Dugoročni značaj projekta za razvoj inovacionog i startup ekosistema Crne Gore
Predakceleracijski program treba da ukaže da li je neka ideja inovativna ili ne i osnaži neformalne i formalne startap timove u smislu jačanja njihovih kapaciteta za razvoj te ideje i približavanje tržištu. Ako program stavimo u kontekst S3, gdje se priča odvija oko prioriteta koji su prepoznati kao jača strana naše privrede ili izuzetan potencijal za razvoj, a koji inovacije mogu dodatno da osnaže, jasno je da preakceleracijski program ima za cilj da osnaži startap zajednicu, stimuliše generisanje inovativnih ideja u ciljanim oblastima, a time dugoročno utiče na razvoj ekonomije zasnovane na znanju i inovacijama.
Izazovi crnogorskih startup timova i kompanija na tržištu
Na osnovu iskustva koje imamo u saradnji sa startap zajednicom, kao najveći izazovi startapova istakli su se:
- Nedostatak vještina poput preduzetničkih vještina, vještina prezentacije, pregovaračkih vještina i sl.;
- Nedostatak iskustva u razvoju startap-a;
- Nedooljno jaki kontakti sa ekspertima iz oblasti, a radi sticanja znanja o širem kontekstu razvoja ideje i njenoj održivosti;
- Povezanost sa lokalnom startap zajednicom;
- Povezanost sa međunarodnim partnerima kao izvor iskustva i znanja za kreiranje poslovnih modela;
- Finansiranje rane faze razvoja stratapova;
- Koncept poslovnih anđela, crowdfunding platformi i fondova rizičkog kapitala u povoju.
Podsticajne mjere za inovacije su jedna od konkretnih mjera kojima se stimuliše razvoj startapova u Crnoj Gori i to putem poreskih olakšica, za njih posebno značajnih u domenu oslobađanja od poreza na dohodak fizičkih lica i prireza na porez, kao i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, što je direktan podsticaj jačanju startap timova i zapošljavanju. Takođe, porez na dobit pravnih lica koji može ostvariti investitor koji ulaže u startap, svojevrstan je podsticaj za njihov dalji razvoj.
Smjernice za inovatore, preduzetnike i kompanije u smislu samoodrživosti i proaktivnosti
Jedan od osnovnih, prvih koraka je analiza tržišta – ciljnih grupa, konkurencije, sličnih inovativnih rješenja i sl.
Drugi korak su konsultacije sa ekspertom iz oblasti i povezivanje sa lokalnom zajednicom. Korišćenje raspoloživih kapaciteta i podrške inovacionih infrastruktura gdje se, osim prostora, može ostvariti jačanje vještina neophodnih za razvoja startp ideja i biznisa.
Globalno povezivanje, koje otvara svijest o prekograničnim dometima inovacije. Uključiti tim u sve programe jačanja posebnih vještina. Komunicirati sa institucijama koje obezbjeđuju finansiranje iinformisanje o raspoloživim izvorima finansiranja i zakonskim olakšicama.
Saradnja države i privatnog sektora u procesu razvoja inovativne djelatnosti i ekosistema
Ta saradnja je zapravo je ključna. Država kreira politiku inovacione djelatnosti kako bi sistem inovacija učinila efikasnim i otvorenim, a krajnji korisnik je upravo inovaciona zajednica.
Tokom prošle godine fokus je upravo bio na kreiranju koncepta institucionalnog okvira za inovacije i pametnu specijalizaciju koji će sistemski urediti kanale i način saradnje države sa ostalim učesnicima u ovom procesu – naučnoistraživačkom zajednicom, privredom i civilnim sektorom.
Vodeći se potrebom definisanja jasnog nacionalnog sistema implementacije inovacija i pametne specijalizacije, koji će omogućiti efikasno upravljanje procesom, kontinuirane konsultacije sva četiri sektora, kao i adekvatan i kvalitetan monitoring i evaluaciju, Crna Gora je tokom 2021. godine osnažila inovacioni ekoistem uspostavljanjem novog Savjeta za inovacije i pametnu specijalizaciju iuspostavljanjem Fonda za inovacije Crne Gore, koji omogućava sprovođenje inovacione politike kroz obezbjeđivanje i realizaciju sredstava za podsticanje inovacione djelatnosti, sa posebnim fokusom na S3.
Kruna svih napora na kreiranju adekvatnog institucionalnog okvira, koji je usklađen sa EU preporukama, jeste odluka Savjeta za inovacije i pametnu specijalizaciju kojom se zvanično i uspostavila nova arhitektura sistema inovacija i pametne specijalizacije u decembru 2021. godine, čime je Crna Gora postala prva zemlja Zapadnog Balkana koja je uskladila nacionalni okvir sa preporukama EU. Generalni direktorat Udruženi istraživački centar (DG JRC) Evropske komisije pozdravio je odluku Savjeta i pružio ekspertsku podršku nacionalnom S3 timu. Ovako postavljen okvir omogućava uključivanje svih ciljnih grupa, u prvom redu privrede, u proces kreiranja i implementacije politike inovacija.
Budućnost digitalnih inovacija na lokalnom (nacionalnom), ali i na globalnom nivou
Crna Gora je prepoznala značaj razvoja zasnovanog na znanju i inovacijama, te posebnost uloge startap zajednice u tom smislu, pa u skladu sa tim reformisala, kako institucionalni, tako i programski okvir za inovacije i omogućila poseban set podsticaja za obavljanje inovacione djelatnosti.
Tako postavljen sistem razvoja inovacija omogućava njegovu otvorenost, efikasnost i jača pozicije istog za umrežavanje na svim nivoima, što je ključni preduslov daljeg razvoja. Tako da u pogledu razvoja nacionalnog sistema inovacija imamo dobre osnove i u perspektivi se on gradi na način da bude spreman za globalne izazove.
Inovacije su ključ konkurentnosti i najrazvijenije zemlje upravo svoj razvoj zasnivaju na inovacijama, jer takav koncept razvoja je najotporniji na krize i potrese na tržištima i kroz inovacije se brzo kreira odgovor na novu realnost. Inovacije su budućnost razvoja, kako na lokalnom, tako i na globalnom nivou.
