Razvoj energetike trebalo bi bazirati na hidro i sunčevoj energiji, te gasu iz podmorja, ocijenio je redovni profesor Univerziteta Crne Gore za hidrologiju i kartografiju prof. dr Mihailo Burić.
''O energetici danas odlučuju priučeni političari, NVO i eko-romantičari bez stručnog znanja. Crna Gora će se naći u nevolji, ukoliko se ne budu pitali ljudi od znanja, struke i iskustva'' rekao je Burić i naglasio da bi prostornim planom, čija izrada je u toku, trebalo predvidjeti rješenja za izvoz električne energije, što bi mogli omogućiti hidro, a vjerovatno i potencijali gasa.
Hidroelektrane
''Moguća je valorizacija HE na Morači (694 GWh/g), HE Kruševo na Pivi (332 GWh/g,), HE Komarnica (231 GWh/g), Bilećkog jezera ( 340 GWh/g preko HE Risan) i prevođenje velikih voda Gornje Zete u jezero Krupac za HE Perućicu ( 77,75 do 127 GWh/g). To je ukupno novih impozantnih 1.724 GWh/g, što je blizu postojeće prosječne godišnje proizvodnje HE Piva i Perućica zajedno. Riječ je o potencijalima bez Ibra, Ćehotine, Lima i Tare'' objašnjava Burić.
Upozorava da se prilikom planiranja i projektovanja HE na Morači mora uzeti u obzir da će na postojeće i buduće hidropotencijale negativno uticati klimatske promjene, imajući u vidu da je, prema njegovoj analizi, trend promjene srednjeg godišnjeg proticaja naših vodotoka u konstantnom padu.
''Morača će, sa početnih 170 m3/s, na kraju 2050. godine opasti na 102 m3/s (VS Podgorica), pri čemu Morača, prije sastava sa Zetom, presušuje, a Zeta obezbjeđuje dalji proticaj, dobrim dijelom zahvaljujući akumulacijama jezera Krupac i Slano. Tara sa početnih 26 m3/s na kraju 2050. godine opašće na 10 m3/s (VS Trebaljevo), pri čemu Tara presušuje uzvodno od Mateševa. Zato se mora shvatiti da je bolje tokom ljeta imati jezera u koritima rijeka, nego suva korita. Kako stvari stoje, nas će klimatske promjene dovesti u situaciju potrebe izgradnje novih brojnih hidroakumulacija, ne samo zbog energetike'' ocjenjuje Burić.
Nesporno je, navodi, da je formiranjem akumulacije Bilećko jezero potopljeno pet kvadratnih kilometara teritorije Crne Gore od 27 kvadratnih kilometara njegove ukupne površine, te da sliv na crnogorskoj teritoriji čini od 37 do 45 odsto ukupnog sliva Bilećkog jezera.
''Dotok u akumulaciju sa sliva Crne Gore iznosi do 32 m3/s. Zapremina akumulacije koja pripada Crnoj Gori iznosi 24 odsto ukupne akumulacije Bilećkog jezera. Udio Crne Gore u proizvodnji postojećih hidroelektrana Hidrosistema Trebišnjica, prema studijama, kreće se do 488,4 GWh. Moguće je korišćenje dijela Bilećke akumulacije na teritoriji Crne Gore izgradnjom HE u Risnu, instalisane snage 96 MW, a prosječnu godišnju proizvodnju oko 340 GWh, uz instalisani proticaj od 30 m3/s. Zahvat bi bio na Bilećkom jezeru na 400 metara nadmorske visine, a odvodni tunel na 360 metara nadmorske visine. Tunel bi bio dug 30 km, a njegov prečnik 4,7 metara. Na kraju tunela je vodostan, od kojeg se voda odvodi pod pritiskom do HE Risan na deset metara nadmorske visine'' predlaže Burić.
Termoelektrane
Prema grubim procjenama, navodi, u našem podmorju postoji rezerva gasa od 163x10x9 kubika, što bi omogućilo funkcionisanje gasne elektrane od 1.575 GWh/godišnje 197 godina. Burić smatra da je gas uz hidroenergiju energent budućnosti Crne Gore, jer je prihvatljiviji od uglja i nafte. Nije saglasan sa kadrovskom politikom u ovoj oblasti.
''Nikako nije trebalo smijeniti doktora geofizike Vladana Dubljevića, koji je od početka vodio projekat istraživanja nafte i gasa. Nikako nije trebalo ,,politički“ smijenjivati već imenovane timove za PPCG. Mnogo je loša ta politika ,,ja ga naučim ili naslijedim, a on poslije zna bolje od mene“, ocjenjuje Burić.
Smatra da je ugalj potrebno koristiti dok ga ima, odnosno dok ne bude zamijenjen, jer je važan za stabilnost energetskog sistema.
''Rezerve uglja Pljevaljskog basena su ograničene na 200 miliona tona, pa ne bi trebalo graditi TE Pljevlja II, već hidroelektrane, a uglja što preostane, eventulno koristiti u komercijalne svrhe'' predlaže Burić.
Ukazujući na klimatske uslove Crne Gore, Burić ocjenjuje da su energija sunca i vjetra realni energetski obnovljivi potencijal koji bi obavezno trebalo koristiti. Smatra da je u javnosti pogrešno stvoren utisak da ovaj potencijal može bitnije uticati na ukupne bilanse i potrebe Crne Gore.
''Ovakvo shvatanje može proizvesti probleme u javnom mnjenju, zbog čega ga treba objektivizirati i svesti na realnu mjeru, prema učešću u ukupnim energetskim potrebama. To bitno utiče na blokiranje iskorišćavanja hidroenergije, koja je dio naše neposredne i nezaobilazne budućnosti'' objašnjava Burić.
Sunce i vjetar
Umjerena klima u Crnoj Gori, smatra Burić, solidan je okvir za privredne aktivnosti. To se, kako navodi, najrealnije vidi kroz visinu padavina od 802 kod Pljevalja do 3.237 mm godišnje kod Cetinja, dužinu sunčevog sjaja sa 1.629 u Pljevljima do 2.527 časova godišnje u Baru i srednje godišnje temperature vazduha od 4,6 stepeni u Žabljaku do 15,7 stepeni u Herceg Novom. Navodi da je brzina vjetrova različita, pa su najčešći od jedan do deset m/s, rijetko preko, dok se tišine kreću od 0,13 odsto u Baru do oko 15 odsto u Pljevljima i Podgorici. Burić ukazuje da se energija vjetra pokazala kao koristan izvor te da su solarni paneli odavno ugrađivana na zgradama na Primorju, a prije 20-30 godina i na planinskim katunima. Navodi da se geotermalna energija uz pomoć toplotnih pumpi koristi na više lokacija, među kojima u Domu kulture u Danilovgradu i podgoričkom hotelu ,,Hilton“.
''Sunčevu i energiju vjetra te geotermalnu energiju, treba koristiti do krajnjih mogućnosti, kao važan energetski izvor. Međutim, mora se shvatiti da te energije, iako imaju veliku važnost kao obnovljive, predstavljaju mali bilansni element. Tako da se koncept zelene energije u Crnoj Gori može i mora ostvariti, prije svega, korišćenjem naših voda. Gas, kao drugi potencijalni glavni stub buduće energetike Crne Gore, mora biti definisan do kraja, jer je ekološki prihvatljiv, a energetski veoma izdašan'' zaključuje Burić.
