Nobelova nagrada za hemiju 2024. govori o proteinima, genijalnim hemijskim alatima u životu.
Kako se navodi u obrazloženju, Dejvid Bejker je uspio sa gotovo nemogućim podvigom izgradnje potpuno novih vrsta proteina. Demis Hasabis i Džon Džamper razvili su AI model za rješavanje 50-godišnjeg problema: predviđanje složenih struktura proteina. Ova otkrića imaju ogroman potencijal.
“Raznolikost života svjedoči o nevjerovatnoj sposobnosti proteina kao hemijskih alata. Oni kontrolišu i pokreću sve hemijske reakcije koje su zajedno osnova života. Proteini takođe funkcionišu kao hormoni, signalne supstance, antitijela i gradivni blokovi različitih tkiva. Proteini se generalno sastoje od 20 različitih aminokiselina, koje se mogu opisati kao gradivni blokovi života. Dejvid Bejker je 2003. uspio da iskoristi ove blokove da dizajnira novi protein koji je bio drugačiji od bilo kog drugog proteina. Od tada, njegova istraživačka grupa proizvodi jednu maštovitu kreaciju proteina za drugom, uključujući proteine koji se mogu koristiti kao farmaceutski proizvodi, vakcine, nanomaterijali i sićušni senzori”, navodi se u obrazloženju.
Drugo otkriće se tiče predviđanja proteinskih struktura. U proteinima, aminokiseline su povezane u duge nizove koji se savijaju da bi napravili trodimenzionalnu strukturu, koja je odlučujuća za funkciju proteina.
Od 1970-ih, istraživači su, kako navode, pokušavali da predvide proteinske strukture iz sekvenci aminokiselina, ali je to bilo veoma teško. Međutim, prije četiri godine došlo je do zapanjujućeg prodora.
“Hasabis i Džamper su 2020. predstavili AI model pod nazivom AlphaFold2. Uz njegovu pomoć, uspjeli su da predvide strukturu gotovo svih 200 miliona proteina koje su istraživači identifikovali. Od njihovog proboja, AlphaFold2 je koristilo više od dva miliona ljudi iz 190 zemalja. Među bezbroj naučnih primjena, istraživači sada mogu bolje razumjeti otpornost na antibiotike i kreirati slike enzima koji mogu da razgrađuju plastiku. Život ne bi mogao postojati bez proteina. To što sada možemo da predvidimo proteinske strukture i dizajniramo sopstvene proteine donosi najveću korist čovječanstvu”, dodaje se u saopštenju Švedske kraljevske akademije nauka.
U utorak je objavljeno da su ovogodišnji dobitnici Nobelove nagrade za fiziku Džon J. Hopfild i Džefri E. Hinton za temeljna otkrića i pronalaske koji omogućavaju mašinsko učenje sa vještačkim neuronskim mrežama, a u ponedjeljak smo saznali i da je Nobelova nagrada za medicinu ove godine pripala Viktoru Ambrosu i Gariju Ruvkunu, za otkriće mikroRNK i njenu ulogu u post-transkripcionoj regulaciji gena.
Sjutra se objavljuje ime laureata Nobelove nagrade za književnost, u petak za mir, a u ponedjeljak za ekonomiju.
0
