Najmlađi od njih je star 27.000 godina, a najstariji – Pandoravirus – ima 48.500 godina, najstariji virus ikada oživljen. Svijet se nastavlja zagrijavati, a permafrost topljenjem oslobađa organsku materiju zamrznutu hiljada godina, što uključuje i bakterije i viruse. Neki od njih još se mogu razmnožavati.
Posljednji takav posao obavila je grupa naučnika iz Francuske, Njemačke i Rusije: uspjeli su oživjeti 13 virusa, egzotično ih nazivajući Pandoravirusom i Pacmanvirusom, izvučenih iz sedam uzoraka sibirskog permafrosta, prenosi portal The Conversation.
Ako pretpostavimo da uzorci nijesu kontaminirani tokom ekstrakcije, što je uvijek teško jamčiti, oni predstavljaju održive viruse koji su se posljednji put replicirali prije nekoliko desetina hiljada godina.
Ovo nije prvi put da je održivi virus otkriven u uzorcima permafrosta. Ranije studije otkrile su Pithovirus i Mollivirus.
U ranoj studiji koja još nije pregledana, autori tvrde da je “legitimno zapitati se o rizicima koje predstavljaju prastare virusne čestice koje su ostale zarazne i vraćaju se u cirkulaciju topljenjem slojeva permafrosta.”
Prema tome, što zasad znamo o rizicima koje predstavljaju ti takozvani “zombi virusi”?
Svi virusi koji su dosad izolovani iz tih uzoraka su veliki DNK virusi koji pogađaju samo amebe. Oni su daleko od virusa kojima se zarazuju sisari, a kamoli ljudi i malo je vjerovatno da bi mogli predstavljati opasnost za čovjeka.
Ipak, jedan takav veliki virus, naziva Acanthamoeba polyphaga mimivirus, povezuje se s upalom pluća u ljudi. No ta povezanost je još daleko od dokazane. Ne čini se da bi virusi izvučeni iz uzoraka permafrosta mogli predstavljati opasnost za javno zdravlje.
Nešto važnije područje koje izaziva zabrinutost je činjenica da bi topljenje permafrosta moglo osloboditi tijela davno umrlih ljudi koji su možda umrli od neke zarazne bolesti i tako tu zarazu vratiti natrag u svijet.
Jedina zaraza koja je globalno istrijebljena su boginje. Ponovno vraćanje boginja, pogotovo na izolovanim lokacijama do kojih je teško doći, bila bi globalna katastrofa. Dokazi o zarazi boginjama pronađeni su u tijelima zakopanima u permafrostu, no pronađene su samo djelimične sekvence gena, dakle razlomljeni dijelovi virusa koji ne mogu nikoga zaraziti. Ipak, virus boginja može preživjeti i zamrznut na temperaturi od minus 20 stepeni Celzijusa, no samo nekoliko decenija, a ne vjekovima.
U posljednjih nekoliko decenija, naučnici su ekshumirali tijela ljudi koji su umrli od španske gripe i pokopani su na područjima prekrivenim permafrostom na Aljasci i na sjeveru Norveške. Taj virus uspješno je sekvenciran, ali nije kultivisan iz tkiva tih ljudi. Virusi influenze mogu preživjeti zamrznuti najmanje godinu dana, ali vjerovatno ne nekoliko decenija.
Veći problem mogle bi predstavljati bakterije
Drugi tipovi patogena, kao što su bakterije, mogle bi predstavljati problem. Tokom godina zabilježeno je nekoliko slučajeva zaraze antraksom (bakterijska bolest koja pogađa ljude i stoku) među irvasima u Sibiru.
Jedan od većih takvih slučajeva izbijanja zaraze dogodio se 2016, a doveo je do smrti 2.350 irvasa. Dogodio se istovremeno kada i neobično toplo ljeto, što je dovelo do pretpostavke da ga je možda izazvalo oslobađanje antraksa iz permafrosta koji se tog ljeta otopio.
Identifikovani slučajevi izbijanja zaraze antraksom među irvasima u Sibiru sežu u prošlost do 1848. godine. U tim slučajevima, ljudi su takođe bili zaraženi nakon što su jeli meso uginulih irvasa. Drugi naučnici su pak naveli alternativne teorije koje se ne oslanjaju nužno na topljenje permafrosta, već na prestanak vakcinacije protiv antraksa i pretjerano množenje irvasa.
Čak i ako je topljenje permafrosta zaista izazvalo zarazu antraksom koja je imala ozbiljne posljedice za lokalnu populaciju, malo je vjerovatno da bi ti lokalni slučajevi zaraze izazvali globalnu pandemiju.
Takođe postoji zabrinutost od toga da bi se topljenjem permafrosta u okoliš mogli osloboditi antimikrobno-otporni organizmi. Postoje solidni dokazi iz nekoliko studija da se geni za antimikrobnu otpornosti mogu pronaći u uzorcima permafrosta. Ti geni su genetski materijal koji omogućava bakterijama da postanu otporne na antibiotike, a mogu se širiti s jedne bakterije na drugu. To ne iznenađuje, jer su mnogi ti geni evoluirali iz organizama u zemlji koji su stariji od antimikrobne ere.
Ipak, okoliš – a pogotovo rijeke – je duboko kontaminiran takvim organizmima i genima za otpornost. Malo je vjerovatno da bi bakterije koje se oslobađaju topljenjem permafrosta mogle značajno pridonijeti već ionako velikom broju gena koji se već nalaze u našem okolišu.
