Nekadašnja zastupnica Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu Valentina Pavličić kandidatkinja je za predsjednicu Vrhovnog suda, odlučeno je tajnim glasanjem na jučerašnjoj Opštoj sjednici Vrhovnog suda.
Odluka sjednice na kojoj je glasalo 15 sudija najviše sudske instance biće uz obrazloženje proslijeđena Sudskom savjetu koji onda treba da odluči da li će Pavličić preuzeti funkciju na koju niko nije izabran u ponom mandatu od kada je krajem 2020. godine ostavku podnijela Vesna Medenica.
Pavličić, koja je nacionalna konsultantkinja Savjeta Evrope za oblast vladavine prava u vezi sa implementacijom presuda Evropskog suda za ljudska prava u nacionalni pravosudni sistem, nakon tajnog glasanja na Opštoj sjednici Vrhovnog suda, dobila je 10 glasova. Predsjednik Upravnog suda Miodrag Pešić dobio je sedam glasova, dok su kandidatkinje Vesna Vučković - dosadašnja v.d. predsjednice Suda koja tu poziciju pokriva od 2021. godine - i sutkinja Vrhovnog suda Ana Vuković dobile po šest glasova.
Shodno izmjena poslovnika o radu Opšte sjednice, pravo glasa nijesu imale Vučković i Vuković, kao sutkinje Vrhovnog suda, kako to ne bi ugrozilo poziciju druga dva kandidata, odnosno kandidatkinje.
Vrhovni sud broji ukupno 17 sudija, od 19 koliko ih je sistematizovano normativnim aktima.
Deveta šansa
Odnos glasova rezultat je činjenice da su članovi Opšte sjednice imali pravo da zaokruže najviše tri kandidata od ponuđenih, a za prolaz u prvom krugu glasanja bilo je potrebno da kandidat(i) dobiju prostu većinu od ukupnog broja sudija, što je ostvarila samo Pavličić.
Glasanju je prethodilo intervjuisanje kandidata koji su predstavili siže programa rada i odgovarali na pitanja sudija Vrhovnog suda.
U daljoj proceduri, Sudski savjet će odlučiti da li će Pavličić biti izabrana za predsjednicu Suda. Prema poziciji koju predstavlja, buduća predsjednica Vrhovnog suda, ako bude izabrana, biće i članica Sudskog savjeta.
U svakoj varijanti, biće ovo deveti pokušaj da Crna Gora dobije čelnika Vrhovnog suda u punom mandatu nakon što se na osnovu osam dosadašnjih javnih poziva to nije dogodilo, bilo zbog činjenice da Opšta sjednica nije uspjela da utvrdi kandidata, ili što kandidati koji su prošli - nijesu dobili podršku Sudskog savjeta.
Od kandidata koji su ranije uspijevali da se kvalifikuju, to u dva navrata pred Sudskim savjetom nije pošlo za rukom Vučković, o čijoj kandidaturu se glasalo 2022 godine. Ponovo je bila kandidatkinja prošle godine u julu nakon presedana, budući da njenu kandidaturu tada nije utvrdila Opšta sjednica Vrhovnog suda, već Upravni sud kojem se Vučković žalila da je prekršena procedura tokom glasanja.
Kamen spoticanja
Minule tri godine koliko traje v.d. stanje ključne pozicije u sudstvu, (ne)izbor predsjednika Vrhovnog suda bio je kamen spoticanja jer predstavlja jedno od ključnih pivremenih mjerila na putu evropskih integracija Crne Gore. Prije pola godine EK je ostavila rok da se do 24. aprila ova obaveza završi, što se nije dogodilo.
Na prethodnoj Opštoj sjednici Vrhovnog suda 16. maja, nijedan od dva tadašnja kandidata (Miodrag Pešić i Ana Vuković) nijesu dobili potrebnu većinu.
Na osnovu izmjena Zakona o Sudskom savjetu i sudijama, uslijedila je izmjena poslovnika o radu Opšte sjednice kako bi se deblokirala ova stepenica u odlučivanju.
Ubrzanju izmjena pravila doprinio je i rezolutan stav Evropske komisije koja je riješila da više ne pravi ustupke kao u slučaju usvajanja pozitivnog IBAR-a, već je isplatu prve tranše od blizu 30 miliona eura iz Plana rasta Evropske unije, direktno uslovila izborom prvog čovjeka Vrhovnog suda.
Ustupak koji je Evropska komisija napravila, kada je odlučila da niz od osam propalih pokušaja imenovanja predsjednika Vrhovnog suda ne bude kočnica za usvajanje pozitivnog IBAR-a za Crnu Goru, neće se ponoviti kada je u pitanju isplata prve tranše od gotovo 30 miliona eura iz Plana rasta Evropske unije.
Ključna pozicija u sudstvu upražnjena je od decembra 2020. godine, kada se sa čela Vrhovnog suda nakon 13 godina povukla Vesna Medenica.
Ona je na toj funkciji provela tri mandata, iako to nije bilo u skladu sa Ustavom koji izbor predsjednika Vrhovnog suda limitira na najviše dva puta.
Uprkos tome njen treći mandat 2019. jednoglasno je podržalo čak 18 sudija Vrhovnog suda, a potom i tadašnji saziv Sudskog savjeta.
Ostavku je podnijela krajem 2020. pod pritiskom međunarodne zajednice. Nakon presretnutih razgovora sa „Skaj“ platforme njenog sina Miloša, koji je navodno dogovarao krijumčarenje cigareta i droge, uhapšena je 17. aprila 2022. godine. U tom postupku još nije donijeta presuda.
Program i vizija
Kandidatkinja Pavličić juče uoči glasanja prezentovala je na sjednici izvode iz svog obimnog programa pripremljenog na 66 strana o tome na koji način bi sa pozicije predsjednice unaprijedila ulogu Vrhovnog suda, najviše sudske instance.
Tokom intervjua istakla je da se crnogorske sudije nikada nijesu nalazile pred izazovnijim i težim trenutkom.
-S jedne strane treba da se odbrane od stigmatizacije i omalovažavanja kojeg ima svakodnevno, a s druge da odbrane čast i ugled sudijske profesije – navela je Pavličić.
Smatra da bi u takvim okolnostima, Vrhovni sud, rukovođen predsjednikom, trebalo da bude „vrh ili svjetionik pravde“.
Saopštila je da njena vizija nijesu promjene u hodu, već da se sistematično ali sigurno ide ka ostavrenju ključnih ciljeva – punoj nezavisnosti sudstva, efikasnoti i ažurnosti u radu.
Naglasila je da odluke Vrhovnog suda preko vanrednih pravnih ljekova koje donose, treba da budu osnovne smjernice u tumačenju zakona za sve niže instance.
Prezentovala je iskustva rada kao zastupnice pred sudom u Strazburu navodeći da taj angažman ukazuje na mnoge važne aspekte koje Vrhovni sud mora ispuniti da bi adekvatno odgovorio poziciji, značaju i funkciju koju obavlja u društvu.
Navela je da zna koji nas izazovi čekaju i smatra da bi na tom planu mogla da pruži veliki doprinos kroz ulogu predsjednice suda.
Pravično suđenje markirala je kao jednu od ključnih težnji.
Ocijenila je da je dodatna edukacija potrebna svakome, a težište bi bilo usavršavanje o znanjima koja se odnose na međunarodne pravne standarde.
-Sudije Vrhovnog suda moraju biti okosnica programskog dijela centra za edukaciju. Najveća zaloga Vrhovnog suda je da prenese znanje koje njegove sudije imaju. Dakle, da što više budu u odnosu sa sudijama nižih sudova. Tako se radi u sistemima koji su postigli visok nivo efikasnosti i ažurnosti - navela je Pavličić.
Založila se za primjenu principa pravila „ispravnost prvog puta“, u okviru kojeg sudije na nižoj instanci moraju da se drže standarda temeljenih na načelima viših instanci.
Komentarišući odnos Ustavnog i Vrhovnog suda i situaciju u kojoj Ustavni ukida odluke Vrhovnog, Pavličić je kazala da ustavna žalba kao djelotvorno sredstvo mora da postoji, ali da postojeća praksa podriva nezavisnost i autoritet Vrhovnog suda.
U pogledu pitanja vetinga, Pavličić je kazala da smo pravosuđe već „izvetingovali“.
-Nijesam pristalica širokog sistema vetinga, jer će nam samo usporiti proces - kazala je Pavličić i naglasila da bi i Vrhovni sud na tom planu morao da saopšti stav i da jasan odgovor da ili ne.
Sa druge strane, naglasila je da se uvijek zalagala za evaluaciju rada jer kako je istakla, funkcionalna analiza rada pravosuđa treba da bude polazište za ocjenjivanje i napredovanje sudija.
HRA pozdravila odluku Opšte sjednice Vrhovnog suda
Akcija za ljudska prava (HRA) pozdravila je uspjeh Opšte sjednice Vrhovnog suda da utvrdi prijedlog kandidata za funkciju predsjednika Vrhovnog suda.
Naveli su da je Valentina Pavličić jedina od četiri prijavljena kandidata uspjela da osvoji deset glasova sudija Vrhovnog suda i stekne pravo kandidature o kojoj će odlučivati Sudski savjet, dok je minimum za prolaz bio – devet za utvrđivanje kandidature.
-Ovo je deveti pokušaj da se poslije skoro četiri godine izabere predsjednik Vrhovnog suda u punom mandatu. Čak četiri puta niko od prijavljenih kandidata nije dobio potrebnu većinu glasova Opšte sjednice Vrhovnog suda. Dva puta Sudski savjet nije izglasao predložene kandidate. Na jedan oglas se niko nije prijavio, a na drugom je prijavljena kandidatkinja povukla prijavu – naveli su iz HRA.
Podsjećaju da je u junu ove godine Zakon o Sudskom savjetu i sudijama promijenjen tako da omogući svakom sudiji Vrhovnog suda da glasa za više od jednog kandidata, najviše do tri, da bi se obezbijedilo da se postigne većina za utvrđivanje prijedloga kandidata.
-Na osnovu broja glasova zaključujemo da je izmjena zakona omogućila da bar jedna kandidatkinja stigne do faze odlučivanja Sudskog savjeta, mada je motiv za izmjenu zakona bio i taj da se savjetu omogući da napravi izbor između bar dva kandidata.
Izbor predsjednika Vrhovnog suda Crne Gore do kraja godine je cilj iz Reformske agende i uslov da država primi sredstva u iznosu od 30 miliona eura iz Plana rasta EU za Zapadni Balkan – navode iz HRA.
