U jeku pandemije koronavirusa, osim insistiranja na distanciranju, poštovanju mjera i vakcinaciji, poseban akcenat stavljan je na tačne i provjerene informacije, kao jedan od glavnih doprinosa u borbi protiv kovida.
Ipak, kada je riječ o Crnoj Gori, analizirajući podatke koje javnosti dostavlja Institut za javno zdravlje, te uočavajući propuste u obradi i objavljivanju istih, postavlja se pitanje koliko smo uopšte bili i koliko smo i sada upoznati sa stvarnom epidemiološkom situacijom u zemlji.
Na jedan od problema u prikupljanju i analiziranju podataka ukazuje i sam Insitut za javno zdravlje. Prema njihovim zvaničnim podacima, u Crnoj Gori je od početka epidemije, zaključno sa 4. decembrom, registrovano 283.844 pozitivnih slučajeva infekcije koronavirusom.
Međutim, upitno je koliko ovaj podatak odražava realno stanje, imajući u vidu ograničenja prilikom prikupljanja podataka, poput asimptomatskih slučajeva.
U razgovoru za Portal Analitika iz IJZ su naveli da prezentuju podatke kroz uvid u bazu pozitivnih COVID-19 slučajeva u kojoj se na dnevnom nivou prikupljaju podaci tj. rezultati analiza, pristigli iz laboratorija Instituta i drugih javnih i privatnih laboratorija na teritoriji Crne Gore.
“Na asimptomatičan tok bolesti uticalo je više faktora tokom trajanja pandemije među kojima su: vakcinacija, pojava blažih varijanti virusa koji su bili kontagiozniji kao i reinfekcije. S tim u vezi nijedan nacionalni, kao ni međunarodni autoritet, ne može da procijeni koliko je od početka pandemije bilo asimptomatičnih slučajeva koji nijesu potvrđeni”, pojasnili su iz Instituta.
IJZ: Približno realno stanje
Ipak, kako dodaju, broj zaraženih slučajeva u Crnoj Gori pokazuje približno realnostanje po pitanju trenutne epidemiološke situacije.
“Naučno je dokazano da su osobe bez simptoma manje i kraće zarazne u odnosu na osobe koje razviju simptome bolesti, te iz tog razloga osobe bez simptoma ne predstavljaju značajan, epidemiološki rizik za širenje infekcije i izmjenu epidemiološke situacije”, poručili su iz Instituta.
Oni su objasnili proceduru na koji način se dolazi do tačnog broja novozaraženih na dnevnom nivou.
“Građani sa pozitivnim kućnim testom na COVID-19 moraju se javiti u nadležnu, lokalnu kovid ambulantu pri Domu zdravlja, gdje se ponovo testiraju brzim antigenskim testom. Ukoliko rezultat testa bude pozitivan, ranije definisanom procedurom, kovid ambulanta obavještava Institut za javno zdravlje”, objasnili su iz IJZ.
Kada je riječ o privatnim laboratorijama, kako navode iz Instituta, one na dnevnom nivou prijavljuju podatke Centru za kontrolu i prevenciju zaraznih bolesti Instituta za javno zdravlje Crne Gore o broju pozitivnih na virus SARS CoV- 2, kao i dodatne informacije o pozitivnim slučajevima.
Broj preminulih drastično veći
Institutu za javno zdravlje za vrijeme epidemije prijavljeno je 2.790 smrtnih ishoda, zaključno sa 4. decembrom ove godine.
“Institut za javno zdravlje Crne Gore dobija prijavu smrti od zarazne bolesti iz ustanova na sekundarnom i tercijalnom nivou (Klinički Centar Crne Gore, Opšte bolnice, Specijalne bolnice) u Crnoj Gori. Utvrđivanje uzroka smrti je u nadležnosti zdravstvene ustanove u kojoj je pacijent preminuo”, kazali su iz Instituta.
Standardna stavka u dnevnim izveštajima IJZ je da “danas nije prijavljen nijedan smrtni slučaj”.
Međutim, podaci o višku smrtnosti koje objavljuje Svjetska zdravstvena organizacija i mnoge prominentne svjetske zdravstvene institucije poput European Centre for Disease Prevention and Control pokazuju da je kod nas gotovo 50 odsto takvih slučajeva, odnosno da na 2.790 otkrivenih umrlih imamo minimalno 1.300 slučajeva koji nisu prijavljeni Institutu.
U većini zemalja ovaj procenat ne prelazi 10 do 15 odsto.
Institut ne objavljuje sve podatke
Međunarodna tijela koja prate i procjenjuju epidemiju ukazuju i da IJZ ima zakonski definisanu obavezu da prati stanje epidemije i izvještava javnost o tekućem stanju, kao i da javnosti direktno daje preporuke za očuvanje ličnog i zdravlja stanovništva.
Kada je riječ o tim podacima, prema Zakonu o zdravstvenoj zaštiti i Zakonu o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, IJZ ima obavezu da obavještava Svjetsku zdravstvenu organizaciju i Evropski centar za prevenciju i kontrolu bolesti, a ovi podaci uključuju one o testiranju, upotrijebljenim testovima i razlozima testiranja (putovanja, bolničke intervencije, simptomatska sumnja, kontakti inficiranih).
Shodno tome, Institut bi trebalo da prati i ishode infekcije, odnosno hospitalizacije i oporavak inficiranih.
Ipak, od svega ovoga javnost se obavještava samo o broju otkrivenih infekcija u prethodnom danu, broju prijavljenih umrlih i broju oporavljenih, pa tako trenutno ni široka ni stručna javnost nema precizne informacije o npr. broju testova urađenih u opštinama kako bi se pomoću procenta pozitivnih testiranih po opštinama mogao procenjivati stepen rizika od infekcije u lokalu.
Propusti i u izvještavanju o vakcinaciji i broju oporavljenih
U Crnoj Gori evidentni su problemi i u pogledu izvještavanja o vakcinaciji, o kojoj trenutno i nema podataka u javnosti, a u periodu kada su objavljivani, nisu bili razloženi po opštinama, starosnim grupama i sl.
Takođe, "oporavljene" prema Institutu predstavljaju svi oni kojima je prošlo sedam dana od pozitivnog testa, a da pri tome IJZ nije bio obaviješten o njihovom daljem zdravstvenom stanju ili čak i smrti.
Američki CDC smatra da su pacijenti sa ozbiljnijim tokom bolesti zarazni i preko 10 pa čak i do 20 dana, a da se imunokompromitovani pacijenti trebaju izolovati najmanje 20 dana. Prema studiji koja pokazuje da je više od 19 odsto inficiranih (i simptomatskih i asimptomatskih) infektivan i poslije 11 dana od infekcije, neizbježno je pitanje: da li se ovakvim pristupom kod nas praktično podstiče lokalna transmisija?
Imajući u vidu pomenuta ograničenja i propuste, utisak je da se javnosti ne prezentuju podaci na pravi način, a nedostatak adekvatne analize onemogućava procjenu rizika od infekcije, pa je teško zaključiti kakvo je zaista trenutno stanje i u kolikoj mjeri je epidemiološka situacija u našoj zemlji zapravo pod kontrolom.
