Komisija preporučuje da se Crnoj Gori dodijeli status kandidata za EU - rekao je Evropski komesar za proširenje Štefan File juče popodne u kratkom obraćanju novinarima u sjedištu Evropske komisije u Briselu.
Konačno se dočekala i ta rečenica: ko je mogao - prije recimo samo pet godina kada su se ovdje lomila koplja oko referendumskih uslova - i da pomisli da će Crna Gora tako brzo prispjeti blizu porodice evropskih država, doći u predvorje Evropske unije?
U danima koji slijede rojiće se mnoge analize, zauzimati političke busije: vlast će pričati o velikom spoljnopolitičkom uspjehu, opozicija o budućnosti u kojoj crnogorska vlast više neće moći da se ponaša kao do sada. Jedno je izvjesno: Leopold Maurer, šef Delegacije Evropske komisije u Crnoj Gori bio je sasvim u pravu kada je govorio o istorijskom danu.
U utorak, 9. novembra, nakon pozitivnog Mišljenja EK, Crna Gora je došla do kraja jednog puta - četiri i po godine od referenduma, nezavisna Crna Gora prvi put je ozbiljno zakucala na vrata EU.
Iznenađujuća evropska brzina: Neki podaci zaista daju za pravo čelnicima vladajuće koalicije kada govore o uspješnoj evropskoj priči. Dobijanjem pozitivnog mišljenja EK Crna Gora je sada i formalno stigla Makedoniju u procesu evropskih integracija i od svih država regiona u procesu evropskih integracija zaostaje samo za - Hrvatskom.
Makedonija je status kandidata dobila još 2005. godine ali već pet godina - zbog spora sa Grčkom oko imena - srpljivo čeka na datum pregovora. Naš zapadni susjed – Hrvatska – dobila je status kandidata 18. maja 2004. godine a pregovore otpočela godinu i po dana kasnije 3. oktobra 2005. godine. No, pet godina nakon toga još se ne nazire kraj komplikovanih pregovora Zagreba i Brisela. Bosna i Hercegovina, Srbija, Kosovo – kao i Albanija koja je juče praktično dobila negativno mišljenje EK - zaostaju u procesu integracija.
Imajući u vidu da je Crna Gora svoju aplikaciju predala u decembru 2008. godine, od Crne Gore na putu ka EU brže kretao - samo Island. Posmatrano iz tog ugla, crnogorska vlast na čelu sa Đukanovićem može opoziciji da pogleda u oči: sve do juče parlamentarna opozicija se klela da nema pozitivnog Mišljenja dok je Đukanović na vlasti. Proročanstvo se oćito nije ispunilo: 9. novembra, kada je stiglo pozitivno Mišljenje, Đukanović je mirno sjedio zavaljen u premijerskoj fotelji.
Optimizam sa pokrićem: „Crna Gora napreduje i - čim Hrvatska završi pregovore - imaćemo novu državu kandidata sa datumom otpočinjanja pregovora, koji će pažnju EU ponovo koncetrisati na cio Zapadni Balkan! Pozitivna preporuka je pozitivan signal, ne samo za Crnu Goru već i čitav region“, optimistički je najavio Jelko Kacin, potpredsjednik parlamentarnog Odbora za stabilzaciju i pridruživanje u razgovoru za Portal Analitika.
Zadovoljstvo je iskazala i jedna od ključnih osoba u crnogorskom procesu evropskih integracija. Gordana Đurović, ministarka za evropske integracije nije propustila priliku da poentira, naglašavajući činjenicu da je juče u Briselu od svih država koje su uključene u proces asocijacije EU - jedino Crna Gora dobila pozitivnu preporuku!.
- Pozitivno mišljenje EK podrazumijeva da nam je Komisija potvrdila progres ostvaren na putu evropskih integracija. Ako posmatramo ovogodišnji paket proširenja - Crna Gora je jedina koja je dobila konkretnu preporuku za sljedeću integracionu stepenicu – status kandidata, kazala je Đurović nakon što je sa Maurerom saslušala izvještaj iz Brisela.Sedam crnogorskih izazova: Nije, međutim, baš sve zlatno što sija. Odluka briselske administracije - ima unutrašnji rezon šargarepe i štapa, nagrade i obaveza.
Bez obzira na to da li će u decembru ili martu naredne godine Evropski savjet prihvatiti pozitivnu preporuku Evropske komisije i formalno dati Crnoj Gori status kandidata za članstvo u EU, izvjesno je da državu - do određivanja datuma - čeka ogroman posao u čišćenju vlastitog dvorišta.
- Evropska Komisija smatra da pregovori za pristupanje treba da budu otvoreni onog trenutka kad zemlja dostigne neophodan stepen harmonizacije sa kriterijumima za članstvo, posebno sa onim političkim iz Kopenhagena, kojima se zahtijeva stabilnost institucija i garantovanje očite vladavine prava, rekao je komesar za proširenje Štefan File u Briselu predstavljajući pozitivno mišljenje o Crnoj Gori.
Prvedeno na običan jezik - Evropska komisija je pred Crnom Gorom postavila sedam izazova, zadataka koji će biti bazični uslov daljeg napretka ka EU.
Do sljedećeg susreta sa analitičarima EU, crnogorska državna administracija će morati: (1) da unaprijedi izborno zakonodavstvo u skladu sa preporukama OEBS-a i ODIHR a uz to i da znatno ojača zakonodavnu i kontrolnu ulogu parlamenta (2) reformiše državnu administraciju upaređujući profesionalizam i ubrzanu depolitizaciju državne uprave te da ojača transparentna i na javnim kriterijumima postavljenja i unapređenja (3) da ojača vladavinu prava reformisanjem pravosuđa, kroz depolitizaciju izbora članova Tužilačkog i Sudskog savjeta i državnih tužilaca (4) da ojača borbu protiv korupcije i uspostavi mehanizam za konkretno praćenje tih rezultata (5) da osnaži borbu protiv organizovanog kriminala i da, u tom smislu poboljša regionalnu sardanju sa policijama i institucijam u regionu (6) da unaprijedi medijske slobode u skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava i, na kraju (7) da sprovede propise i politiku zaštite od diskriminacije u skladu sa međunarodnim standardima...Strogo kontrolisana država: Ako je do sada i bilo dilema, nakon Mišljenja EK sve je kristalno jasno: Evropska unija je pred Crnu Goru postavila stroge uslove koji se moraju proći bez preskakanja stepenica.
- U mišljenju o Crnoj Gori jasno piše gdje se očekuju pomaci i ako tih pomaka bude, Crna Gora će dobiti datum pregovora, kao novu fazi integracija, jasan je Jelko Kacin u razgovoru za Portal Analitika.
Pregledom postavljenih kriterija, uočava se da su – baš svih sedam – isključivo politički uslovi. Drugim riječima: vladajuća Đukanovićeva koalicija moraće iz korijena da promijeni način ponašanja i neke navike koje su do sada Evropljani prešutkivali. To, ovog puta, nije mišljenje ovdašnjih opozicionih lidera nego direktno - stav Brisela.
Čekajući skalpove velikih igrača: Najveći izazov ali i najveća očekivanja Evropljana biće - poštovanje vladavine prava i reforma pravosuđa u Crnoj Gori. Evropski analitičari su i do sada naglašavali da u Crnoj Gori zakon nije jednak za sve i da su neki crnogorski političari ravnopravniji pred crnogorskim sudovima od običnog građanina. Sada se sa tim, prosto, mora prestati.
Istovremeno, neki "krupni igrači“ moraće da osjete snagu pravne države. U narednih desetak mjeseci zvanična Podgorica neće moći da se zaklanja iz floskula o nezavisnosti sudstva, već će veliki slučajevi – poput suđenja za ubistvo Duška Jovanovića ili inspektora Slavoljuba Šćekića – morati da dobiju sudski epilog. Ili će, u suprotnom, neki ljudi morati da napuste vrh sudske vlasti.
Slični, mjerljivi, rezultati se očekuju i u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije. Ponavljanje nekog novog slučaja „Balkanski ratnik“ neće se tolerisati a Brisel će nestrpljivo čekati da u Podgorici – efikasnim policijskim i sudskim akcijama – otkriju neku paradržavnu, stečajnu, sudsku ili već neku drugu mafiju, poput onih koje se odnedavno otkrivaju u susjedstvu, Srbiji i Hrvatskoj. Samo efikasnim policijskim akcijama i pravosnažnim presudama za organizovani kriminal crnogorska država se može osloboditi nametnutog imidža da se ovdje kriminalci gone u slučaju – krajnje nužde.
- Da bi se Crna Gora uspješno borila protiv korupcije najbitnije je imati dobro i nezavisno sudstvo koje podrazumijeva imenovanje sudija na osnovu znanja i sposobnosti, a ne političke pripadnosti, upozoravajuće je zvučao šef Delegacije Evropske komisije u Crnoj Gori Leopold Maurer, čovjek inače vrlo dobronamjeran prema Crnoj Gori.Unapređenje medijskih sloboda, Evropljani su i tu jasni, znači da će domaći političari morati da se odreknu milionski tužbenih zahtjeva i da prihvate praksu iz Strazbura: kad si na vlasti, moraš da trpiš kritiku koja, ponekad, prelazi čak i granicu dobrog ukusa.
Evropski uslovi se, dakle, lako prevode: morate se popraviti i načiniti bolju i pravedniju državu, ako hoćete dalji napredak i otvaranje pregovora, koji će se voditi u 35 Poglavlja. Nagradno pitanje glasi: da li ista politička ekipa - od koje se traži da promijeni i dlaku i ćud - može da ispuni sve ove brojne zahtjeve?
Nećemo čekati Srbiju i Albaniju: Evropski komesar Štefan File je pomenuo rok do novembra sljedeće godine, kada se očekuje da Crna Gora bude ponovo skenirana i bilježen njen napredak u svih sedam oblasti.
Pominjanje novembra 2011. probudilo je zebnju nekih analitičara - ali i visokih zvaničnika crnogorske Vlade - da neki krugovi u Briselu možda žele da Crnu Goru natjeraju da na putu pridruživanja Uniji ipak drugarski pričeka na Srbiju i, možda, Albaniju. Naime, ukoliko se o Crnoj Gori bude raspravljalo tek u novembru iduće godine, a Bundestag opet bude tražio dva mjeseca za mišljenje, onda se datum pregovora za Crnu Goru ne može odrediti do – marta 2012. godine.
Dovoljno vremena za Beograd i Tiranu da požure i uskoče u crnogorski voz za Evropu. To bi ličilo na ekonomične Evropljane - da indirektno napuste princip regate i da Evrospka komisija, o jednom trošku, trilaterarno prati napredak i Crne Gore i Srbije i Albanije. No, iz Brisela je istog dana stigao demant takvog scenarija. „Sve će zavistiti od Crne Gore i njenih političara, ali je za svaki dalji korak Crne Gore u evrointegracijama potreban konsenzus država članica '', rekao je File, dodajući da bi se otvaranje pregovora moglo desiti i u oktobru naredne godine.
Slično razmišlja i Jelko Kacin iz pozicije poslanika Evropskog parlamenta. ''Dobijeni zahtjevi se nikako ne mogu posmatrati kao neko odugovlačenje ili uslovljavanje.To jednostavno treba da se uradi, kaže Kacin, dodajući da je u nekim aspektima, Crna Gora primjer kako država treba da započne i sprovodi reforme.
Poruke međunarodnih diplomata treba shvatiti ozbiljno: ukoliko ispuni sve zahtjeve Podgorica može već u septembru da zatraži novo Mišljenje EK o napretku u sedam oblasti i da - u slučaju pozitivnog evropskog odgovora - datum pregovora dobije već u decembru, dvanaest mjeseci od danas!
Zadaci za poslanike vlasti, opozicije i cijelo društvo: Sve u svemu, Crna Gora, nakon jučerašnjeg dana, može biti „zadovoljna sa rezervom“, kako je to juče u neformalnom razgovoru formulisao jedan zapadni diplomata.
Brzo sticanje statusa kandidata pozitivan je znak za svaku zemlju, pokazatelj da ulazi u proces koji bi neminovno trebalo da dovede do statusa člana EU. Crna Gora je juče, praktično, dobila pozivnicu u porodicu evropskih država. „Ovo je veliki dan za Crnu Goru jer se današnjim činom nalazite u dobrom društvu“, zaključio je za Portal Analitika Jelko Kacin.
Formalnim otvaranjem pregovora sa EU Crna Gora će ući u novu fazu institucionalnih odnosa sa EU. Sad ostaje samo sitnica - da se ispuni dugačak spisak ''domaćih evropskih zadataka''. Prvi korak u tom pravcu biće ukoliko vladajuća koalicija shvati da to nije posao koji treba da radi sama, već da je novi evropski put Crne Gore projekat svih, vlasti i opozicije ali i crnogorskog drštva.
N.ZEČEVIĆ / D.ĐURANOVIĆ
