Dok se smijemo predsjedniku Jakovu Milatoviću i njegovoj neravnopravnoj, viteškoj, borbi sa upornim lokativom na mjestu zaboravljenog akuzativa, kao i njegovoj samoproglašenoj tituli ,,vrhovnog komandanta“, njegov partijski suparnik, mandatar Milojko Spajić je pripremio političko rješenje koje ne ostavlja prostor ni za šalu, ni za smijeh - pa makar oni bili ,,od muke“.
Sva je prilika da je Milatović, u zakulisnim, odnosno manje vidljivim političkim igrama – pomognut, svakako, srpskom državom, medijima, službama i crkvom (pozadinska podrška iz Rusije se podrazumijeva!) – uspio ili doprinio da se Spajić ,,dozove pameti“ i odustane od sastavljanja 44. crnogorske vlade na način koji bi ostavio prostor za nadu da bi taj kabinet mogao, bar u tragovima, ili bar zvanično i formalno, da bude „proevropski“.
Uključivanjem proruske/prosrpske koalicije ,,Za budućnost Crne Gore“ (ZBCG) u politički aranžman koji se tiče nove vlade – ta nada više ne postoji.
Putinovi miljenici u Crnoj Gori i zagovornici njegove ,,specijalne vojne operacije“ u Ukrajini, protivnici NATO, negatori srebreničkog genocida i branitelji ratnih zločina i ratnih zločinaca, neprijatelji postojanja Kosova kao nezavisne države, vatreni sljedbenici Crkve Srbije i svih njenih istorijskih promašaja i sramota, negatori crnogorskog nacionalnog i državnog identiteta i samostalnosti, najeđeni i naježeni, svih ovih godina, na pripadnke manje brojnih naroda u našoj i u okolnim zemljama - jednostavno ne mogu biti reprezenti politike koja je evropska i evro-atlantska.
Čak i ako potpišu nekakvu crnogorsku verziju Minhenskog sporazuma, kako to ozareno i zadovoljno promoviše mandatar Spajić. Papir trpi sve, pa će istrpjeti i te potpise lidera NSD i DNP – što god da bude pisalo iznad potpisa. Crna Gora ima iskustvo sa tom vrstom ,,dokumenata“ od 2020. godine…
Osumnjičeni Andrija Mandić, kojeg čeka ponovljeno suđenje za pokušaj državnog udara 2016, tako će, po svemu sudeći, zasjesti na mjesto predsjednika crnogorske Skupštine. Lov na kvalifikovanu većinu u parlamentu – potrebnu za izmjenu Ustava u nekoliko ključnih odredbi – može da počne.
UZALUDNE PORUKE I UPOZORENJA
Nova situacija iznenadila je naše evropske saveznike, koji su, zahvaljujući primatu koji SAD imaju u komunikaciji sa Crnom Gorom, uglavno ,,sa strane“ posmatrali (ne)očekivani razvoj događaja. Iznenađenje će, neizbježno, najteže pasti američkim diplomatama – kako onima u Vašingtonu, tako i onima u Podgorici – jer direktno kompromituje i obesmišljava njihove zvanične napore da do ovakvog scenarija ne dođe.
Bilo bi nekorektno tvrditi da zamjenik pomoćnika državnog sekretara SAD Gabriel Eskobar i savjetnik u Stejt departmentu Derek Šole nisu jasno stavili do znanja i predsjedniku Milatoviću i mandataru Spajiću što očekuju da se (ne) dogodi u kontekstu formiranja nove vlade. Te poruke su više puta iskazane - posljednji put, najuvjerljivije i najdirektnije - u susretima na marginama godišnjeg zasijedanja Generalne skupštine UN. Tada smo se šalili - a šala se pokazala sasvim istinitom - da je neiskusni predsjednik Crne Gore tu vrstu komunikacije propratio ćutanjem i treptanjem.
To mu, međutim, nije smetalo da, po povratku u Podgoricu, ,,iskaže svoje poštovanje“ stavova g. Eskobara i Šolea, uz napomenu da su oni ipak niži u hijerarhiji (?!) od državnog sekretara Blinkena, kojeg je Milatović srio ,,s nogu“, te samog predsjednika Bajdena, sa kojim se, na tradicionalnom prijemu koji priređuje Predsjednik SAD - fotografisao.
Uzaludna je bila i sasvim eksplicitna poruka iz Ambasade SAD u Podgorici – koja je apostrofirala zadovoljstvo i pozitivna očekivanja od buduće saradnje sa novom Vladom Crne Gore - sa partijama i političarima koji dijele evro-atlantske vrijednosti i koji su protiv agresije Rusije na Ukrajinu.
Sjedinjene Države su, tako, dobile šamar u lice od onih na čiju su kooperativnost i konstruktivnost računale (treba napomenuti: svakako više od Spajića nego od Milatovića). Po svemu sudeći - iskustva sa nekompetentnom vladom Z. Krivokapića i vodvilj sa rekordno ,,odlazećom“ vladom D. Abazovića nisu bila od velike pomoći američkim diplomatama. Gospodin Eskobar je - mnogi kažu: na kraju njegovog angažmana u samom Stejt departmentu - dobio najgori mogući ,,poklon“ iz Crne Gore: njegovi zvanični i javni napori su bili ignorisani. ,,Mission not Accomplished“, da se našalimo jednim starim američkim sloganom koji se nije pokazao tačnim.
Koliko je tome doprinio sami g. Eskobar - pokazaće vrijeme pred nama.
Nota bene: dok ovo pišemo - četvrtak veče - Pobjeda očekuje da dobije redigovanu verziju odgovora g. Eskobara na pitanja koja su mu, ovim povodima, postavljena još u srijedu. Uz to, najnovije informacije kažu da je pod znakom pitanja njegova najavljena posjeta Podgorici.
Ako ne dođe - dobro za Milatovića, Spajića i njihove iz Pokreta ,,Evropa sad!“- ali loše za Crnu Goru i njene interese. Ako dođe pošto Mandić ili neko iz ZBCG sjedne na stolicu predsjednika Skupštine - kasno je došao.
KRAH POLITIKE POVLAĐIVANJA I POPUŠTANJA
Imenovanje iskusnog diplomate Džejmsa - Džima O'Brajena (O'Brien) za pomoćnika državnog sekretara SAD za Evropu i Evro-Aziju može u cijelu sliku unijeti nove elemente i trendove. Američkoj politici na Zapadnom Balkanu je potrebna nova strategija. Ili bar novi pristup. Dvanaest godina sa Vučićem nije dalo vidljive rezultate. Regresija u samoj Srbiji, u njenim odnosima sa Kosovom, u Bosni i Hercegovini i u Crnoj Gori je, nažalost, neporeciva.
O'Brajen je čovjek koji je, u ,,think-tank“ organizaciji pokojne Medlin Olbrajt, aktivno učestvovao u kreiranju ideje - prvo o balkanskom ,,Mini Šengenu“, pa potom i o tzv. ,,Otvorenom Balkanu“. Njegovo imenovanje, koje je u Senatu čekalo nekoliko mjeseci na glasanje - koje je, na kraju, završeno njegovom konfirmacijom sa 61 glasom za i 37 protiv - dolazi u trenutku kada je ,,Open Balkans“ stvar prošlosti, a neuspjeh politike povlađivanja i ,,gledanja kroz prste“ Aleksandru Vučiću, odnosno Srbiji, jasan čak i najvećem zagovorniku takvog dugogodišnjeg pristupa - ambasadoru Hilu u Beogradu.
Što će imenovanje O'Brajena značiti za Crnu Goru teško je predvidjeti. To će, svakako, zavisiti da li će se novi šef osloniti na postojeću diplomatsku formaciju ili će doći do promjena. Postoji i mogućnost da aktuelna postavka nastavi da radi po novim instrukcijama - ali je za takvu promjenu i njene efekte ,,na terenu“ potrebno vrijeme.
Dešavanja u Crnoj Gori pokazuju i jednu dimenziju u kojoj je bila vidljiva određena nelogičnost američkog pristupa. Dugogodišnji partner u Srbiji je bio - svi smo tome svjedoci - neupitan i nezamjenljiv, bez obzira na brojna loša iskustva i na njegovu destruktivnu ulogu u cijelom regionu. Istovremeno, njegovi najvjerniji sljedbenici i saveznici/saučesnici u Crnoj Gori, koje je on takvima označio i kroz narativ da su oni jedini legitimni predstavnici ,,srpskog naroda u Crnoj Gori“ - nisu prihvatljivi za Vašington.
Tu nelogičnost je teško objasniti, a još teže shvatiti. Zato i koristimo sintagmu ,,proklamovani ciljevi američke diplomatije na Zapadnom Balkanu“. Javno i zvanično su jedna dimenzija. Posljedice ukazuju da ne moraju biti i stvarna sadržina diplomatskog napora zemlje koju su Crnogorci, u najtežim vremenima novije istorije, s pravom zvali ,,našim strateškim partnerom i prijateljem“.
TEST ZA ZAPAD
U svakom slučaju, nova konstelacija u crnogorskoj politici biće i sasvim jasni test za politiku EU i SAD prema Crnoj Gori.
Da li će formiranje vlade kojoj se najviše raduju u Beogradu i Moskvi biti propraćeno samo upozorenjima i negodovanjem naših zapadnih saveznika ili će, pored i poslije toga, uslijediti politika koja bi jasno stavila do znanja Spajiću, Milatoviću i njihovim ministrima da ne mogu računati na bilo kakve pomake u kontekstu evropske agende - ili će Brisel i Vašington uspjeti da sinhronizuju svoj pristup i formulišu novu, efikasniju politiku prema najmanjoj zemlji Zapadnog Balkana - znaćemo vrlo brzo.
Crnoj Gori predstoji vrlo težak i mučan period. Primarna odgovornost je, kao i uvijek, na unutrašnjim političkim snagama. Ali - uz to - nerazumijevanja situacije, inercija i nejedinstvo među zapadnim partnerima mora biti okončano.
To bi bila najbolja zapadna poruka Crnoj Gori, ali i cijelom Zapadnom Balkanu.
