Novi srpski patrijarh Irinej, pripada ''umjerenoj'' struji u SPC i slovi za vladiku sa najvećim ugledom u episkopatu SPC. Prepoznatljiva osobina ovog vladike je otvoren pristup prema svim problemima u SPC, uključujući i problem makedonske pravoslavne crkve.
- Patrijarh SPC koji se zalaže za dolazak pape, ekumenizam hrišćanskih crkvi i modernizaciju Srpske crkve je dobra poruka za region i svijet, kaže za Portal Analitika Sonja Biserko predsjednica Helsinškog komiteta za zaštitu ljudskih prava Srbije.
Izbor Irineja niškog za patrijarha dovodi se u vezu i sa kompromisom između različitih struja u Saboru SPC: poput bivšeg patrijarha Pavla koji je pobijedio na glasanju kao „treće rješenje“, tako je izbor Irineja predstavlja neki „srednji“ put srpske crkve.
Prihvatljiv za region: Mnogi analitičari su saglasni - novi srpski patrijarh je čovjek prihvatljiviji za region, državu Srbiju i sestrinske pravoslavne crkve.
Sociolog religije Mirko Đorđević za Portal Analitika ističe da je izbor vladike Irineja rezultat kompromisa između dvije jake struje - crnogorske i bosanske, čiji će osnovni zadatak biti da okrene Crkvu Evropi.
- Irinej niški je oličenje ''umjerenije'' struje i njegov izbor je ako ne idealno onda najbolje rješenje za novog patrijarha - kazao je Đorđević, dodajući da Irinej nije justinovac već vladika koji je za razliku od Amfilohija i episkopa bačkog Irineja spreman na dijalog.
Izbor Irineja je podsjetio i na izbor prošlog patrijarha Pavla koji je takođe iz sjenke i medijski neeksponiran odnio pobjedu.
Šta je onda bilo ključno da dobije trku relativno najmanje eksponirani vladika?
Irinej najavio dolazak pape: Dobri poznavaoci prilika u SPC navode da da je ključni potez koji je episkopa niškog Irineja uvrstio kao ozbiljnog kandidata srpske države jeste njegovo javno zalaganje za dolazak pape u Srbiju 2013. godine.
Irinej je u intervjuu beogradskom dnevniku listu ''Danas'' samo nekoliko dana prije izbora za novog patrijarha, javno podržao dolazak pape u Srbiju 2013. godine a jedan je od rijetkih episkopa u SPC koji se javno zalagao za ekumenizam svih hrišćnskih crkava.
- To bi bila prilika ne samo za ekumenski susret, nego i dijalog. I možda „zlatna“ prilika da se postavi pitanje ponovnog ujedinjenja i počne razgovor o tome. To jeste jedan dug put i proces, jer je toliko vekova prošlo od deobe i podeljenosti, ali bez prvog koraka nema ni onog, kazao je tada vladika Irinej, odgovarajući na pitanje o eventualnoj papinoj posjeti Srbiji na dan oblilježavanja Milanskog edikta.
Pobijedio kandidat Srbije: U izboru novog srpskog patrijarha nije zanemarljiva činjenica da je episkop niški Irinej je rođen u selu Vidova kod Čačaka.
- Činjenica da je i po rođenu Srbijanac mu je pomogla da postane patrijarh. Do sada su prvi ljudi Crkve bili iz Hercegovine, Bosne ali ovo je sad tipični Srbijanac, kaže Mirko Đorđević.
- Njegova prednost je što je jedan od rijetkih episkopa pripadnika umjerene struje, rođenih u Srbiji, što je bila i intencija državnih, crkvenih a i šire pravoslavnih krugova, koji su van očiju javnosti itekako bili uticajni - kaže Sonja Biserko.
Irinej nema hipoteka iz prošlosti poput mitropolita crnogorsko - primorskog Amfilohija ili episkopa bačkog Irineja, ali zbog svojih liberalnih stavova nije bio previše previše popularan među pripadnicima ''tvrde struje'' u episkopatu SPC.
Spoljašnji uticaji: Sonja Biserko smatra da je država spriječila izbor nekog od bosanskih kandidata koji su imali izuzetno jako uporište u Crkvenim krugovima.
- Otkrivanje korupcionaških i drugih afera vladike Kačavende u finišu izbora za patrijarha je bio jasan signal da država ne želi bosanskog kandidata, kaže Biserko.
Nekoliko dana pred izbore visokotiražni dnevni list ''Blic'' je osuo žestoku paljbu protiv Kačavende, otvoreno ga optužujući da radi za obavještajnu službu.
Biserko smatra da je i faktor države takođe uticao na izbor patrijarha.
- Mnogi bitni faktori u državi smatraju da je SPC previše bila izolovana od ostalih pravoslavnih, ali i uopšte hrišćanskih crkava tako da je pobjeda Irineja dobar korak - tvrdi Biserko.
Amfilohije gubitnik: Iako je možda još uvijek rano za neke detaljnije analize jasno je mitropolit crnogorsko - primorski Amfilohije najveći gubitnik izbora za patrijarha. Istini za volju, ušao je u „finale“, među tri kandidata sa natpolovičnim brojem glasova, ali poraz čovjeka koji je do juče bio zvanični „čuvar trona patrijarha“ je evidentan.
Amfilohije je u prvom krugu dobio 25 glasova, Irinej niški u drugom krugu 23, a u trećem krugu je Irinej bački 21 glas, dodatno je pojašnjeno iz mitropolije crnogorsko- primorske.
Sam Amfilohije je po ponašanju i po izjavama koje je davao prije izbora bio ubijeđen da će postati novi srpski patrijarh.
Da li će nakon poraza u trci za tron SPC promijeniti i vlastitu politiku prema Crnoj Gori i, možda, pokušati da neformalno osamostali Cetinjsku mitropliju od SPC?
Mirko Đorđević smatra da se sadašnja situacija neće mijenjati. Što će donijeti dalja budućnost, Đorđević ne želi da prognozira.
- Sada njemu nije lako, jer je vjerovao da će biti novi srpski patrijarh i da će postaviti svoje ljude na čelu Mitropolije crnogorsko – primorske. Ali rano je za bilo kakve dugoročne procjene o budućim odnosima i položaju mitropolita Amfilohija, zaključuje Đorđević.
N.Zečević
