Momak mi je prišao na ulici, pljunuo me je, nazvao pogrdnim imenom i udario pesnicom u lice. Ležao sam na podu, krv mi je išla iz nosa i iz oka. Udarac je bio toliko snažan da mi je polomio viličnu i jagodičnu kost, priča za Radio Slobodna Evropa (RSE) Dimitrije iz Podgorice, pripadnik LGBT populacije.
Trauma koju je Dimitrije preživio pokazuje da su nasilje i netrpeljivost prema LGBT populaciji i dalje prisutni u crnogorskom društvu. Potvrđuju to i podaci istraživanja Centara za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) prema kojima trećina crnogorskih građana ne želi da živi u istoj državi sa LGBT osobama dok svaki peti građanin ocjenjuje da seksualne manjine nijesu ništa bolje od kriminalaca i da ih treba najstrože kažnjavati.
Dimitrije kaže da, dok je ležao na ulici, niko nije prišao da mu pruži pomoć.
- Udarac me nije toliko zabolio. To je moglo da se dogodi bilo kada i bilo gdje u svijetu ali desilo se u Podgorici i indiferentnost ljudi me je mnogo zaboljela. Na prometnom mjestu sam dugo ležao bez ičije pomoći - navodi Dimitrije, dodajući da je ta situacija, zbog odnosa ljudi, uticala da izgubi povjerenje u ljude i dodatno se zatvori.
Koliko će nova vlada štiti seksualne manjine?
Nova Vlada Crne Gore izabrana je 4. decembra i ima 12 ministarstava. Više od polovine ministara blisko je Srpskoj pravoslavnoj crkvi (SPC) a premijer Zdravko Krivokapić je na predlog SPC bio na čelu opozicione liste “Za budućnost Crne Gore”, u kojoj dominira prosrpski Demokratski front. Broj ministarstava premijer Krivokapić obrazložio je simbolikom o 12 apostola, pozivajući se na to da ih je „pokojni mitropolit Amfilohije tome podučavao“.
O LGBT populaciji,Amfilohije, koji je bio trideset godina na čelu Mitropolije SPC u Crnoj Gori, koristio je termine poput „parade srama“ upoređujući ih sa voćem koje ne rađa: „ A voćka koja ne donosi ploda, ona se siječe i u oganj se baca“.
Dimitrije kaže da od nove Vlade ne očekuje nikakvu zaštitu, niti pomoć.
- To što su bliski sa SPC govori mnogo o njihovim stavovima kada su LGBT osobe u pitanju. Pojedini iz nove vlasti su ranije u Skupštini, tokom vijećanja o Zakonu o istopolnim brakovima, našu zajednicu poistovjetili sa poremećenim umovima poput zoofila, pedofila - navodi Dimitrije.
Marko Pejović iz nevladine organizacije Centar za demokratiju i ljudska prava, jedan od autora istraživanja, ne smatra da je dolazak nove vlasti doprinio stavovima građana.
- Činjenica da SPC godinama ima visoko povjerenje građana, više od 65 odsto i to je faktor koji utiče na formiranje stavova ali Crna Gora je konzervativno društvo. Teško da možemo govoriti da je promjena vlasti uticala na ovakav stav u ovom momentu a možda u narednom periodu bude - rekao je Pejović.
Navodi da će uloga Crkve biti mnogo jača nego u prethodnom periodu.
- Zbog toga može doći do povećanja i pogoršanja stepena diskriminacije u odnosu na LGBT populaciju. To bi bio korak unazad, imajući u vidu da je usvojen Zakon o istopolnim brakovima i kada je bilo napretka po pitanju percepcije građana - kaže Pejović.
Crna Gora - konzervativno društvo
To što svaki drugi građanin Crne Gore izražava homofobne stavove, a petina populacije ekstremno homofobna, izuzetno je, ističe, alarmantno i zabrinjavajuće.
- O ozbiljnosti govori podatak da svaki peti građanin smatra da LGBT nisu ništa bolje od kriminalaca i da ih treba najtrože kažnjavati. Dakle, nečije pravo da bude drugačije seksualne orjentacije izjednačavaju sa kriminalnim djelima. Uprkos naporima brojnih NVO i institucija te osobe i dalje su pod posebnim rizikom od diskriminacije - naglasio je Pejović.
Samo pet odsto građana ima pozitivan odnos prema LGBT populaciji, ukazuje Pejović.
- Uprkos tome što je Crna Gora kandidat za članstvo i sa Evropskom unijom je u pregovorima osam godina, ona je i dalje je konzervativno i tradicionalno društvo u kojem promjene stavova idu teško - smatra Pejović.
Kaže i da se diskriminacija prema LGBT osobama za deset godina povećala za 2,6 odsto.
Jedan od lidera LGBT pokreta u Crnoj Gori Danijel Kalezić, koji je i sam bio verbalno napadnut, kaže da zbog stavova građana nije uplašen.
- Ni najmanje. Ni ja, niti aktivisti oko mene. Ali, svjestan sam da to nije mjerodavno jer je mnogo više onih koji zbog ovakvih podataka i negativnih stavova i dalje žive u strahu i iskreno su veoma uplašeni - navodi Kalezić.
Obećanja i postavljenja nove vlasti
Imajući u vidu da se odnos društva prema LGBT osobama u Crnoj Gori pogoršao smatra da je rano za predviđanja o očekivanjima kada je u pitanju saradnja sa državom.
- Nova vlast se obavezala da će poštovati sve međunarodne obaveze, između ostalog i otvorenu i direktnu podršku jednakosti LGBTI osoba u društvu -konstatuje Kalezić.
Premijer Zdravko Krivokapić je u septembru na konferenciji za medije na pitanje kako će spriječiti eventualni uticaj crkve na dalju izgradnju sekularnog društva uz poseban osvrt na prava LGBT, odgovorio da će poštovati sve zakone.
- Nećemo nikog ugrožavati, to su lične slobode. E , koliko to mi eksponiramo, mi smo u svemu prešli mjeru i ta mjera mora da bude odnos svega - kazao je Krivokapić.
Crna Gora je sekularna država, Ustavom odvojena od Crkve. Ipak, Kalezić, podatke iz istraživanja ne vezuje za promjenu vlasti.
- Ovi stavovi su bili tu i ranije. Ono što je doprinijelo jesu pozicije autoriteta, različite i religijske, ljudi koji su na pozicijama autoriteta koji već par godina intenzivno raspiruju mržnju prema nama - kaže Kalezić.
U Skupštini Crne Gore je 1. jula izglasan Zakon o životnom partnerstvu lica istog pola, glasovima tadašnje vladajuće većine na čelu sa Demokratskom partijom socijalista. Protiv usvajanja bio je klub poslanika manjinskih naroda kao i poslanici Demokratskog fronta, dominantnog konstituenta sadašnje vlasti.
Iz Demokratskog fronta tada su ocijenili da usvajanjem Zakona o životnom partnerstvu lica osoba istog pola, vlasti žele (DPS) da se obračunaju sa crnogorskim moralom, tradicijom i tradicionalnom porodicom.
Poslanik Demokratskog fronta Jovan Vučurović zakon je nazvao "nakaradnim" uz opasku da ga vlast usvaja da bi podilazila zahtjevima lobija u Briselu. Vučurović je u novom sazivu Skupštine izabran za predsjednika skupštinskog Odbora za ljudska prava i slobode.
U poslednjem izvještaju Evropske komisije, u dijelu koji se bavi LGBT pravima, se navodi da Crna Gora treba da poveća kapacitet institucija za zaštitu od diskriminacije, posebno u pravosuđu.
Raste svijest o pravima LGBT osoba, navodi se u Izvještaju i konstatuje da se njihov „status i prava i dalje se redovno osporavaju, posebno u medijima i na društvenim mrežama, uključujući i neke političke i vjerske predstavnike.
U septembru 2019. godine u Podgorici je održana sedma Parada ponosa bez incidenata.
