“Paljenje guma i plastike, nepostojanje tehničkih rješenja za reciklažu guma i izostanak kazni je i dalje svakodnevica”, kazao je Pobjedi član Preokreta Vuk Iković.
Za vrijeme dok je Iković bio u organizaciji KOD, njegovu trojicu kolega i aktivista te organizacije - Budislava Minića, Srđu Perića i Petra Gošovića - 21. septembra 2019. godine predstavnici Deponije su neovlašteno zadržali u prostorije tog preduzeća, pa potom prijavili policiji zbog snimanja nepravilno odloženih guma.
Sudski postupak
Kada je utvrđeno da su aktivisti KOD-a imali sve propisane dozvole koje za upotrebu drona izdaje Agencija za civilno vazduhoplovstvo, podnijeli su tužbu protiv Deponije i države uz tužbeni odštetni zahtjev na novčani iznos koji bi bio usmjeren u nabavku sadnica za ozelenjivanje Podgorice.
Osnovni sud je, međutim, odbio tužbu 2021. godine i dosudio da aktivisti KOD-a moraju platiti sudske troškove od 2.400 eura. Na tu presudu su se iz KOD-a žalili Višem sudu koji je krajem prošle godine ukinuo prvostepenu presudu i predmet vratio Osnovnom sudu na ponovno odlučivanje koje je u toku.
Tako je slučaj guma posredno potvrdio kojim tempom kod nas zaživljava cirkularna ekonomija, kao jedan od stubova Zelene agende – temeljne strategije regionalnog razvoja kao odgovora na izazove klimatskih promjena i zelene tranzicije, odnosno usklađivanja propisa o životnoj sredini sa evropskim standardima i normama.
Agenda je utemeljena na Evropskom zelenom dogovoru i povezanom Ekonomsko-investicionom planu za Zapadni Balkan. Crna Gora je prihvatila prije tri godine potpisivanjem sporazuma u Sofiji, a njome je predviđeno postupno dostizanje ključnih ciljeva koji podrazumijevaju dekarbonizaciju, odnosno svođenje emisije CO2 na nulu, zatim dostizanje visokog stepena recikliranja, odnosno tzv „nultog otpada“, te očuvanje biodiverziteta i prostorno planiranje koje će poduprijeti dostizanje ekoloških standarda.
Kako je nedavno saopšteno na Multisektorskoj konferenciji o Zelenoj agendi u Podgorici, tek nepunih dva odsto produkovanog otpada se reciklira, nije zaživio koncept odvajanja otpada na izvoru, a građani i dalje plaćaju jednako, bez obzira koliko smeća produkuju.
Uporedo, gume i kablovi završavaju u improvizovanim spalionicama koje kontaminiraju životnu sredinu zarad profita od žice koja ostane u tom procesu i prodaje se otpadima.
Obrnuti red
Prema riječima Ikovića, dok se širom Evrope spalionice guma mijenjaju čistijom tehnologijom, u Crnoj Gori se gume recikliraju paljenjem na otvorenom prostoru.
To, kako kaže, povlači izlazak inspekcije na teren pod pritiskom građana i medija, pogotovo onda kada crni dim, pun najotrovnijih supstanci, stigne čak do centra grada i sve se završi na tome.
“Glavni grad je planirao da za godinu dana sakupi 700 tona auto guma od čega su u obavezi da recikliraju 90 odsto, ali na deponiji je reciklirano svega nula tona guma. Podsjetiću da u pojedinim državama Evropske unije se reciklira preko 90% auto guma. Ipak, kod nas i dalje sve počinje i završava na pozivu građana da prijave nepravilnosti, pa se postavlja pitanje ko za koga radi, funkcioneri za građane ili obrnuto”, naveo je Iković.
Ističe da je pogon za reciklažu starih vozila koštao Glavni grad više od milion eura, ali reciklaža ni vozila ni guma i dalje ne postoji.
“Inspekcija je izlaskom na teren potvrdila da se gume nelegalno odlažu u blizini Deponije i spaljuju, nakon čega je protiv više lica podnijela zahtjev za pokretanje prekršajnog postupka. Ipak, gume se i dalje spaljuju, mi udišemo najotrovnija isparenja, a institucije pokušavaju da ustanove čija je to nadležnost, da li inspekcije, policije, ministarstva, komunalnog preduzeća ili neke pete strane”, navodi Iković.
Zakon jasan, mehanizmi kontrole se ne koriste
Prema Ikovićevim riječima, zakon je jasan: uvoznici i proizvođači otpadnih guma snose troškove sakupljanja i obrade otpadnih guma.
“Znači da opštine i komunalna preduzeća niko ne sprečava da problem pretvore u rješenje i da od reciklaže guma godišnje prihodujemo preko 300.000 eura i tako imamo sirovinu za dječja i sportska igrališta. Jedno od rješenja može biti i protektiranje guma, tj. vraćanje starih guma u prvobitno stanje, tako se smanjuje uvoz, stvara nova vrijednost i čuva životna sredina”, naveo je on.
Ukazuje da paljenjem guma ostaje određena količina žice koja se nalazi u gumama, a koja se lako može prodati na tržištu.
“Niko ne brani institucijama da spriječe prodaju žice nepoznatog porijekla i da se ovlaste komunalna preduzeća za preuzimanje otpadnih guma. Ko hoće taj može, ko neće uvijek nalazi opravdanje za nerad i uvijek mu je neko drugi kriv”, ističe Iković.
